بر اساس بررسی‌ها و تحلیل‌های انجام شده طی شش ماه نخست امسال سهم عابران پیاده در تصادفات فوتی فقط در تهران 61 درصد بوده است. آماری که در دیگر شهرهای بزرگ ایران هم چندان تفاوتی ندارد، چون خراسان رضوی، اصفهان و فارس پس از تهران صاحب بیشترین آمار مرگ و میر عابران پیاده به دلیل سوانح ترافیکی در کشور هستند.
مرگ عابران پیاده در معابر شهری بحث بر سر سهم عابران در تصادفات رانندگی را داغ کرده است و برخی کارشناسان از لزوم جریمه شدن عابران بی‌توجه دم می‌زنند؛ اقدامی که به نظر می‌رسد به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم میسر نباشد و باید تاکید کرد تا زمانی که برای بهبود فرهنگ ترافیک و ایمن شدن پیاده‌روها تلاش قابل توجهی صورت نگرفته نمی‌توان از جریمه عابران به‌عنوان راهکاری مناسب نام برد.
جریمه عابران در قانون
براساس ماده 26 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی که سال 89 مصوب شد، در صورتی که راننده در تصادفی که با عابر اتفاق می‌افتد، هیچ قصوری مرتکب نشده باشد، کارشناس تصادفات پس از بررسی صحنه تصادف می‌تواند عابر را مقصر حادثه معرفی کند.
برای نمونه اگر عابری با وجود پل عابر پیاده یا زیرگذر از عرض خیابان عبور کند و فردی را که با رعایت قوانین و سرعت مطمئن در حال رانندگی است، به خطر بیندازند و او را در شرایط تصادف با خود قرار دهد، مقصر شناخته می‌شود.
حسن عابدی، جانشین رئیس پلیس راهور تهران بزرگ با اشاره به این‌که سهم عابران در بروز تصادف در نظر گرفته می‌شود گفت: در صورتی که راننده‌ای با عابر پیاده در محل گذرگاه عابران پیاده تصادف کند، مجازات وی در دادگاه تشدید می‌شود.
عابدی با بیان این‌که بخشی از تصادفات عابران پیاده در گذرگاه‌ها و پیاده روها و بخشی در بزرگراه‌ها رخ می‌دهد، یادآور می‌شود: در تصادفاتی که در بزرگراه‌ها اتفاق می‌افتد، ممکن است عابران پیاده صد در صد مقصر باشند و اگر هم صد در صد مقصر نباشند، حتما سهم آنها در بروز تصادف در نظر گرفته می‌شود.
او به برنامه‌هایی برای کاهش این آمار هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: پلیس با همکاری شهرداری تهران برنامه‌های زیادی را برای ایمن‌سازی و کانالیزه کردن گذرگاه‌های عابران پیاده و احداث پل عابرپیاده مکانیزه و غیرمکانیزه اجرا کرده است، اما متاسفانه بیشتر حوادث رانندگی عابران پیاده در بزرگراه‌ها و در حین عبور از عرض خیابان رخ می‌دهد و بخشی از حوادث هم در شب اتفاق می‌افتد.
یک شوخی به نام جریمه عابران!
اجرای قانون برای خودروها، محدودیت سرعت و اعمال جریمه برای عابران پیاده راهکارهایی است که از سوی مسئولان مطرح می‌شود. اما آن طور که محمد ترحمی، رئیس اداره حقوقی پلیس راهور می‌گوید اصل آموزش در این ماجرا فراموش شده است.
او مصداق‌های فراوانی برای آن بر می‌شمرد و تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین دلایل تصادفات این است که ما به اصل دیدن و دیده شدن توجه نمی‌کنیم.
بیشتر عابرانی که در شب تصادف می‌کنند در سمت چپ خیابان دچار حادثه می‌شوند به این مفهوم که راننده را از ناحیه سمت چپ خودش در آستانه نقطه عدم فرار از تصادف قرار می‌دهند. همین یک نکته دلیل مهمی است برای اصرار در آموزش. یعنی اصل دیدن و دیده شدن را به عابران و رانندگانمان آموزش دهیم.
او دلیل دیگری برای اهمیت آموزش در کاهش تصادفات عابران دارد.
رئیس اداره حقوقی پلیس راهور می‌گوید: نکته مهم بعدی که به آموزش نیاز دارد و البته یکی از دلایل تصادفات عابران پیاده محسوب می‌شود، نوع پوشش آنهاست. نوع پوششی که بویژه در شب‌ها موجب دیده‌نشدنشان می‌شود. استفاده از رنگ‌های فعال مثل زرد و قرمز افراد را در نگاه رانندگان از محیط منفک می‌کند.
به باور ترحمی، رویکرد جریمه‌محوری نمی‌تواند کارساز باشد. او می‌گوید: جریمه برای اصلاح رفتار و خاموش کردن رفتارهای اشتباه است. ما تا جایی که بتوانیم با آموزش، باید این رفتار را اصلاح کنیم، نباید به سمت رویکرد جریمه‌محوری برویم. وقتی ما خلأ بزرگی به نام آموزش در مورد نیروی انسانی‌مان داریم، شاید فکر کردن درباره جایگزینی جریمه چندان مناسب نباشد.
ترحمی می‌افزاید، جریمه عابران در شرایط فعلی شبیه به یک شوخی است. رئیس اداره حقوقی راهور می‌گوید: جریمه یک نوع تنبیه است برای کسانی که همه راه‌ها را در اصلاح رفتارش رفته‌ایم و به جایی نرسیدیم.
در صورتی که ما برای عابران این راه‌ها را نرفته‌ایم. به عنوان مثال در بزرگراهی که اولویت تردد با خودروهاست و البته پل هوایی هم برای عبور عابران تعبیه شده، اگر عابر از بزرگراه عبور کرد و باعث تصادف شد، قانون برای عابر 3000 تومان جریمه در نظر گرفته! جریمه3000 تومانی برای عابری که رعایت نمی‌کند، یک شوخی است.
نگاه مدیران خودرومحور است
مهم‌ترین دلیل اما در این میان روند شهر و شهرسازی در ایران است. اتهامی که به سیاستگذاران و مدیریت شهری زده می‌شود. به عنوان مثال علیرضا سرحدی، کارشناس مسائل شهری از نبود احترام و امنیت عابران در نگاه مدیران شهری گلایه می‌کند.
او از این گله می‌کند که امکان عبور عابران از عرض بسیاری از بزرگراه‌های کلانشهرها وجود ندارد، چون در بیشتر نقاط شهری اکنون با کمبود پل‌های عابر پیاده مواجه هستیم، در نتیجه برخی بزرگراه‌ها مخل ایمنی فیزیکی و امنیت روانی شهروندان شده است.
آن طور که او می‌گوید، بسیاری از گذرگاه‌های شهری به نوعی دچار دوگانگی است.
به اعتقاد کارشناسان، در شهرهای پیشرفته جهان، بزرگراه‌ها در محیط شهری ساخته می‌شود و نکات لازم را برای حفظ امنیت شهروندان در نظر می‌گیرند، اما در کشورمان برای ساخت این معابر، برخورد دوگانه صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در بزرگراه‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس تندرو ساخته می‌شود، اما تمام ایستگاه‌ها به پل عابر پیاده مجهز نمی‌شود.
سرحدی معتقد است، نگاه مدیریت شهری به شهروندان، خالی از هر گونه احترام است. او عنوان می‌کند: نوع شهرسازی‌ها خودرومحور است، چرا که برای آنها سود دارد. برج‌سازی و خودروسازی و ساختمان‌سازی است که برای مدیریت شهرها سودآور است، نه مردم و عابران پیاده.
سرحدی می‌گوید: در پیاده‌روها که راه می‌روید هر 50 قدم، شما مجبور به رفتن به خیابان‌ها می‌شوید، چرا که پیاده‌رویی دیگر وجود ندارد یا نخاله‌های ساختمانی پیاده‌روها را محصور کرده یا دستفروشان.
سالانه حدود 3000 نفر از عابران هنگام تردد در معابر شهری و روستایی جان خود را از دست می‌دهند به عنوان نمونه، 3500 عابر پیاده فقط به خاطر تردد در سال 94 جان خود را از دست داده‌اند.
براساس گفته‌های کارشناسان باید تاکید کرد حفظ امنیت شهروندان برای بسیاری از مدیران اولویت نیست، چون اگر غیر از این بود قابل تردد شدن پیاده‌روها و ساخت پل‌های عابرپیاده و زیرگذرها در بین برنامه‌های ریز و درشت مدیران شهری به فراموشی سپرده نمی‌شد.
