در راستای سلسله جلسات «سایه تمدن اسلامی برای تایید، تکمیل و تصحیح برنامه های دولت دوازدهم»، نشست تخصصی بررسی و نقد برنامه‌های محمود حجتی وزیر کشاورزی دولت دوازدهم در دفتر سعید جلیلی برگزار شد.
در این جلسه که با حضور سعید جلیلی برگزار شد، مهندس غلامحسن آقایا رئیس سابق موسسه پژوهش های کشاورزی، دکتر جواد توکلیان نماینده سابق جمهوری اسلامی ایران در فائو، دکتر عباسی استاد بیوتکنولوژی گیاهی دانشگاه تهران، مهندس جعفر خلقانی معاون سابق وزیر کشاورزی، دکتر ابراهیم پورجم عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر نوروزیان عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دکتر سید جواد میر عضو هیات علمی دانشگاه تهران و مهندس داداشی کارشناس مسایل کشاورزی و دانشجوی دکترای بیوتکنولوژی کشاورزی حضور داشتند.
در ابتدای این جلسه جلیلی با تاکید بر اهمیت بحث کشاورزی گفت: اگر مسیر صحیحی در کشاورزی طی می شود وظیفه همه ماست آن را تقویت و تایید کنیم هم چنانکه اگر هم اشکالی وجود داشته باشد باید کمک شود تا تصحیح شود و اگر هم موضوع یا اولویتی مورد غفلت قرار گرفته باید تذکر داده شود تا مشکلات به حداقل رسیده و مسیر به شکل صحیح طی شود.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه تشکیل این قبیل جلسات و رصد مشکلات واقعی کشور مصداق یک «کار سیاسی صحیح» است، گفت: برخلاف تصوری که برخی از کار سیاسی دارند، ما معتقدیم کار سیاسی صحیح، رصد مشکلات اصلی کشور و ارائه راه حل برای آنهاست نه کارهای صرفا انتخاباتی، زرد و زودگذر که کمکی به حل مشکلات و تعالی فرهنگ سیاسی کشور نمی کند.
جلیلی یادآور شد: در بررسی‌هایی که تاکنون کارگروه کشاورزی ما داشته است، جناب مهندس حجتی وزیر کشاورزی نسبت به برخی وزرای دیگر عملکرد بهتری داشته اند، هرچند اشکالاتی نیز وجود دارد که در این جلسه به آنها خواهیم پرداخت.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: یکی از نقاط قوت حجتی که در دولت قبلی و پیش از آن نیز در دولت هشتم سابقه تصدی وزارت کشاورزی را داشته «سابقه جهادی» است و به همین علت هم انتظار از ایشان بالاتر است؛ برخلاف برخی دیگر از مسئولان، وی بر موضوع «خودکفایی» تاکید داشته و از طرف دیگر بر «قانون تمرکز تولید و بازار محصولات کشاورزی» نیز توجه خوبی داشته است.
وی افزود: مسئولان نباید هیچگاه تحت تاثیر برخی جو سازی های غلط، مصالح چند روزه را بر مصحلت های درازمدت ترجیح دهند و یکی از ویژگی های مثبت مهندس حجتی این بود زمانی که قیمت برخی کالاها در بازار افزایش داشته بلافاصله به واردات روی نیاورده و با تنظیم صحیح بازار، ودر نظر گرفتن مصلحت دراز مدت طوری عمل کرد که هم «تولید کننده» و هم «مصرف کننده» از این موضوع متضرر نشوند.
جلیلی در ادامه گفت: مهندس حجتی مجموعا 42 پروژه اجرایی را برای 4 سال آینده بیان کرده اند که نفس این مساله پدیده مثبتی است اما اشکال آنجاست که روشن نمی کند این برنامه قرار است چگونه و از چه نقطه ای شروع وبه چه نقطه ای برساند.
وی افزود: در 90% برنامه سایر وزرا از جمله برنامه های آقای حجتی معلوم نیست چگونه قرار است از «وضع موجود» به سوی «وضع مطلوب» حرکت شود. رییس جمهور محترم در روز رای اعتماد مجلس به وزرا اعلام کردند که دولت می خواهد «اصلاح ساختاری» انجام دهد اما این موضوع مهم در برنامه های ارائه شده به مجلس مورد اشاره قرار نگرفته تا مشخص شود سهم وزارت جهاد کشاورزی در این میان چقدر است؟
جلیلی اظهار داشت: در کنار اصلاح ساختارها، باید بسیاری از سازو کارها نیز اصلاح شود و چه بهتر که وزارت جهاد کشاورزی که از ابتدای انقلاب اسلامی صبغه «جهادی» داشته، در این زمینه پیشگام و با ارائه ساز و کارهای جهادی برای سایر دستگاه ها و وزارتخانه ها تبدیل به یک «الگو» شود. در این زمینه انتظار می رفت تا در برنامه های مهندس حجتی توجه بیشتری به ظرفیت های مردمی و جهادی همچون «باشگاه کشاورزان جوان»، «بسیج سازندگی»، «اردوهای جهادی» و ارایه برنامه برای استفاده از این ظرفیت ها می شد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: یکی از بحث های مهم در زمینه «اصلاح ساختارها» رسیدن به آمارهای صحیح و قابل استناد است. آمارها باید کمک «راهبرد» باشند نه «راهزن» . جلیلی در بخشی دیگری از سخنانش با تاکید بر اهمیت موضوع «آمایش سرزمین» گفت: این مساله مهم، مقدمه بسیاری دیگر از اصلاحات در عرصه کشاورزی است و وزارت جهاد کشاورزی باید به آن توجه مضاعفی داشته باشد. در بازدید هایی که معمولا از زمین های کشاورزی داشته ام، یکی از مهم ترین مطالبات کشاورزان این است که مسئولان کشاورزی استان، کشاورزان منطقه را برای «الگوی کشت» در زمینه کاشت، داشت وبرداشت راهنمایی نمی کنند و این مساله باعث ضرر و زیان بسیاری از کشاورزان می شود.
وی همچنین با اشاره به ظرفیت بزرگ بخش کشاورزی برای ایجاد اشتغال در کشور گفت: وقتی دو مسئله تولید و اشتغال اولویت ها ی اصلی کشور است انتظار می رفت ظرفیت های بالقوه و بالفعل کشاورزی برای ایجاد اشتغال مشخص و برنامه خود را برای تولید و اشتغال حد اکثری در رسیدن به وضع مطلوب بیان می کردند.
جلیلی با اشاره به اهمیت صادرات در ایجاد انگیزه برای تولید اظهار داشت تولید کننده زمانی انگیزه بیشتری پیدا می کند که «فرجام تولید» در نقطه مطلوبی باشد. بخشی از تولیدات کشاورزی بازار داخلی دارد و بخشی دیگر نیز باید به وسیله صادرات در بازار خارجی به فروش برسد و این مساله فقط بر عهده وزارت جهادکشاورزی نیست بلکه سایر وزارتخانه ها نیز باید کمک کننداگر چه در برنامه به لزوم کمک دولت اشاره شده است اما شایسته بود انتظارات مشخص از سایر وزارت ها برای کمک به صادرات بیان شود
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی کشورمان در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد: یکی دیگر از مباحث بسیار مهم، خودکفایی و تامین نهاده های اولیه تولید است که باید مشخص شود برنامه وزارت جهاد کشاورزی در این باره چیست؟ این موضوع فراتر از بحث کشاورزی و مرتبط با موضوع «امنیت ملی» است زیرا اگر برای تامین برخی نهاده های اولیه وابسته به چند کشور خاص باشیم، خطر بهم ریختن بازار داخلی وجود دارد و برای حل این مشکل باید برنامه وزارت جهاد کشاورزی مشخص باشد.
جلیلی افزود: درباره حفظ و بهبود منابع دامی داخل و ذخایر ژنتیکی نیز باید برنامه مشخصی وجود داشته باشد تا این مساله در درازمدت برای کشور ایجاد خسارت نکند.
وی موضوع تمرکز مدیریت بازار و تولید محصولات کشاورزی را امری مثبت دانست و از برخی تلاش ها برای بازگرداندن مدیریت بازار محصولات کشاورزی به وزارت صنعت، معدن و تجارت ابراز نگرانی کرد. وی اکنون که این اختیار در حیطه وظایف وزارت جهاد کشاورزی است باید فکر جدی برای به حد اقل رساندن واسطه ها و به تعادل رساندن قیمت ها شود و به گونه ای نباشد که از یک سو تولید کننده محصول خود را به حداقل ممکن قیمت بفروشد و از سوی دیگر مصرف کننده هم آن محصول را با قیمت بسیار بالا خریداری کند.
جلیلی همچنین بااشاره به اینکه شیلات زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است بر «لزوم استفاده از ظرفیت دریا در شمال و جنوب کشور در این زمینه تاکید کردو گفت: مدیریت و استفاده بهینه از چنین امکان بزرگی نیاز به برنامه قوی دارد و باید وضع موجود و مطلوب در این باره مشخص شود و برنامه های عملیاتی برای رسیدن به وضع مطلوب ارائه گردد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: در موضوع گیاهان دارویی نیز باید برنامه مدونی داشت تا از این امکان بزرگ به بهترین نحو ممکن برای اقتصاد کشور بهره برده شود. کشور ما به لحاظ وجود برخی گونه های خاص گیاهی و دارویی وضعیت بسیار خوبی دارد و باید تلاش کرد تا در این عرصه نیز مانند صنعت نفت دچار «خام فروشی» نشویم و با بدست آوردن حداکثر «ارزش افزوده» و صادرات محصولات کشاورزی به دیگر کشورها، بتوانیم برای کشور ایجاد ثروت و اشتغال کنیم.
وی در پایان با اشاره به موضوع «تراریخته» نیز گفت: امنیت غذایی فقط «تامین غذا» نیست بلکه «سلامت غذایی» را نیز شامل می‌شود؛ مسئول سابق سازمان محیط زیست نسبت به محصولات تراریخته موضع منفی داشت اما امروز مسئول جدید این سازمان از محصولات تراریخته دفاع می کند، وزارت کشاورزی باید در این باره موضع مشخص و محکمی داشته باشد و نسبت به این مساله به عنوان یک «مدعی» ورود کند.
در ادامه این جلسه نوروزیان عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: متاسفانه یکی از رویه های غلط وزارت جهاد کشاورزی جایگزینی ذخایر ژنتیک خارجی بوده که این رویکرد باید تغییر کند زیرا باعث خروج ارز از کشور شده و در دراز مدت نیز منجر به نابودی ذخایر بومی خواهد شد و به سادگی نباید نژادهای دیگر را جایگزین نژادهای بومی کرد.
در ادامه جواد توکلیان نماینده سابق جمهوری اسلامی ایران در فائو گفت: باید الگوی مصرف مردم بر اساس اکوسیستم کشور تغییر کند تا به لحاظ اقتصادی، کشور بهره بیشتری ببرد.
وی افزود: اگر باور داریم که کشاورزی باید محور پیشرفت کشور باشد لازم است تا سایر وزارتخانه ها نیز رویکردشان تقویت و کمک به توسعه کشاورزی باشد نه آنکه همه مسئولیت فقط بر عهده این وزارتخانه باشد.
در ادامه عباسی استاد بیوتکنولوژی گیاهی دانشگاه تهران نیز گفت: جامعه کشاورزی ایران در حال مسن تر شدن است و در مقابل جوانان کشاورز تعدادشان نسبت به سالهای گذشته کمتر شده، از سوی دیگر فارغ التحصیلان این رشته نیز مهارت های عملی لازم را ندارند و متاسفانه تاکنون وزارت کشاورزی نیز نسبت به رفع این خلاء کار خاصی نکرده است.
وی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر منایع عظیم ژنتیک در کشور، از محصولات تراریخته انتقاد کرد و گفت: متاسفانه موضع مهندس حجتی در این باره مبهم است و نمی توان نسبت به تامین امنیت غذایی مردم بی تفاوت بود زیرا همانقدر که تامین امنیت غذایی مهم است، تامین سلامت و ایمنی غذای مردم نیز مهم است.
در ادامه ابراهیم پورجم عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس برخی آمارهای ارائه شده توسط جهاد کشاورزی، را نادرست خواند.
وی با تاکید بر اجرایی بودن مهندس حجتی گفت: یکی از محورهایی که معمولا در دوره های مختلف وزارت جهاد کشاورزی مورد غفلت واقع شده «لزوم کاهش ضایعات و افزایش بهره وری» است که امید است وزیر فعلی در 4 سال آینده نسبت به آن اهتمام داشته باشد.
در ادامه جعفر خلقانی معاون سابق وزیر جهاد کشاورزی گفت: یکی از اشکالات عدم توجه به موضوع مهم آمایش سرزمینی کشاورزی است و متاسفانه تغییر الگوی کشت در برنامه های مهندس حجتی دیده نمی شود.
وی با تاکید بر لزوم تخصیص یارانه ها به سمت تولید به جای مصرف، گفت: باید وزارت کشاورزی برنامه مدونی برای پرهیز از خام فروشی و تبدیل محصولات کشاورزی به ارزش افزوده داشته باشد.
خلقانی تاکید کرد: متاسفانه در دوره های مختلف بسیاری از برنامه های این وزارتخانه «درون بخشی» بوده و ارتباط آن با سایر وزارتخانه ها مشخص نیست و امیدواریم این مشکل در 4 سال آینده به حداقل برسد.
همچنین سید جواد میر اقتصاددان با بیان اینکه با توجه به سابقه مدیریتی طولانی مدت مهندس حجتی، انتظارات از ایشان نیز بالاتر از بقیه است، گفت: به همین خاطر برنامه ارائه شده از سوی ایشان به مجلس برنامه جامع و در تراز تجارب کاری ایشان نیست.
وی با انتقاد از آمارهای ارائه شده این آمارها را ناقص و بعضا دور از واقعیت توصیف کرد و گفت: البته این اشکال فقط منحصر به دوره فعلی نیست و متاسفانه در دوره های قبل نیز این ایراد وجود داشته و یکی از کارهای مهم وزارت جهاد کشاورزی باید ارائه آمارهای واقعی و مستند به واقعیت ها باشد تا کارشناسان بر اساس آنها بتوانند نسبت به واقعیات کشاورزی در کشور برنامه ریزی و تحلیل کنند.
در ادامه این نشست، غلامحسین آقایا با اشاره به محصولات تراریخته گفت: در این باره باید یک مرجع مشخص وجود داشته باشد تا با ارائه نظر کارشناسی دقیق، نسبت به مضر یا غیر مضر بودن این محصولات حرف کارشناسی نهایی را اعلام کند.
وی در بخش دیگری از سخنانش بر لزوم توجه وزارت کشاورزی نسبت به اصلاح ساختارها تاکید کرد و گفت: این امر بدون برنامه جامع و دقیق ممکن نیست و انتظار این است که در 4 سال آینده نسبت به این موضوع مهم اقدام جدی شود.
