ایران از جمله کشورهای زلزله خیز به شمار می آید و وقوع این بحران طبیعی غیرقابل پیش بینی است.
با قرار گرفتن تهران بر روی گسل های شمال، شرق و گسل ری در جنوب شهر، کمتر ناحیه ای را می توان نام برد که در فاصله‌ای مناسب از سه گسل مذکور قرار گرفته باشد.
گسل شمال تهران از لشکرک و سوهانک شروع شده تا فرحزاد و حصارک و از آنجا به سوی غرب امتداد می یابد. این گسل در مسیر خود، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه را در بر می گیرد.
گسل ری در جنوب تهران که در صورت فعالیت پرتلفات‌ترین گسل کشور و شاید اگر بگوییم که از پرتلفات ترین گسل های جهان است اغراق نکرده ایم. این گسل از جاده خاوران شروع و با گذر از دولت آباد و حرکت روی جاده کمربندی تهران در حد نصاب کوره‌های آجرپزی چهار دانگه پایان می یابد.
گسل شرق پایتخت هم در صورت فعال شدن، توانایی رخداد قوی ترین زلزله را داراست و از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سید خندان امتداد دارد. نکته جالب این است که اکثر حریم‌های انتقال نیروی شهر تهران نیز روی همین گسل‌های زلزله واقع شده است.
در این میان تک گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب انتقال یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت آباد و شهرک غرب را نا ایمن کرده است و مجموعه برج میلاد هم دقیقا در مجاورت گسل ملاصدرا احداث شده است.
زلزله تهران بازار کسب و کار بساز بفروش ها را داغ کرد
زلزله اخیر شهر تهران بازار شایعات واحدهای مسکونی ضد زلزله را برای فعالان بساز و بفروش پایتخت حسابی گرم کرده است و به قول معروف از آب گل آلود حال و هوای آشفته این روزهای شهروندان مبنی بر وقوع زلزله بعدی ماهی می گیرند آن هم با تبلیغ خانه هایی مقاوم در برابر زلزله 9 ریشتری.
این در حالی است که به گفته کارشناسان حوزه مسکن، تنها 10 ساختمان در سطح شهر تهران از نظر ایمنی در مقابل وقوع زلزله بالای 8 ریشتری از مقاومت کافی برخوردار هستند و این آمار به مفهوم مغفول ماندن چندین و چند ساله بحث استاندارد سازی و رعایت نکات ایمنی در ساخت و سازهای کلانشهر تهران است.
مصطفی احمدوند رئیس مرکز تحقیقات بتن، طی روزهای اخیر در همایش ملی انجمن بتن آمریکا (ACI) – شاخه ایران اظهار کرد: علی رغم اینکه مدت زمان ساخت بناهای بتنی نسبت به دیگر سازه‌ها کمتر است و در عین حال هزینه ساخت هم کاهش پیدا می‌کند و همچنین با وجود اینکه میزان مقاومت ساختمان‌های بتنی در برابر زلزله بیشتر از سایر ساختمانها است، در حال حاضر، تنها ۱۸ درصد ساختمان‌های تهران از نوع بتنی هستند.
محمدحسین مقیمی استاندار تهران نیز طی یک نشست خبری عواملی چون طراحی درست، زمین شناسی، مهندسی صحیح ناظران و بهره مندی از کارگر ماهر و مصالح استاندارد را از اصول مهم در ساختمان سازی برشمرد و تاکید کرد: بتنی که در ساخت و سازها به کار گرفته می شود باید فنی و استاندارد باشد و جلوی فعالیت کارخانه بتن بدون مجوز گرفته شود.
پول و زمین تنها ابزار بساز بفروش های فاقد صلاحیت
بر اساس قانون نظام مهندسی فعالیت افراد در حوزه ساخت و ساز و ساختمان سازی مستلزم داشتن صلاحیت حرفه ای در این امر است و متاسفانه در حال حاضر بسیاری از سازندگان ساختمان ها تنها با اتکاء به ابزار پول و زمین در این مشغول به کار هستند.
صنعت ساختمان از جمله صنایعی است که سایر کشورهای دنیا اهمیت زیادی برای آن و تطبیق دانش خود با استانداردهای به روز دنیا قائلند و به عبارتی سایه سنگین بساز بفروشهای بی تخصص در این حوزه در دیگر کشورها کمتر و کمرنگ تر به چشم می خورد. موضوعی که سالیان سال است بازار مسکن کشور ما و به ویژه بازار مسکن پایتخت را قبضه کرده است و کسی هم اعتراضی ندارد.
ساختمان هایی که به گفته کارشناسان باید به طور معمول حدود 50 سال مورد استفاده باشد تا عنوان بافت فرسوده را به خود بگیرند اما در سال های اخیر گاهی برخی از واحدهای مسکونی در فرصت زمانی کمتر از 5 سال فرسوده شده و به قول برخی از فعالان حوزه صنعت ساختمان، به جای اینکه شبیه ساختمان های نوساز باشند بیشتر شبیه دستپخت بساز بندازهای امروزی هستند.
یک زلزله 5 ریشتری در تهران خواب و آسایش را برای روزها از مردم گرفته است و کسی به فکر چاره جویی برای ایمن سازی و مقاوم سازی مساکن نیست و صاحب نظران، مسئله را ناشی از راه و بی راه های دور زدن قوانین نظام مهندسی برمی شمرند.
آمار وزارت راه و شهرسازی از ادامه روند سنتی سازی در کلانشهر تهران حکایت دارند و به گفته مسئولان این وزارتخانه در حال حاضر، کمتر از 10 درصد ساختمان های کشور مطابق با استانداردها و قوانین اصولی ساخته شده اند.
خانی، نماینده سازمان نظام مهندسی کشور روز گذشته در نشست خبری مدیریت بحران اظهار کرد: سازنده ۹۰ درصد از ساختمانها افراد غیر ذیصلاح هستند. در ۶۸ درصد ساختمان سازی ها مهندس‌های تاسیساتی باید ورود پیدا کنند و نظارت‌های لازم را انجام دهند، اما این اتفاق نمی‌افتد و ساختمانها تنها یک ناظر عمرانی دارند.
وی در ارتباط با مصالح استاندارد گفت: مصالح مورد استفاده بازیافتی و غیر استاندارد هستند. چرا یک ساختمان به عنوان اساسی‌ترین خرید خانواده‌ها اطمینان خاطر در آن‌ها ایجاد نمی‌کند. نقش سازمان نظام مهندسی دیده شود، چرا که ۱۲۰ هزار مهندس در استان تهران داریم و نیاز به حمایت دارند.
جعفری، رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله نیز در همین نشست خبری با تاکید بر اینکه مشکل ما فقط مناطق فرسوده نیست بلکه در مناطقی از شهر که نوساز هستند نیز فقدان تفکر مهندسی را شاهد هستیم، گفت: عرض معابر کم و ارتفاع زیاد ساختمانها مانع امداد رسانی به این مناطق می شود.
60 درصد ساختمان های تهران تاب زلزله 6 ریشتری را دارند
میزان نظارت بر ساخت و ساز واحدهای مسکونی در شهر تهران طی 10 الی 15 سال اخیر به شدت افزایش داشته است و 60 درصد ساختمان ها توانایی تحمل زلزله 6 ریشتری را دارا هستند.
زهرا نژادبهرام عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران اظهار کرد: در سراسر دنیا تاکنون وقوع زلزله با قدرت 9 یا 10 ریشتر را تنها در یک نقطه داشته ایم و گزارش دیگری در این خصوص منتشر نشده است.
وی افزود: طی 10 تا 15 سال گذشته به شدت بر نحوه ساخت و سازها در شهر تهران نظارت شده است و پس از زلزله بم تمام سازندگان مسکن به رعایت قوانین ایمن سازی در برابر زلزله در ساخت مسکن ملزم بوده و ساختمان ها بر اساس تاییدیه و مجوز وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و شهرداری تهران ساخته شده اند؛ اینکه برخی از سازندگان مسکن از ساختمان هایی با مقاومت در برابر زلزله 9 ریشتر و بیشتر از آن سخن می گویند صحت دارد و امکان پذیر است.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: در صحبت با کارشناسان زلزله داشتم معتقد بودند که همه ساختمان هایی که حداقل در یک دهه اخیر در شهر تهران ساخته شده اند از نظر سازه ای قابل اطمینان هستند و این موضوع چیز غریبی نیست؛ زیرا قوانین مربوط به مقاومت در برابر زلزله را باید رعایت می کردند؛ در غیر این صورت مهندسین ناظر نمی پذیرفته و مجوز لازم برای ادامه کار آن ها را صادر نمی کردند.
نژادبهرام تصریح کرد: حدود 60 درصد سازه هایی که در سطح شهر تهران هستند به جز آن هایی که در بافت فرسوده قرار دارند و بافت فرسوده در آن ها ساری و جاری است، از نظر ساخت قابلیت تحمل بالای 5 تا 6 ریشتر را دارند و این موضوعی است که حتما باید توسط کارشناسان زلزله و یا متخصصان امور نظام مهندسی بررسی و تایید شود.
وی یادآور شد: بر اساس تعریف استانداردها ساختمان ها باید قابلیت تحمل زلزله 8 ریشتری را داشته باشند.
صحبت های عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران در مقایسه با اظهارات کارشناسان و صاحب نظران حوزه مسکن در پایتخت، در خصوص میزان مقاومت بافت های مسکونی در برابر زلزله ضد و نقیض است و البته شواهد امر نیز در نحوه ساخت و سازهای بی قاعده در شهر تهران مهر تاییدی بر گفته کارشناسان مبنی بر عدم استحکام و ایمنی بافت های مسکونی در برابر زلزله احتمالی است.
آنچه در این میان باید مدنظر برنامه ریزان و متولیان مدیریت بحران شهر تهران قرار بگیرد این است که برای نجات جان شهروندان راه های احتمالی دیگری را به جز ایمن سازی ساختمان ها دنبال کنند.
