دایناسورهای ایرانی شاید یکی از کم توجه ترین عناصر زیستی سابق در ایران بوده اند اما امروز می خواهیم به دایناسورهای ایرانی و این که چه زمانی و کجا می زیسته اند و همچنین یافته های جدید درباره ی دایناسورهای پردار در ایرانبپردازیم. طبق مقاله دکتر مجید میرزایی عطا آبادی، با بررسی محیط دیرینه دوران دوم زمین شناسی یا عهد دایناسورها در ایران، بقایای دایناسورهای ایرانی از انتهای دوره تریاس یعنی ۲۱۰ میلیون سال پیش و تا ابتدای دوره ی کرتاسه یعنی ۱۳۰ میلیون سال پیش می باشد. جالب است بدانید که دایناسورهای ایران بدون تردید در دوره ی ژوراسیک یعنی ۲۰۵ تا ۱۴۰ میلیون سال پیش، در چند نقطه از البرز، ایران مرکزی که شمال ایران و شمال کرمان ما بین زرند و راور محسوب می شود، زندگی می کرده اند.
دایناسورهای فلات ایران
اولین کشف دایناسورها در ایران به سال ۱۳۴۸ توسط زمین شناسان ایرانی در شرکت ملی فولاد ایران و در نتیجه ی یافتن مکان مناسب برای اکتشافات زغال سنگ در دره نیزار که در شمال زرند واقع شده است، می باشد. برخی از این رد پاها در نمایشگاه بین المللی آسیایی تهران در معرض بازدید عموم قرار گرفت. پس از این کشف و پخش شدن اخبار آن در جهان، گروهی از زمین شناسان با رهبری دایناسور شناس بسیار معروف فرانسوی، آلبرت دولاپارن به ایران آمده و در نواحی مختلف کرمان شروع به تحقیقات کردند و بدین ترتیب رد پاهای بیشتری در دره نیزار پیدا کردند.
متاسفانه اولین و واضح ترین رد پای به جای مانده از دایناسورهای ایرانی که در دشت نیزار قرار داشت و تا همین اواخر نیز سالم مانده بود، توسط عده ای سودجو تخریب شد اما جای شکرش باقی است که قالب های خوبی از این رد پا در دست موزه ی سازمان زمین شناسی، تاریخ طبیعی و دانشگاه استان اصفهان است.
ناخن پیدا شده دایناسور در ایران
در جریان این کاوش های زمین شناسی در منطقه علاوه بر بررسی مجدد ردپای دره نیزار و کشف چند اثر دیگر در همین منطقه، با کمک توصیه ها و راهنمائی های گزارش دلاپارن فرانسوی که از همان سفر اکتشافی به جای مانده بود، زمین شناسان ایرانی توانستد که اولین آثار اسکلتی دایناسورهای ایرانی که شامل چندین قطعه استخوان و یک دندان بود را در رسوبات قرمز رنگ مشهور در منطقه ی سری بیدو در مسیر جاده کرمان – راور کشف شد. البته پیش از این برنامه اکتشافی نیز در این مناطقی که از آن نام برده شد، اکتشافاتی که منجر به کشف آثار دیگری که شاید به دایناسورها مربوط باشند را نیز می توان بیان کرد. پس از این اکتشافات و با وجود علاقه ی دانشمندان و متخصصان خارجی برای ادامه ی روند اکتشافات در ایران، به علت وجود شرایط خاصی همچون بی علاقگی به این موضوع در آن زمان، فاصله ی زمانی چند ساله در راه ادامه ی روند این پژوهش ها به وجود آمد.
دایناسورهای ایرانی
در طی این دوره تنها کاری که در زمینه ی مطالعات زمین شناسی و دایناسور ها انجام گرفت، بررسی آثار ردپایی از یک دایناسور کوچک در منطقه هرزویل البرز شرقی که از خیلی قبل تر کشف شده بود، بوده است. باتوجه به این که اطلاعات زیادی از دایناسورهای ایرانی در دست نیست اما می توان گفت که این جانوران عمدتا گوشت خوار و با جثه هایی متوسط و یا نسبتا کوچک بوده اند. علت اصلی انقراض دایناسور ها در ایران را می توان تغییر در شرایط جغرافیایی دیرینه ایران را دلیل اصلی نابودی گونه های دایناسوری در ایران دانست. با پیشروی گسترده دریاها در دوره کرتاسه که همانطور که قبل تر گفتیم مصادف با ۱۳۰ میلیون سال پیش بوده است و آثار آن در اکثر نواحی ایران قابل مشاهده است و دریاهای کم عمق و عمیق اکثر نقاط ایران را گرفته است و همچنین نواحی خشکی که در البرز و ایران مرکزی در آن زمان به زیر آب فرو رفته اند و در نتیجه دیگر محیط زیست مناسبی برای زندگی دایناسورها در ایران وجود نداشت تا این موجودات به زندگی خود ادامه دهند و در نتیجه منقرض شدند.
فسیل های به جا مانده از دایناسور ها
در این میان دانشیار رشته ی زمین شناسی دانشگاه زنجان، نصرالله عباسی در تازه ترین اظهار نظر هایش گفته است که: با همکاری و کمک اساتید دانشگاه پکن و کلرادو موفق به پیدا کردن رد پای دایناسورهای پردار در ایران شده ایم. با توجه به کشف های بسیار پربار جدید در منطقه ی البرز مرکزی، پژوهش های اخیر نشان می دهد که در میان جانوران و خزندگان انقراض یافته، دایناسورهایی از نژاد پردار از گروه خزندگان دونده در ایران زندگی می کرده اند. قضیه از این قرار است که دانشمندان با بررسی رسوبات ژوراسیک میانی منطقه بلده در استان مازندران، ردپای دو انگشتی را پیدا کرده اند که منحصرا مربوط به گروه دایناسورهای پیرا پرنده است.
شبیه سازی دایناسورها
به گفته عباسی، پروفسور لیدا زینگ و پروفسور مارتین لوکلی در بررسی های خود به این مسئله دست یافتند که قدمت ردپاهای این دایناسور ها متعلق به ۱۷۰ میلیون سال پیش است. برای زیست بوم ایران و علم زمین شناسی ایران، این کشف از ۲ جنبه اهمیت دارد؛ اولین مورد این‌که ثابت می کند که دایناسورهای پردار در ایران زندگی می کرده اند و زیستشان را در فلات ایران به اثبات می‌رساند و مورد دیگر این است که وجود ردپای دایناسور های دوانگشتی پردار به زمانی قبل تر از دوره ی کرتاسه و یا کمتر شناخته شده است و در حال حاضر پیدا شدن وجود ردپای این گروه از دایناسور های پردار در زمان‌های قدیمی تر رد حال حاضر با ابهاماتی همراه است. آقای عباسی در ادامه ی بیان خبر این کشف ها افزودند که: شاید بتوان با این کشف که چهارمین یافته در نوع خود از دایناسورها در سطح دنیا است، در بازسازی چگونگی پراکندگی این دسته از دایناسورها در زمانی پیش از دوره ی کرتاسه تحقیق کرد و یافته هایی معتبر به دست آورد.
