اسکندر مختاری؛ معمار ــ استاد دانشگاه، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی در نشست "پلاسکو، شهر تاریخی و میراث شهری" با اشاره به برگزاری نشست‌های مشابه در دانشگاه آزاد تهران مرکز، شورای عالی میراث فرهنگی و خانه هنرمندان اظهار داشت: محله‌ای که پلاسکو در آن استقرار یافته بخشی از تهرانی است که از سال 1285 در محدوده توسعه شهری قرار گرفت.
مختاری افزود: در غرب این منطقه اراضی مستوفی الممالک و در بالای خیابان جمهوری باغ‌های ظهیرالدوله و باغ سردار معتمد و خانواده پیرنیا قرار داشته که در توسعه شهری این قسمت در داخل مجموعه شهری قرار گرفتند.
وی گفت: تحولات دوره قاجاری نشان می‌دهد اینجا بیشتر خانه‌باغ‌های درشت بوده و در این محله یک بنیاد سایر ادیان هم مشاهده شده و شاهد سکونت ارامنه و کلیمیان و بعدها کلیمیان هستیم که این امر نشان می‌دهد این مناطق برای سکونت ادیان مختلف پرجاذبه بوده‌اند.
مختاری گفت: طرح‌های خیابان‌کشی بلدیه به‌شکلی است که نقش شهر حفظ می‌شود و صدمه‌ای در این محدوده به شهر نمی‌خورد و ساختار شهر بعد از تعریض و خیابان‌کشی همان ساختار دوره قاجاری است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی؛ افرادی را که در بلدیه کار می‌کردند انسان‌های آرمان‌گرایی دانست که از فقر و نکبتی که در دوره قاجار بر شهر عارض شده ناراحت و به‌دنبال یک فرصت بودند تا تهران را به شهری قابل افتخار تبدیل کنند و به همین دلیل امروز حتی یک بنای فاقد ارزش را که در دوره بلدیه کنار خیابانها شکل گرفته باشد نمی‌توان پیدا کرد و همه این آثار فاخر هستند.
مختاری گفت: همراه این اقدامات توسعه‌ای خدماتی هم به این بخش از شهر می‌آید از جمله داروخانه، سه سینما، مسجد هدایت، تجارتخانه‌ها، هتل و عکاسخانه‌ها و کافه‌ها را در این لبه خیابان داریم و داخل آن پر از خانه‌باغ‌های آغاز دوره مدرن است.
وی از ساختمان مرحوم مشیرالدوله پیرنیا به‌عنوان قدیمی‌ترین ساختمان این منطقه نام برد و گفت: پیرنیا در 10 سال آخر عمرش کتاب کامل تاریخ ایران را تألیف کرده و خانه‌اش را وقف امور پزشکی می‌کند.
این استاد دانشگاه، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی افزود: خانه مرحوم پیرنیا امروز مرکز تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی است.
مختاری با اشاره به اینکه زمین مدرسه ژاندارک توسط خانواده پیرنیا هدیه شده بود، گفت: فارغ التحصیلان این مدرسه دخترانه بسیار افراد فرهیخته‌ای بودند و این مدرسه توانست یک دوره افتخار بزرگ را برای شهر و زن‌های شهر رقم بزند.
پلاسکو حاصل یک رانت
مختاری یکی از پیامدهای این اتفاق را شکل‌گیری و رواج رانتخواری در شهر دانست و گفت: پلاسکو با 100 درصد سطح اشغال و تراکم 17طبقه در مرکز تاریخی حاصل یک رانت است.
وی افزود: با ساخته شدن پلاسکو دیگر سکونت در خانه‌های اطراف به‌دلیل اشراف دید معنا نداشت، از سوی دیگر این مرکز تجاری دیگر حتی جایی برای کسب و کارهای عادی و محلی هم نمی‌گذاشت و بساط محله‌ای را منفجر می‌کرد.
این استاد دانشگاه، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی، این سال‌ها را سال‌های افول مرکز تاریخی نامگذاری کرد.
مختاری در ادامه سخنان خود به آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در سال گذشته اشاره کرد و گفت: در این ترم پروژه‌ای را مطرح کردم با این عنوان که "اگر شهر همین وضعیت را ادامه دهد و مدیر نداشته یا مدیریتش تحت سیطره سوداگر باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ و اگر به‌عکس مدیریت درستی وجود داشته باشد چه می‌شود؟".
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در وضع موجود چند لحظه وجود دارد، گفت: وضعیت نخست، وضع سلامت (خانه پیرنیا)، بعدی لحطه ناخوش‌احوالی (مدرسه ژاندارک)، سوم مرحله بیماری و در آخر استحاله را داریم.
مختاری افزود: اگر وضعیت نخست را که حال خوبی دارد رها کنیم در نهایت به پاساژ فردوسی می‌رسیم که قسمتی از محل را گرفته و مدام در حال عقب رفتن است.
خرید خانه‌های تاریخی توسط یک نفر
این استاد دانشگاه، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی گفت: یک نفر تعدادی از خانه‌های تاریخی را خریده و منتظر است تا در فرصت مناسب بقیه را هم خریداری کند، به‌عبارتی این افراد در حال رصد هستند تا هر زمان که موفق شدند به مدیریت شهری آسیب بزنند و به اهداف خود برسند.
وی افزود: در حال حاضر ما دو آینده در اینجا می‌توانیم داشته باشیم، آینده‌ای که کیفیت‌محوران رقم می‌زنند و دوم آینده‌ای که سوداگران شهر رهاشده می‌سازند و این دو همچنان در حال جدال هستند، هرچند در ظاهر هر دو گروه مشابه هم هستند اما نتیجه کار این دو بسیار متفاوت است.
مختاری درباره تصمیم‌گیری برای ساختمان پلاسکو گفت: ساختمان‌های باقی‌مانده پلاسکو را به مردم تحویل نمی‌دهند چون قصد بارگذاری روی آن را دارند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: یک عده را برای دادخواهی جلو می‌اندازند و به‌بهانه پاسخگویی به زیان‌دیده‌ها قصد بارگذاری در پلاسکو را دارند و در نهایت ما 50 سال دیگر مثل امروز افسوس خواهیم خورد که چرا شهر اجازه داد یک متجاوز این فاجعه را رقم بزند.
مختاری با تأکید بر اینکه در اینجا ساختمان بلند بی‌اعتبار خواهد بود و مرکز تاریخی را هم بی‌اعتبار خواهد کرد، گفت: اینجا جای بارگذاری بیشتر نیست.
این استاد دانشگاه، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی با اشاره به حریم مدرسه ژاندارک و محدوده خانه سردار معتمد خاطرنشان کرد: من معتقدم به‌جای پلاسکو نباید چیزی ساخته شود یا تنها یادمانی ساخته شود اما اگر هم قرار بر ساخته شدن است همان چیزی که تخریب شده دوباره ساخته شود.
