بعد از «یزدان تفنگ ندارد» که به حوادث سال 88، با تمرکز بر اتفاقی که برای ندا آقاسلطان افتاد، می پرداخت، حسین شمقدری سه گانه «میراث آلبرتا» را درباره مهاجرت نخبگان به تصویر کشید. در این فاصله «سی و سه سال سکوت» روایت زندگی یک جانباز پناهنده به آلمان را ساخت و حالا به «انقلاب جنسی» رسیده است. با فرزند جواد شمقدری معاونت سینمایی دوره دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد درباره آخرین ساخته اش به گفت و گو نشستیم.
مساله جنسی یکی از چالش‌های جمهوری اسلامی است
قبل از شما چندین مستند با موضوع بحران جنسی ساخته شده. شما با چه انگیزه ای سراغ این موضوع رفتید؟
«انقلاب جنسی» از همفکری گروه رسانه ای آرمان مدیا بیرون آمد. من به عنوان کارگردان در کنار این گروه، دغدغه ای برای آینده جمهوری اسلامی داریم و طبق این دغدغه، مستندهای گذشته و همینطور انقلاب جنسی را ساختیم. به نظر ما یکی از مهمترین چالش های حال حاضر جمهوری اسلامی، مسئله جنسی و برنامه ای است که کشور برای حل این بحران دارد.
در ابتدای مستند، تصاویری مثل کارناوال خیابانی بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری یا رقص دختری در خیابان و همینطور تصاویری از کشف حجاب متعدد نمایش داده می شود با این توضیح که «اتفاقات جدیدی در کشور در حال رخ‌دادن هست». واقعا این ها اتفاقات جدیدی هست؟
موج های مختلفی وجود دارد و ممکن هست که بسامد های ده ساله یا بیشتر داشته باشد. در ایران، یک موج آزادی در دوره آقای خاتمی آمد و موج بعدی در دوره آقای روحانی. در کل، مسیر حرکت به سمت آزادی مطلق پیش می‌رود.
در ابتدای فیلم، با حضور در موزه لوور پاریس، تصاویر مجسمه هایی که در دوره های مختلف از حضرت مریم ساخته شده، نمایش می دهید و در نهایت به مجسمه مریم مقدس می رسید که برهنه است.
البته این مجسمه حضرت مریم نیست. مجسمه مریم مجدلیه است.
شما گفتید: مجسمه‌ای اخیرا از حضرت مریم ساخته شده است.
در فیلم، ما در کنار مجسمه نوشته ای قرار دادیم که توضیح می دهد متعلق به مریم مجدلیه است.
من خودم اصلا متوجه این نوشته نشدم و فکر می کنم بخش زیادی از بیننده ها هم متوجه نشده باشند.
ما هم می خواستیم مخاطب دچار این چالش بشود.
به نظر می رسد بی دقتی شده تا اینکه با نیت ایجاد چالش باشد. ولی در هر صورت، اگر مجسمه حضرت مریم هم به صورت برهنه ساخته شده باشد، چنین رویکردی در هنر غرب، تازه نیست. 2400 سال پیش در هنر یونان باستان، در برگزاری جشن های دیونیزوس، بخش های نمایشی ساتیر اجرا می شد که در آن خدایانی به صورت برهنه و در یک کارناوال، نمایش اجرا می کردند. ضمن اینکه در برخی از مجسمه هایی که از خدایان و حتی شخصیت های مذهبی ساخته شده است، این افراد، برهنه به تصویر کشیده شده اند زیرا برخی از هنرمندان معتقد بودند که نمایش برهنه شخصیت های مقدس، لطمه ای به جایگاه آن ها نمی زند و این رویکرد سال هاست در هنر غرب وجود دارد.
به طور قطعی می توانم بگم چیزی که می گویید، درست نیست و طبق مطالعات ما، غرب در طول زمان به این وضعیت رسیده
است.
یکی از مهمترین مبناهای ما برای تحقیق، کلاس های آقای شاه حسینی در مورد مسئله پوشش در غرب بود. طبق مستنداتی که داریم و فیلم‌هایی که موجود است، بسیاری از زن ها در غرب دارای پوشش بوده‌اند. در نگاه اول فکر کردیم شاید این پوشش به دلیل سردی هواست ولی وقتی آقایان در همان جامعه پوشش راحت‌تری داشتند، مشخص بود که حجاب یک پوشش مرسوم در بین خانم ها در طبقه کارگری در غرب بوده است.
تهاجم فرهنگی و سیاست‌های فرهنگی غلط ما را به سمت بی‌مبالاتی جنسی سوق می‌دهد
در این مستند، ایران را با اروپا مقایسه می‌کنید. جایگاه رسانه در غرب برای تغییر پوشش و سبک زندگی مردم در زمینه جنسی، پر اهمیت است. رسانه هم ابزار دست قدرت اقتصادی و حاکمیت جامعه است. در اروپا و حتی امریکا، برایند رویکرد رسانه ها مثل سریال‌ها و فیلم‌ها به سمت آزادی جنسی است ولی در ایران این رویکرد کاملا متفاوت است. به نظر می رسد این قیاس در وهله اول اشتباه است.
دو عامل وجود دارد. یکی تهاجم فرهنگی و دیگری عملکرد حاکمیت. وضعیت ایران خیلی شبیه به اتفاقی است که در قرن های گذشته در غرب افتاد. آنجا حکومت دست کلیسا بود و عقایدی متحجرانه حاکم بود ولی تهاجم فرهنگی هم وجود داشته که از امریکا و با سینما وارد غرب شد. در ایران هم برخی رویکردهای شبه متحجرانه در این خصوص وجود دارد. البته راهکاری هم که در مستند مطرح می کنیم، بازگشت به عقاید اسلامی است. به نظر ما وضعیت فعلی کشور ما به وضعیت گذشته اروپا خیلی شبیه است.
شما یک نمونه مورد مطالعه دارید که صرفا بخشی از جامعه تهران است و آنرا به کل جامعه ایران تعمیم دادید. چرا جمعیت زیادی از کشور در مستند شما نادیده گرفته شده است؟
الان با وجود شبکه های اجتماعی، فرهنگ مردم شهرهای مختلف به هم نزدیک شده است. مردم شهرهای بزرگ و مهم مثل مشهد، اصفهان و شیراز شبیه به تهران زندگی می کنند. حتی مشهد در برخی مسائل از تهران جلوتر است. ممکن است در شهرهای کوچک مثل ابهر وضعیت متفاوت باشد اما همیشه تحول های بزرگ از شهرهای بزرگتر مثل تهران اتفاق می افتد و به نقاط دیگه می رسد.
می خواهیم بگوییم جوان ایرانی، عقده ای است
در مستند شما جوان ایرانی در قیاس با اروپایی، بیش از حد به ظاهر و آرایش اهمیت می‌دهد، تحت فشار است به دنبال آن است که صرفا با جنس مخالف ارتباط برقرار کند.
ما می خواهیم بگوییم جوان ایرانی، عقده ای است.
چه چیزی باعث شدن تا جوان ایرانی عقده ای بار بیاد؟
در اوایل فیلم بیان شده که به خاطر دو عامل فرهنگ خانواده و فشار حکومت این وضعیت برای جوان ایرانی به وجود آمده است
فردا: فرهنگ خانواده ایرانی را چه چیزی ساخته است؟
هم سنت ها و عقاید، هم حکومت و هم رسانه ها.
مخاطب اصلی شما حکومت هست یا مردم؟ این ایراد از کدام گروه است و کدام یک توانایی اصلاح این بحران رو دارند؟
به نظر من نه حکومت و نه مردم، بلکه نخبه‌های جامعه باید این ایراد را برطرف کنند. ولی ما باید با مخاطب قرار دادن مردم، یک مطالبه در جامعه ایجاد کنیم. من به عنوان نخبه رسانه ای وظیفه دارم که این مطالبه رو در مردم ایجاد کنم. این مطالبه هنوز ایجاد نشده است.
مطالبه ای که مطرح می شود، باید دارای مبنای فکری درست و راهکار مناسبی باشد. مطالبه ما، مطالبه ای اسلامی در مورد رفع نیاز جنسی است که موضوع مستند ما هم بوده است، باید اقشار جامعه بیدار شود و فشار بیاورند به حاکمیت و مطالبه کنند تا تغییر ایجاد شود.
مخالفان ازدواج موقت متحجرند
پیشنهادی که در نهایت، شما مطرح می کنید، ازدواج موقت هست یعنی توپ رو در زمین مردم انداختید. به قول شما نخبه های جامعه باید پیشرو باشند. نخبگان چقدر در این زمینه پیشگام بوده‌اند؟ راهکار ازدواج موقت از طرف حجت الاسلام قاسمیان در مستند شما مطرح شد. آیا خود آقای قاسمیان زندگی مشترک را با ازدواج موقت شروع کرده و یا مسئولین کشور حاضر هستند که فرزندانشان، زندگی مشترک رو با ازدواج موقت شروع کنند؟
من خودم ازدواج موقت داشتم که به ازدواج دائم ختم شد. خیلی از افراد هم این کار رو انجام میدهند. اما مسئله این هست که خیلی از نخبه ها الان در سن 30 سال به بالا هستند. بحران ما در مورد افراد 16 – 17 ساله است. ما چه راهکاری برای حل بحران جنسی این افراد داریم؟ هیچ راهکاری به جز ازدواج موقت نیست. و به نظرم افراد مخالف ازدواج موقت، افراد متحجری هستند. این مسئله به فرهنگ عمومی برمی گردد ولی حکومت مقصره که فرهنگ سازی نکرده است.
شما درباره افراد 16ساله صحبت می کنید ولی در جامعه فعلی ایران، بسیاری از افراد 26 ساله هم حتی توانایی تشکیل خانواده رو ندارن.
چرا؟
به دلیل مشکلات مالی.
الان نرخ بیکاری 22 درصده، یعنی 78 درصد مردم کار دارند و طبیعتا توانایی تشکیل خانواده را دارند.
این که با اعداد و ارقام صحبت کنیم، ساده است اما باید از نزدیک شرایط جامعه رو مشاهده کرد. بخش زیادی از افراد شاغل، دیگر در سن ازدواج قرار ندارند. از طرفی، بخش زیادی از جمعیت زیر 30 سال در کشور و فارغ التحصیلان دانشگاهی که در سن ازدواج هستند، هنوز بیکارند یا شغلی که با اتکا با آن بتوانند تشکیل خانواده بدهند را ندارند.
ازدواج موقت هیچ ارتباطی با مسئله اقتصادی ندارد.
وظیفه حکومت است که شرایط را برای رفع نیازهای جنسی مهیا کند
درست. اما سوال اصلی اینجاست که چرا در ایران در یک سن مناسب، نمی توان ازدواج دائم کرد؟
ما داریم در مورد گروه سنی 15 تا 24 سال صحبت می کنیم که در فرهنگ ایرانی توقعی از کسب و کار و فعالیت اقتصادی وجود ندارد ولی نیاز جنسی دارند. راهکاری هم که برای این گروه وجود دارد، ازدواج موقت هست که از نظر من بهتر است با نیت دائم باشد. در نتیجه بحران جنسی حل خواهد شد. بعد سراغ بحران های مختلف دیگری می رویم مثل بحران خانواده و یا مسائل اقتصادی. در کشور اسلامی، کسی نباید مشکلی برای حل نیاز جنسی اش داشته باشد. حکومت باید شرایط رو برای رفع نیاز جنسی فراهم کند. حتی باید امکاناتی بدهد تا برای مردم فرهنگ سازی شود. خیلی از والدین هنوز این مسئله را قبول نمی‌کنند ولی برای آن راهکاری هم ندارند.
در نهایت نظر خودم این است که حکومت هم وظیفه بیشتری دارد و هم در ایجاد این بحران، دستش آلوده تر هست. اما نخبه های جامعه و سلبریتی ها باید خودشتن رو قَیِّم جامعه بدانند و دغدغه این مسئله رو داشته باشند.
به نظر می رسد شما پژوهش زیادی برای به چالش کشیدن وضعیت زندگی جنسی در غرب انجام ندادید. اگر ما قرار باشه صرفا کارناوال های خیابانی کشورهای اروپایی را ببینیم، می توانستیم از یوتیوب تماشا کنیم و نیازی به مستند شما نیست. در «انقلاب جنسی» چه اطلاعات بیشتری از این تصویر اولیه نشان می دهید؟
مطمئن باشید نمی توانید در یوتیوب، سوالی در این مورد که «دنیای غرب با همجنسگراها به کجا رسیده» پیدا کنید. واقعیت غرب همین چیزی است که گفته شد. در خیلی از نقاط کشورهای اروپایی حتی در کنار ساحل، هرکس مشغول کار خودش است و کاری با دیگری ندارد. کلیت غرب این است که نگاه مردها به زنی که پوشش عریان داشته باشه، اذیت کننده نیست. البته در پدیده های اجتماعی مثال نقضی وجود دارد.
فیلم ما، تجربه یک ایرانی است که در مواجهه با غرب به یک کشف رسیده و می خواهد مخاطب ایرانی رو با کشف خودش شریک کند. به طور مثال ما در گفت و گو ها فهمیدیم که افراد همجنسگرا از سر تنوع طلبی دچار این مسئله شده‌اند و ارتباطی با ویژگی های فیزیولوژیکشون ندارد.
این تنوع طلبی آیا در مردم کشور ما هم هست؟
در کشور ما هم وجود دارد اما پدیده ای فراگیر نیست.
فردا: با توجه به تصاویر و موضوع مستند امکان پخش تلویزیونی «انقلاب جنسی» وجود نخواهد داشت. چرا این ریسک رو پذیرفتید؟
به نظرم اینترنت برای پخش فیلم، مخاطبی دارد که با تلویزیون متفاوت است. مهمترین تفاوتش این است که تلویزیون رو همه میبینند، ولی پخش اینترنتی رو افراد، به صورت شخصی و خصوصی می بینند. به نظر ما، «انقلاب جنسی» رو افراد باید شخصی ببینن. در ضمن، فروش اینترنتی به پیشرفت سینمای مستقل کمک می کند. من همینجا از افرادی که از سایت انقلاب جنسی رو خریداری کردند و قانونی دانلود کرده و حق کپی رایت رو رعایت کردن، تشکر می کنم.
