بالاخره بزنیم یا نزنیم؟ «واکسن 2018 آنفلوآنزا رسید.» این روزها احتمالا به هر داروخانه ای سر بزنید با این آگهی رو به رو خواهیدشد و تشویق مختلف درمانی را خواهید شنید که می گویند با توجه به شیوع آنفلوآنزا در کشور، باید «همه افراد» واکسن مقابله با آن را بزنند. موضوعی که تا چند سال قبل آن چنان در مورد آن پافشاری نمی شد و فقط گروه خاصی تشویق به تزریق واکسن می شدند.
حالا اما به نظر می رسد نگاه جامعه پزشکی ایران به این موضوع تغییر کرده و دائما بر طبل زدن واکسن آنفلوآنزا کوبیده می شود. با این وجود نگاهی به مقاله های علمی معتبر، سیاست گذاری کشورهای اروپایی و گزارش های سازمان بهداشت جهانی به ما نشان می دهد، نمی توان از این مواضع پزشکان داخلی به طور صددرصدی حمایت کرد و اما و اگرهای زیادی بر سر راه واکسن آنفلوآنزا قرار دارد. اما و اگرهایی که حتی باعث شده چهار کشور سوییس، ایتالیا، اسپانیا و آلمان امسال به طور رسمی اعلام کنند، تزریق واکسن آنفلوآنزا را توصیه نمی کنند. در این گزارش مروری می کنیم بر مواضع مختلف داخلی و خارجی و نتیجه گیری را به شما واگذار می کنیم.
1. دبیر انجمن متخصصان بیماری های عفونی و گرمسیری کشور
اپیدمی آنفلوآنزا در کشور گسترش پیدا کرده و همه باید واکسن آنفلوآنزا بزنند. آنچه درباره آن حرف می زنیم و اپیدمی شده است، همان آنفلوآنزای انسانی است. اخباری که در ارتباط با واکسن آنفلوآنزا در فضای مجازی منتشر می شود باعث شده امسال، استقبال از تزریق واکسن کمتر شود و شاهد اپیدمی آنفلوآنزا باشیم. در حالی که موثرترین راه پیشگیری از عوارض خطرناک این بیماری، استفاده از واکسن برای سرماخوردگی نیست و تزریق آن باعث نمی شود فرد دچار سرماخوردگی نشود.
بیماران قلبی، ریوی و افرادی که بیماری های زمینه ای دارند، باید واکسن آنفلوآنزا را بزنند. باید جلوی تبلیغات علیه این واکسن در فضای مجازی گرفته شود، چون اطلاعاتی به مردم می دهند که موجب تردید آنها برای استفاده از واکسن می شود. با توجه به این که اپیدمی این ویروس در زمستان بیشتر می شود و تا اردیبهشت سال آینده ادامه دارد، هنوز برای تزریق واکسن دیر نیست. همه باید این واکسن آنفلوآنزا را بزنند، حتی افراد سالم نیز برای پیشگیری از ابتلا به عوارض خطرناک این ویروس، باید واکسن بزنند.
2. رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت
آنچه در مورد جلوگیری از واکسیناسیون آنفلوآنزا در برخی کشورهای اروپایی عنوان شده است، صحت نداشته و تکذیب می شود. مشخص نیست که عده ای با چه نیتی دست به انتشار اخبار جعلی می زنند و بدین وسیله با جان انسان ها بازی می کنند. واکسن آنفلوآنزا به خصوص برای بعضی از افراد جامعه که جزو گروه های پرخطر محسوب می شوند، اهمیت زیادی دارد و نقش پیشگیرانه آن مورد تایید تمام مراکز سلامت در جهان است.
برای افراد سالمند، زنان باردار، مبتلایان به بیماری های قلبی و ریوی، بیماران مبتلا به دیابت، افرادی که به نارسایی کلیه مبتلا هستند، بیمارانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت می کنند، و افرادی که به واسطه ابتلا به سرطان تحت درمان قرار دارند، تزریق این واکسن واجب و ضروری است و لذا هرگونه تبلیغات منفی دادن در این زمینه ممکن است به قیمت جان مردم تمام شود. هرگونه اطلاع رسانی در زمینه تجویز و استفاده از واکسن، جزو مسئولیت های وزارت بهداشت بوده و این وزارت خانه وظیفه خود می داند، در این زمینه اقدامات لازم را به عمل آورد.
3. یورونیوز: ممنوع شده
صحبت های دو مقام مسئول را که در ماه های گذشته اعلام شده، خواندید. نکته عجیب این جاست که خبر ممنوعیت تزریق واکسن آنفلوآنزا در برخی کشورهای اروپایی نه توسط شبکه های اجتماعی بلکه توسط خبرگزاری «یورونیوز» که یکی از مرجع های اصلی اعلام خبرهای اتحادیه اروپا است، منتشر شده بود. در این گزارش که آذرماه امسال پخش شده، اعلام می شود پس از کشورهای سوئیس و ایتالیا نوبت به اسپانیا و آلمان رسیده که توزیع و تزریق واکسن آنفلوآنزا را ممنوع اعلام کنند. دلیل ممنوعیت این واکسن در این کشورها بروز عوارض جانبی آن است. در این گزارش سپس وزیر بهداشت کشور سوئیس می گوید:
«همان طور که در سال های گذشته بررسی کردیم، خطر بالقوه ای که وجود دارد بروز یک نوع حالت التهاب در برخی افراد است که واکسن به آنها تزریق شده است. گمانه زنی ها مربوط به عوارض این واکسن مربوط به حالا نیست و زمان زیادی است که متخصصان این احتمال را مطرح کرده اند.» در انتهای این گزارش گفته می شود، با این وجود برخی متخصصان توصیه می کنند کسانی که این واکسن به آن ها تزریق شده است یکی، دو روزی تحت نظر پزشک باشند تا از سلامت خود اطمینان حاصل کنند.
4. سازمان بهداشت جهانی چه می گوید؟
افراد دارای بیماری زمینه ای مانند بیماران دیالیزی و شامل سیروز و پیوند کبد، بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی یا رادیوتراپی قرار دارند و کارمندان بهداشتی- درمانی حتما باید واکسینه شوند. همچنین سایر افراد بالای 65 سال و کودکان 3 تا 12 سال نیز باید واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند. افرادی که بیماری هایی مانند پرفشاری خون، دیابت، مشکلات ریوی و کبدی، نارسایی کلیوی و کم خونی دارند و همه کسانی که به نوعی با داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی سر و کار دارند نیز بهتر است این واکسن را تزریق کنند.
تزریق این واکسن در اطفال و افرادی که نقص ایمنی دارند یا افراد مسنی که بیماری های زمینه ای مانند آسم یا سرطان دارند، می تواند موجب افزایش ایمنی بدن در برابر سرماخوردگی شود. تزریق واکسن در کسانی که سابقه واکنش آلرژیک به مواد موجود در واکسن آنفلوآنزا را دارند مانند تخم مرغ، فرمالدیید، جنتامایسین، کسانی که در زمان مراجعه برای تزریق واکسن تب یا عفونت حاد داشته باشند، کسانی که سابقه ابتلا به نشانگان گیلن‌باره را داشته باشند و شیرخواران زیر شش ماه ممنوع است.
5. اروپا چه می گوید؟
به جز گزارشی که در بالا اشاره شد، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری اروپا نیز توصیه می کند افراد مختلف را طبقه بندی کرده و هر گروه سنی نباید این واکسن را تزریق کند. این مرکز توصیه کرده افراد سالخورده، مبتلا به بیماری های مزمن و کارکنان مراکز بهداشتی واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند. در گزارش این مرکز آمده است: «استراتژی واکسیناسیون آنفلوآنزا به طور کلی محافظت از افراد آسیب پذیر است، نه محدود کردن و یا به طور کامل از بین بردن بیماری آنفلوآنزا.»
6. کانادا چه می گوید؟
آژانس بهداشت عمومی کانادا نیز توصیه کرده، تزریق واکسن آنفلوآنزا محدود به گروه های خاصی باشد: «افراد سالمند، افراد دارای بیماری های مزمن، افراد شاغل در مراکز بهداشتی و بعضی از مشاغلین مربوط به مرغداری.»
7. آمریکا چه می گوید؟
در مورد تزریق واکسن آنفلوآنزا، مواضع مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده بسیار به مواضع ایرانی ها نزدیک تر است و اکثر توصیه ها و آزمایش های آنان می گوید که همه افراد بالای شش سال باید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند! این کشور حتی در شروع فصل پاییز برنامه ای برای تزریق واکسن آنفلوآنزا اعلام کرده و همه مردم را تشویق به زدن این واکسن می کند.
نکته جالب آن جاست که در این کشور نیز مردم به دو دسته تقسیم می شوند و در حدود نیمی از مردم آمریکا اعتقادی به زدن واکسن آنفلوآنزا ندارند و این کار را انجام نمی دهند. آن ها عقیده دارند کشور آمریکا به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده واکسن آنفلوآنزا در دنیا به دنبال منافع اقتصادی از این ماجرا است و از نظر پزشکی چنین موضوعی را مردود می دانند. با این وجود معمولا رییس جمهورهای آمریکا هر سال پاییز به نشانه حمایت از تزریق این واکسن، خودشان نیز واکسن آنفلوآنزا را تزریق می کنند.
8. یک تحقیق معتبر
یکی از مقاله هایی که در تحقیقات مختلف زیاد به آن استناد می شود، مقاله ای است تحت عنوان «واکسن آنفلوآنزا چقدر در سلامتی افراد بزرگسال نقش دارد» که در Cochrane Acute Respiratory infections Group منتشر شد. این تحقیقات در بین سال های 2012 تا 2014 بین افراد مختلف با بیماری های مختلف انجام شده و در آخر نتیجه گرفته شده: «در مجموع تاثیر خاصی از واکسن آنفلوآنزا برای افراد سالم بین 16 تا 65 سال دیده نشده است.
9. رییس جامعه متخصصان داخلی کشور چه می گوید؟
دکتر ایرج خسرونیا در مورد واکسن آنفلوآنزا می گوید: «این که می گویند در کشورهای اروپایی تزریق واکسن آنفلوآنزا ممنوع شده صحیح نیست؛ بلکه توصیه نمی شود. همچنین به نظرم توصیه هایی که در مورد تزریق واکسن فقط برای افراد زیر 6 سال، بالای 60 و دارای زمینه های بیماری می شود چندان صحیح نیست و به دلیل مسائل اقتصادی است.
یعنی کشورهای اروپایی دیده اند نمی توانند برای همه افراد واکسن تولید کنند، بنابراین گفته اند افراد خاصی فقط واکسن بزنند. البته خود من نیز تلاش می کنم برای افراد جوان واکسن آنفلوآنزا تجویز نکنم. مثلا جوان 30 ساله ای که از نظر جسمی کاملا سالم است و زمینه بیماری خاصی ندارد دلیلی ندارد که واکسن آنفلوآنزا بزند. به هر حال هر دارویی عوارض خاص خودش را دارد و بهتر است تا جای ممکن از بروز آن جلوگیری کرد.»
