سیدمحمد بهشتی در مراسم تکریم حمیده چوبک - رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی اظهار داشت: خانم چوبک در زمانی مسئولیت پژوهشکده باستان‌شناسی را بر عهده گرفت که تولیدات علمی درخشانی در این حوزه نبود و خیلی از فعالیت‌هایی که با زحمت محقق شده بود متوقف، متلاشی و پریشان شده بود.
وی با اشاره به برکناری مرحوم آذرنوش در سال 85 از ریاست پژوهشکده باستان‌شناسی و ملاقاتی که در زمان کار در فرهنگستان (دانشنامه تاریخ معماری) با او داشت، افزود: «مرحوم آذرنوش در آن زمان از رفتاری که با او شده افسرده و ناراحت بود و من سعی کردم حال و هوایش را عوض کنم، خطاب به او گفتم آقای دکتر شما چرا باید احوال پریشان داشته باشی، شما که باستان‌شناسی و باستان‌شناسان چیزهایی را می‌دانند که سایر مردم از آن بی‌اطلاع‌اند، از جمله آنها درس‌هایی است که در گمانه‌های لایه‌نگاری وجود دارد که شما آنها را می‌بینید، درس‌هایی که من با بازدید از این گمانه‌های لایه‌نگاری گرفتم این است که، گمانه‌ای نیست که شروع شود و پایان نیابد در صورتی‌که همه لایه‌ها با این عزم شروع می‌شوند که هیچ‌وقت پایان نیابند و این نشان از سنت الهی دارد که هر چه روزی شروع شده زمانی پایان پیدا کند و ما نباید از این قضیه دلخورد باشیم.»
اگر دیگران نمی‌دانند باستان‌شناسان می‌دانند
بهشتی گفت: «هر لایه‌ای پاسخگوی لایه خودش است و قرار نیست پاسخ لایه قبلی و بعدی خودش را هم بدهد مثلا اگر مواد فرهنگی که در یک لایه است حکایت از این دارد که وضعیت اقتصادی، اجتماعی و... مردم خوب بوده این تنها در مورد همان لایه است.»
وی افزود: «مورد دیگر اینکه موادی که هر کسی در لایه خودش باقی گذاشته راستش را می‌گوید و دروغ نمی‌گوید؛ یعنی نمی‌تواند دوره‌ای درخشان باشد و مواد فرهنگی در آن لایه وجود داشته باشد که حکایت از بدی آن دوره کند، یعنی حتما مواد از درخشانی آن دوره حکایت می ند و دروغ نمی‌گوید.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ویژگی دیگر لایه‌ها را این‌گونه تشریح کرد: «اگر ما مواد فرهنگی یک لایه را در یک لایه دیگر ببینیم می‌گوییم که این لایه مخدوش است و نمی‌تواند مثلا سفال دوره اشکانی در دوره سفالی ساسانی یا بالعکس افتاده باشد.»
بهشتی اظهار کرد: «به مرحوم آذرنوش گفتم، من تعجب می‌کردم که شما سفال دوره اشکانی بودید و مدتی در لایه ساسانی به‌سر می‌بردید ولی بالاخره باید سر جای خودتان باز می‌گشتید و این اتفاق درستی بود که افتاد و شما برکنار شدید زیرا باید هر چیزی سر جای خودش باشد، پس نباید غصه بخورید زیرا که لایه دیگری شروع شده و شما تعلق به لایه قبلی داری.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، افزود: «قبل از اینکه خانم چوبک مسئولیت پژوهشکده باستان‌شناسی را بر عهده بگیرد شاهد این بودیم که یک لایه ناجوری در همه مسائل از جمله باستان‌شناسی اتفاق افتاده است؛ البته من به افراد کار ندارم شاید بسیار آدم‌های خوبی بودند اما در لایه بدی واقع شده بودند، و درآن لایه بد هر کاری می‌کردند نتیجه خوبی حاصل نمی‌شد زیرا که لایه، لایه بدی بود ولی از جمله آثارش این بود که لایه بد در جامعه باستان‌شناسی و در حوزه علم باستان‌شناسی خیلی چیزها را از جای خودش خارج کرده بود، به‌نحوی که در آن دوره تولیدات علمی درخشانی در این حوزه نبود و خیلی از فعالیت‌هایی که با زحمت محقق شده بود متوقف، متلاشی و پریشان شد.»
وی با اشاره به اینکه افرادی که بعد از چنین دورانی مسئولیت می‌پذیرند کار بسیار سختی دارند زیرا باید همه چیز را به جای خودش باز گردانند و خیلی‌ها در این ناکس بودن مستقر می‌شوند و در ناکجا واقع شدن به آنها خوش می‌گذرد و احساس می‌کنند می‌توانند راه صد ساله را یک شبه بپیمایند، گفت: «روزی دانشجویی که در ترم‌های 6-7 دانشگاه بود به من اعتراض کرد که چرا به من مجوز حفاری نمی‌دهید و طرح چنین درخواستی نشان می‌دهد که چه دوره تاریک و اوضاع نابسامانی را طی کرده‌ایم که دانش باستان‌شناسی این‌طور به حضیض ذلت افتاده که می‌شود با آن این‌طور بازی کرد و احتمالا آن فرد می‌توانست نمونه‌هایی بیاورد که قبلا اتفاق افتاده و به این دلیل حقی برای خودش قائل است.»
به گفته بهشتی، در دوره مدیریت چوبک یکی از اتفاق‌هایی که افتاد این بود که بسیاری از چیزها به جای خود برگشت آن هم نه با شمشیر.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه اظهار کرد: «در دوره‌های تاریخی این اتفاق‌ها افتاده و افرادی که معمولا سرسلسله‌های حکومت‌ها بوده‌اند چنین وضعی دارند و اکثرا به زور شمشیر این کار را می‌کردند.»
بهشتی با بیان اینکه شمشیر چوبک صبر، شکیبایی، اخلاق، تحمل رنج و... بود تصریح کرد: «این به دلیل زن بودنش بود زیرا که زن‌ها این‌گونه و به بیانی به شیوه فیزیوتراپی مدیریت می‌کنند بر خلاف مردها که مدیریتشان با جراحی است.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: «امروز شرایط حوزه باستان‌شناسی اصلا با زمانی‌که چوبک این مسئولیت را برعهده گرفت قابل مقایسه نیست، وضع درخشانی هم نداریم ولی در حد زیادی همه چیز سر جای خودش قرار گرفته است.»
بهشتی تصریح کرد:«اگر بخواهیم با حوصله این برکات در جای خود قرار گرفتن را ببینیم و بچشیم باید صبر کنیم ولی این دوره اغتشاش هم‌اکنون به همت چوبک سپری شده است.»
وی گفت: «افرادی که کار را با دست انجام می‌دهند هیچ چیز از خودشان باقی نمی‌گذارند و اگر چیزی امروز باقی مانده حاصل کار آنهایی است که با دل کار انجام داده‌اند زیرا کار آنها از چگالی برخوردار است که می‌ماند.»
به گفته بهشتی، کسی می‌تواند کارها را با دل انجام دهد که صاحب دل باشد و این نیاز به سواد زیاد ندارد و یک چوپان، بنّا، میوه‌فروش و... هم می‌تواند کارش را با دل انجام دهد.
وی در ادامه تأکید کرد: «دکتر چوبک از این جنس است زیرا کسی که کار را با دل انجام می‌دهد باید اصالت، تبار، ریشه و... داشته باشد که چوبک همه اینها را دارد، البته خیلی‌ها اینها را دارند ولی آنها را ضایع می‌کنند.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه برای چوبک باستان‌شناسی از همه چیز مهم‌تر بود و افراد مهم نبودند، گفت: «در مورد هر باستان‌شناسی جز از فضایلش چیزی نمی‌گفت یا در مقابل انتقاد از یک باستان‌شناس سکوت می‌کرد در صورتی‌که در شرایط سختی بود و گلایه از برخی طبیعی می‌کرد.»
وی افزود: «اگر کسی تنها باستان‌شناس بود و مشکلاتی داشت به دلیل باستان‌شناس بودنش هوایش را داشت عین فرزندی که نقصی دارد و باید به او بیشتر توجه می‌کرد درست شبیه یک مادر.»
بهشتی گفت:«اینها همه دلایلی بود که مقامی برای چوبک ایجاد می‌کرد که بتواند یک دوره پریشان و از جا کنده شده را تحویل بگیرد و تا حد بسیار زیادی هر چیز را به جای خودش باز گرداند.»
وی افزود: «درآن اوضاع متوجه این نکته بود که مهم‌ترین مشکل ما در حوزه باستان‌شناسی ضعف علم نیست بلکه اغتشاش اخلاقی است و باید اخلاق حرفه‌ای دوباره برقرار شود.»
به گفته بهشتی، چوبک در مدتی که در پژوهشکده بود لایه کاملا قابل دفاعی از خودشان به جا گذاشتند و در تاریخ باستان‌شناسی ما دوره مسئولیت او از جمله دوره‌هایی است که به یاد خواهد ماند و می‌توان به آن اشاره کرد.
وی با بیان اینکه آغاز و پایان کار چوبک با پژوهشکده باستان‌شناسی نیست، تصریح کرد: «از جمله مهم‌ترین کارهای او برپایی پایگاه الموت در بدترین شرایط و با فشارهای روانی و نافهمی‌های موجود نسبت به این موضوع و شرایطی تلخ بود.»
بهشتی با اشاره به اینکه در رشته‌های علوم انسانی بی‌مفهوم‌ترین موضوع بازنشستگی است افزود: «زیرا بعد از سی سال معلوم می‌شود فرد چه در چنته دارد و این درخت تازه به جایی رسیده که باید میوه‌هایش چیده شوند.»
بهشتی بازنشستگی را یک مفهوم اداری دانست و افزود: «در عالم واقع و خصوصا برای کسی که بادلش کار می‌کند بازنشستگی امری بی‌معنی است.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: «برای اینکه بی‌معنا بودن بازنشستگی نشان داده شود مسئولیت برگزاری کنگره باستان‌شناسی امسال را به خانم چوبک واگذار می‌کنم. »
وادی ارزشمند میراث‌فرهنگی
همچنین حمیده چوبک - رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در این مراسم گفت: «وادی میراث‌فرهنگی آن‌قدر ارزشمند است که بایدجان‌ها فدای آن شود تا جایگاه میراث‌فرهنگی و باستان‌شناسی که شناسنامه و هویت این سرزمین است نمایان شود.»
وی گفت: «به‌عنوان کوچک‌ترین عضو میراث‌فرهنگی افتخار و لذت عشق به میراث‌فرهنگی را در این سال‌ها داشتم و در وسع و مقدوراتمتلاش کرده‌ام کاری در حوزه باستان‌شناسی انجام دهم و اگر کم‌و‌کاستی بوده از فقدان قدرت، دانش و توان من بوده است.»
چوبک افزود: «وظیفه‌ای که به عهده‌ام گذاشته شد بسیار بزرگ بود و باید بزرگان این حوزه آن را بر عهده می‌گرفتند زیرا که زمانی‌کهوارد آن شدم گمان می‌کردم با آن آشنایم اما دریافتم که این وادی توانایی، ارزش ها و مشکلاتی دارد.»
رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به حمایت‌های جلیل گلشن رئیس سابق پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: «در شرایط بحرانی این وظیفه بر عهده من گذاشته شد و آقای گلشن توانست در آن شرایط بحرانی با همکاری سایر همکارانپژوهشگاه را سامان ببخشد و دوباره به پا خاستن پژوهشگاه را مدیون وی هستیم .»
وی با اشاره به همکاری‌های بین‌المللی شکل گرفته در حوزه باستان‌شناسی تصریح کرد: «با جامعه باستان‌شناسی فراتر از مرز های ملیمواجه هستیم که جهان باستان‌شناسی نام دارد و توانستیم خیلی فعالیت‌ها را در این مدت انجام دهیم .»
چوبک با اشاره به اینکه در این مدت با درخواست‌های بجا و نابجا از طرف جامعه باستان‌شناس استادان، دانشجویان و ... مواجهبودیم که بنا به مقررات امکان همکاری در برخی نبود و برخی محقق شد افزود: «زمان آن رسیده که کارها را به جوان‌ها بسپاریم زیرا کهجوان‌های خوبی در این حوزه فعالیت می‌کنند.»
وی خاطرنشان کرد: «بازنشستگی لفظ درست نیست زیرا به کسی که عاشق است نمی‌توان گفت عاشق نباش و اگر عمری باقی باشدامیدوارم بتوانم خدمتی انجام دهم.»
در پایان این مراسم سیدمحمد بهشتی - رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با قدردانی از تلاش‌ها و خدمات حمیده چوبک حکم انتصاب بهروز عمرانی به سرپرستی پژوهشکده باستان‌شناسی را به او اعطا کرد.
