هر ساله همزمان با تعطیلات چند روزه و تعطیلات نوروزی سطح کشور و غیبت نهادهای ناظر از جمله ماموران میراث فرهنگی، برخی از مالکان بناهای تاریخی فرصت را غنیمت شمرده و با لودر به جان خانه های تاریخی خود می افتند و تکه های از تاریخ این سرزمین را محو می کنند. در نبود نظارت صحیح از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که متولی بناهای تاریخی است، هر سال از تعداد بناها و وسعت بافت های تاریخی کشور کم می شود و در صورت وجود آمار مستندی از وضعیت بافت های تاریخی زوایایی یک تخریب گسترده در طی سالیان اخیر افشا خواهد شد. در این مدت اما سازمان میراث فرهنگی درگیر و دار اتفاقات داخلی است و حتی از نیرو و ابزار موجود خود در جهت حفظ این بناهای تاریخی استفاده نمی کند.
این بار مافیای ساخت و ساز بناهای تاریخی در سطح کشور، فرصت تغییر مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را که همزمان با تغییر مدیریت شهری در اکثر شهرهای کشور شده غنمیت شمرده اند و به استناد اخبار منتشر شده در طی روزهای گذشته، موج تازه ای از تخریب بناهای و خانه های تاریخی شکل گرفته است. موجی که تاکنون ده ها بنا را به خاک کشانده اما هنوز مورد توجه مسئولان این سازمان قرار نگرفته و تمام ستاد و صف سازمان میراث فرهنگی این روزها به جای اجرای وظایف محوله چشم به حکم های خیابان ازادی تهران دارند.
رییس تازه سازمان میراث فرهنگی در حالی با تاکید بر گسترش گردشگری ماموریت خود را در ساختمان ازادی آغاز کرده که با وضعیت فعلی بناهای تاریخی و تخریب آنها مشخص نیست در آینده جز چند بنای شاخص آیا جاذبه ای تاریخی دیگری برای سفر گردشگران به ایران باقی خواهد ماند. این روزهای در حالی بسیاری چشم به تغییر معاونت ها و مدیران کل در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دارند و درباره آن گمانه زنی می کنند که لودرهای تخریب بناهای تاریخی زودتر از دیگران به استقبال علی اصغر مونسان رفته اند.
خانه سپهبد امیر احمدی/ وسیع ترین تخریب تاریخی سالهای اخیر در تهران
خانه سپهبد امیر احمدی در جداره خیابان حافظ شهر تهران، مجموعه تاریخی است که اهالی این شهر شش ماه نیست از وجودش اطلاع پیدا کرده اند. این مجموعه بیش از هفت هزار متر مربع وسعت دارد و طی سالیان گذشته به جهت تجاری شدن جداره اش در خیابان حافظ کمتر کسی از وجود آن اطلاع داشته است. این گنج تاریخی تازه با یازده عمارت مربوط به دوره های قاجاری و پهلوی زمانی کشف شد که مالکان وقت آن (کمیته امداد امام) برای مزایده آن آگهی منتشر کردند.
پیش از تخریب پس از تخریب
پس از انتشار این آگهی پیگیری های زیادی توسط دوستداران میراث فرهنگی و رسانه ها برای حفظ این بنای تاریخی شکل گرفت. تلاش هایی که بدون اقدام عاجل از سوی مدیران میراث فرهنگی منتهی به تخریب بناهای تاریخی این مجموعه شد.
وسعت تخریب مجموعه سپهبد امیر احمدی در تهران طی سالیان اخیر بی سابقه بوده است و در کنار آن هنوز مشخص نیست چطور مالکان اقدام به تخریب این بنا بدون مجوز و اطلاع شهرداری منطقه 11 کرده اند. این در حالی است که میراث فرهنگی پیش از این نسبت به احتمال تخریب این بنا به شهرداری منطقه 11 هشدار داده بود. شهردارهای مناطق تهران یکی دیگر از مناصب در حال تغییر است و مالکان بناهای تاریخی با علم به این موضوع برای تخریب بناهای تاریخی اقدام کرده اند. مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران نیز تنها واکنشش به این تخریب گسترده شکایت از مالکان بوده است. شکایت هایی که تعدد پرونده هایش در این اداره به قدری است که گاهی به دست فراموش سپرده می شوند.
پس از تخریب پیش از تخریب
خانه بچاری/ تخریب بنایی که ثبت ملی بود
مالک خانه تاریخی بچاری در آبادان مدتی پیش نسبت ثبت ملی این بنا شکایت کرده بود و توانسته این بنا را از ثبت ملی خارج کند. اتفاقی که نشان از ضعف سازمان میراث فرهنگی در حوزه ثبت و سپس دفاع از ثبت ملی دارد. پرونده های ثبت ملی بناهای گاهی با کمترین اطلاعات به ثبت ملی می رسند و دست مالکان را پیگیری خروج از ثبت باز می گذارند. خانه تاریخی بچاری در آبادان نیز قربانی این اتفاق مسبوق به سابقه شد.
پس از تخریب پیش از تخریب
پس از خروج این بنا از ثبت ملی بیم تخریب آن می رفت اما هر بار مسئولان میراث فرهنگی با خوش بینی اعلام میکردند در حال مذاکره با مالک برای خرید بنا هستند. اما مالک این بنا که از ابتدا قصد تخریب آن را داشت با استفاده از فرصت روز تعطیل و در حالی که مسئولان سازمان میراث فرهنگی در تدارک تودیع و معارفه معاونان جدید هستند، بنای تاریخی خانه بوچاری را با خاک یکسان کرد تا بچاری نیز به خاطره های اهالی آبادان بپیوندد.
خانه یوسف میرزا شبان/ باز هم جمعه و باز هم تخریب ناگهانی
روز جمعه، 4 شهریور ماه روز تلخی برای میراث فرهنگی کشور بود. همزمان با تخریب خانه بوچاری در آبادان، خانه شبان در رشت هم زیر هجوم لودرها رفت.
پس از تخریب پیش از تخریب
این خانه که مسئولان میراث فرهنگی گیلان از تهیه پرونده ثبتی آن خبر داده بوند، مربوط به یوسف میرزا شبان شهردار فومن بود و در محله چله خان رشت قرار داشت. اداره کل میراث فرهنگی این استان هم مانند اداره های دیگر استان ها تنها ناظر تخریب این بنا بود تا شبان با غروب جمعه خاطره شده باشد.
پیگیری نکردن وضعیت بناهای تاریخی و تخریب خانه شبان موجب اعتراض فعالان فرهنگی رشت شده و براساس شنیده ها آنها با جمع آوری طوماری خواستار استعفا فوری مدیر کل میراث فرهنگی استان گیلان هستند.
ارگ علیشاه/ یک قصه قدیمی
وضعیت ارگ تبریز و ساخت و ساز پیرامون آن خود تبدیل به قصه ای شده است که مسئولان میراث فرهنگی می توانند برای ثبت ملی آن در میراث ناملموس کشور اقدام کنند. این بار نیز پس از ده ها بار اعلام نظر مسئولان میراث فرهنگی تبریز مبنی بر نظارت کامل بر عملیات های عمرانی پیرامون این بنای تاریخی، لوردها یکباره به جان یک دیواره ای در این محوطه افتاده اند.
هر چند تصاویر متعددی از تخریب این دیوار رسانه ای شده است اما مدیران میراث فرهنگی این استان اعلام کرده اند که دیوار فوق الذکر فاقد ارزش تاریخی بوده است. با این حال آنها توضیح نداده اند چرا ماشین آلات سنگین هنوز به راحتی در فاصله کمتر از ده متری این بنا مانور می دهند.
خانه ابتهاج/ خودسری یک نهاد شهری
خانه تاریخی ابتهاج تهران یکی دیگر از بناهای تاریخی در سطح تهران است که هر چند زیر تیغ تخریب نرفته اما دخالت های نهادهای شهری برای تبدیل آن به پارک عمومی ادامه دارد.
ادامه عملیات عمرانی در خانه تاریخ ابتهاج
بیش از یک ماه از رسانه ای شدن عملیات عمرانی در این خانه ثبت ملی می گذرد و برخلاف اظهار نظر اولیه اداره میراث فرهنگی استان تهران مبنی بر غیر قانونی بودن دخالت در این بنای تاریخی بدون طرح مصوب میراث فرهنگی، عملیات عمرانی بی توجه به نظر میراث فرهنگی ادامه دارد و هنوز مشخص نیست تکلیف این بنای ارزشمند چه خواهد شد.
قصه ارگ کریمخانی و آسمان/ باز شدن یک زخم قدیمی
یک تصویر تازه از وضعیت ساخت هتل آسمان در حریم ارگ کریم خانی شیراز زخم این تعرض به میراث فرهنگی را دوباره باز کرد. هتلی که صدها بار مسئولان میراث فرهنگی فارس مدعی شده بودند که در کنار تعرض به حریم این اثر ارزشمند، از قوانین شهری نیز عدول کرده است و شورای عالی معماری و شهرسازی مانع آن خواهد شد.
با این حال تصاویر تازه نشان از مراحل پایانی ساخت هتل آسمان در وضعیت سابق دارد و مسئولان میراث فرهنگی نیز تنها از پیگیری دوباره وضعیت آن خبر می دهند. عکس تازه از وضعیت هتل آسمان و تعرض آن به ارگ کریمخانی به قدری برای اهالی میراث فرهنگی دردناک بود که به سرعت افکار عمومی آن را سوژه ای برای طنز کردند و نوشتند: «ساخت ارگ کریمخانی در کنار اثر ارزشمند هتل آسمان، متاسفانه نمای این بنا را مخدوش کرده است!!»
یزد/ شهری مثلا جهانی شده!
تعرض به بافت تاریخی یزد با اعلام خبر ثبت جهانی اش آغاز شد. اتفاقی که نشان می دهد مسئولان پیش از توجیه اهالی برای ثبت جهانی و الزامات آن دست به ثبت جهانی یزد زده اند.
یزد، کوچه برخوردار یزد، مدرسه قدس
وضعیت استان یزد در روزهای اخیر شبیه به شهرهای دیگر است و تصاویری بناهای تاریخی حاکی از ادامه تخریب ها و ساخت و ساز در این استان به ویژه روی عرصه ثبت جهانی یزد دارد. یکی از اهالی یزد می گوید: «این روزها نظارت بر بافت تاریخی شهر یزد فراموش شده است.»
هنوز وضعیت تخریب بافت ابرکوه در هفته آخر مرداد ماه مشخص نشده که تصاویر جدید نشان از ساخت و ساز های تازه در عرصه ثبت جهانی شهر یزد دارد. هر چند که معاون میراث فرهنگی یزد اعتقاد دارد ساخت و سازها براساس الزامات میراثی صورت گرفته است.
قصه بی پایان تخریب...
وضعیت بناهای تاریخی رو به وخامت می رود و هر روز بر حجم خبرهای تخریب افزوده می شود. در این مسئولان سازمان میراث فرهنگی هنوز درگیر حکم ها و ریاست تازه این سازمان هستند. تخریب های اخیر در خانه های تاریخی تنها بخش هویدا شده سریال تخریب های اخیر است و مشخص نیست در سکوت خبری مناطق دیگر چه بر سر بناهای تاریخی آمده است.
