در همایش بازپرسان ویژه قتل دادسراهای عمومی و انقلاب استان تهران، دادستان تهران ضمن گرامیداشت دهه کرامت، شکل‌گیری اندیشه برگزاری چنین همایشی را واجد پیشینه زمانی دانست و اظهار داشت: مدت‌ها بود در صدد برگزاری هم‌اندیشی در موضوع قتل عمد بودیم که نتیجه نخستین تجربه آن، همایش کنونی می‌باشد و امیدواریم تجربه آغازین دادسرای تهران که در قالب کارگاه علمی آموزشی است، زمینه‌ساز نشست‌های بعدی باشد.
دکتر جعفری دولت‌آبادی جرم قتل را از جمله جرایم طبیعی دانست که قدمتی به درازای تاریخ بشری دارد و در توضیح افزود: جریان قتل هابیل و قابیل نشان از آن دارد که جرم قتل ریشه در تاریخ بشر دارد و از مهم‌ترین جرایم است.
وی در تبیین سیر تحولی جرم قتل از منظر نحوه ارتکاب اظهار داشت: در گذشته قتل نماد زور بازو بود و به مرور زمان با پیشرفت بشر، حیله و تقلب تا حدی جای زور بازو را گرفت؛ به گونه‌ای که امروزه در کنار قتل‌های ناشی از زور بازو، شاهد قتل‌های توأم با سبق تصمیم و تدبیر نیز هستیم و در قتل‌های سازمان‌یافته گاه پلیس و دستگاه قضایی به رغم امکاناتی که در کشف جرم از آن بهره‌مند هستند، موفق به کشف قتل و دستگیری قاتل نمی‌شوند.
ضرورت مدیریت صحنه قتل توسط بازپرس
دادستان تهران با ذکر اینکه دستگاه قضایی همواره نمی‌تواند به گونه‌ای بر ظرفیت‌های مجرمانه نظارت کند که مانع از ارتکاب جرم قتل شود؛ در مقابل، مدیریت پرونده‌های قتل و صحنه جرم را که نتیجه آن شناسایی و دستگیری قاتل است، واجد خاصیت بازدارندگی دانست و اظهار داشت: مدیریت این دسته از پرونده‌ها که توسط بازپرس صورت می‌گیرد، مهم تر از حادثه است و می‌تواند مانع از تبدیل پرونده قتل واحد به سلسله قتل‌ها شود.
ضرورت رسیدگی تخصصی به پرونده‌های قتل
دکتر جعفری دولت‌آبادی با اشاره به ضرورت رسیدگی تخصصی به پروندهای قضایی و پذیرش آن در نظام‌های حقوقی کشورها، پیرامون توجه به این ضرورت در دادسرای تهران، گفت: نخستین بار پس از انقلاب شعب ویژه قتل در دادسرای مرکز تشکیل و از جمله قضات این شعب، مرحوم محققی بود که به عنوان یکی از بازپرسان حرفه‌ای در جرم قتل شناخته می‌شد. متعاقباً دایره جنایی مرکز و پس از آن دادسرای جنایی تشکیل شد که افزون بر جرم قتل عمد، به سرقت‌های مهم و آدم‌ربایی نیز رسیدگی می‌کرد.
دادستان تهران تفکیک دادسرای جنایی از دادسرای سرقت را در دوره تصدی خود، تحولی مثبت در تخصص گرایی برای رسیدگی به جرایم جنایی دانست و افزود: در حال حاضر دو دادسرای نواحی ۲۷ و ۳۴ (قتل و سرقت) در ساختمان واحد و با مدیریت جداگانه فعالیت دارند و این امر به تخصصی شدن دادسرای قتل که دارای قضات حرفه‌ای است، انجامیده است.
دکتر جعفری دولت‌آبادی با اذغان به سختی کار قضات ویژه قتل، که به لحاظ آثار سوء بر روح و روان قاضی، خستگی زودرس را در پی دارد، اظهار داشت: تمام قضاتی که در این دادسرا کار می‌کنند پس از مدتی خواستار خروج از دادسرای جنایی می‌شوند چرا که آثار روحی و روانی زیادی برای قاضی دارد به خصوص اگر سرنخ‌های قتل کشف نشود.
ضرورت ریشه‌یابی قتل‌های ناموسی در برخی استان‌ها
وی در تقسیم‌بندی قتل‌ها از منظر انگیزه و شکل، به قتل‌های ساده، ناموسی، سازمان یافته، طایفه‌ای و خانوادگی اشاره کرد و در خصوص تجربه چند ساله خود به عنوان رئیس کل دادگستری استان خوزستان، قتل‌های ناموسی که به لحاظ فرهنگ برخی عشایر، دادگستری خصوصی را دامن زده است مورد توجه قرار داد و برخی استان‌ها را نیز از این منظر قابل بررسی دانست.
دکتر جعفری دولت‌آبادی به برخی اقدامات دادسرای تهران در پرونده‌های قتل عمد اشاره نمود که ازجمله تمرکز بر پرونده‌های متهمان و محکومان قتل از طریق تشکیل دایره نظارت مستقل تحت نظر مستقیم دادستان بود.
تشکیل دایره نظارت تخصصی بر زندانیان قتل عمد در دادسرای تهران
وی با خاطر نشان نمودن این نکته که قبلاً دایره نظارت تخصصی بر زندانیان متهم به قتل عمد یا محکومان به این جرم موجود نبوده، وظایف این دایره را جدای از وظایف سرپرست دادسرای جنایی دانست که زمینه تقابل یا تداخل وظایف قضات این دادسرا با دایره نظارت مربوطه را حذف کرده است و افزود: آقای کهندانی دادیار دادسرای تهران به عنوان سرپرست دایره نظارت بر زندانیان قتل عمد، ضمن ملاقات با تک تک متهمان قتل عمد و محکومان به قصاص نفس، با هدف رعایت حقوق و پیگیری امور قضایی زندانیان، تجربه موفقی داشته است که استفاده از این تجربه در استان‌های بزرگ یا استان‌هایی که آمار قتل عمد بالایی دارند می‌تواند مفید باشد.
نکته دیگری که مورد تأکید دادستان تهران قرار گرفت، ضرورت حضور بازپرس در صحنه قتل بود. وی افزود: برخی بازپرسان با تصور که با فوت معمولی مواجه‌اند، دستورات لازم را طی تماس تلفنی صادر می‌نمایند؛ در حالی که بر حضور بازپرس در فوت‌های واقع در بازداشتگاه‌ها تأکید می‌شود که این امر به منزله بی‌اعتمادی به پلیس نیست، بلکه شاخصه لازم الرعایه در پرونده‌های قتل است.
تشکیل کمیته نظارت اجرای قصاص نفس در دادسرای مرکز
تدبیر دیگر دادستانی تهران در مرحله اجرای قصاص نفس در پرونده‌های قتل عمد بود که دکتر جعفری دولت‌آبادی در توضیح این اقدام اظهار داشت: پیش از حضور اینجانب در دادسرای تهران، استیذان برای اجرای قصاص نفس به طور مستقیم از سوی سرپرست دادسرای جنایی به عمل می‌آمد و به منظور نظارت بیشتر بر اجرای احکام قصاص، این مسیر تغییر یافت و با تشکیل کمیته‌ای در دادستانی تهران، پرونده پیش از ارسال برای استیذان، مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد که نتیجه آن، نقض برخی احکام قطعی از طریق مراجع عالی قضایی بوده است و این تدبیر که در راستای احتیاط در دماء اتخاذ گردیده، به ویژه پس از تصویب و لازم الاجرا شدن قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۲ که نهادهایی چون نفس دفاع در تبصره ۲ ماده ۳۰۲ و احراز رشد و کمال عقل فرد زیر هجده سال در ماده ۹۱ را وارد نظام حقوقی ایران نموده، اثر گذار بوده است.
دادستان تهران ضمن تشکر از شرکت کنندگان در همایش، پلیس، قاضی و پزشکی قانونی را سه ضلع مهم برای به سرانجام رساندن پرونده کیفری به شمار آورد.
دکتر جعفری دولت‌آبادی آماری از قتل‌های عمد استان تهران از منظر انگیزه، وسیله ارتکاب، تحصیلات قاتل و … ارائه نمود و با ارزیابی آمار جرم قتل به عنوان شاخصه‌ای برای ارزیابی امنیت جامعه، برای نمونه به قتل‌های طایفه‌ای در باغملک استان خوزستان اشاره کرد و اظهار داشت: ظرف دو سال گذشته قتل‌های متعددی در این منطقه رخ داده است.
آثار مثبت توانمندسازی دادسراها
در این همایش، افتخاری رئیس دادگاه‌های کیفری یک تهران نیز به ایراد سخنرانی پرداخت. وی ضمن تقدیر از تدبیر دادستانی تهران در برگزاری چنین همایشی، بر نقش بازپرسان دادسرا در کشف جرم قتل و انجام تحقیقات در به سرانجام رساندن پرونده در دادگاه‌های کیفری یک تأیید نمود و اظهار داشت: توانمندسازی دادسرا موجب می‌شود دادگاه‌های جنایی و به تعبیر قانون جدید، دادگاه‌های کیفری یک بتوانند احکامی محکم و عادلانه صادر نمایند.
وی با تأیید توصیه دادستان تهران به بازپرسان ویژه قتل دائر بر حضور در صحنه جرم، در بیان علت این ضرورت، افزود: اگر آغاز کار به درستی باشد، پرونده سرانجام خوبی نیز خواهد داشت و حضور بازپرس در صحنه موجب می‌شود که هدایت امور را در دست گیرد و تعلیمات لازم را به پلیس، پزشکی قانونی، اداره تشخیص هویت و دیگر مقامات حاضر در صحنه ارائه دهد.
مطالعه موردی قتل ستایش
در این بخش از همایش، دکتر اسلامی قاضی دادگاه کیفری یک تهران ضمن بحث پیرامون ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی، به مطالعه موردی پرونده قتل ستایش دختر 7 ساله توسط امیرحسین جعفری قاتل 17 ساله پرداخت و روش‌های احراز رشد کیفری قاتل به منظور صدور حکم محکومیتش به قصاص را تشریح نمود. هم چنین دکتر مسعود قادی پاشا در موضوع تراماتولوژی قانونی سخنرانی نمود و چگونگی تشخیص جراحات و ضربات وارد بر اجساد را مورد بحث قرار داد.
سخنران دیگر بخش صبحگاهی همایش بازپرسان ویژه قتل دادسراهای استان تهران، حجت الاسلام والمسلمین سلطانی رئیس مرکز تحقیقات فقهی و حقوقی قوه قضاییه بود که موضوع معاونت در قتل و سهم‌بری معاون از حق قصاص مورث خود را به بحث گذاشت.
در بخش عصرگاهی این همایش، دکتر علی محمدی معاون آموزش پزشکی قانونی استان تهران به بحث مرگ شناسی در پرونده‌های قتل عمد پرداخت؛ هم چنین سرهنگ رهبریان رئیس تشخیص هویت فاتب در موضوع فرایند تعیین هویت اجساد در حوادث سخنرانی نمود و سرهنگ مکرم معاون پلیس آگاهی تهران نیز نقش کاراگاهان جنایی در پیگیری قتل را به بحث گذاشت.
سخنران دیگر بخش دوم همایش، محمد شهریاری معاون دادستان و سرپرست دادسرای جنایی تهران بود که پیرامون مدیریت قضایی صحنه جرم مباحثی را ارائه داد و متعاقب آن، دکتر فرخزاد جهانی معاون دادسرای تهران و مسوول دفتر پیگیری اجرای احکام قصاص نفس، از اقدامات این مرکز در فرایند انجام تشریفات استیذان در پرونده‌های قتل عمد مطالبی را ارائه نمود و مشکلات ناشی از کار را تبیین کرد.
