کرمک یا انتروبیوس ورمیکولاریس نام کرمی لوله‌ای است که انگل روده‌ای انسان به ویژه کودکان به حساب می‌آید. این کرم می‌تواند باعث عارضه انتروبیازیز یا عفونت کرم سنجاقی شود.کرمک از نظر طبقه‌بندی، در خانواده اکسیوریده قرار می‌گیرد.
عفونت کرمک(کرم سنجاقی) نوعی عفونت انگلی ناشی از کرم در روده انسان است. کرمکها موجوداتی ریز و باریک و به رنگ سفید هستند که معمولاً کمتر از ۱ سانتی‌متر طول دارند. شایع‌ترین نوع عفونت کرم در انسان است. عفونت کرمک به سادگی گسترش می‌یابد و در کودکان بین ۵ تا ۱۰ سال، افرادی که در مؤسسات و آسایشگاه‌ها زندگی می‌کنند، و افرادی که تماس زیاد و نزدیکی با افراد این گروه‌ها دارند شایع‌تر است. عفونت کرمک با دارو به طور موثری درمان می‌شود، اما امکان ابتلای دوباره وجود دارد. عوارض و پیچیدگی‌های جدی و تأثیرات بلندمدت آن بر سلامتی نادر است.
چرخه زندگی کرمک
این کرم در سکوم و آپاندیس و قسمت‌های تحتانی روده باریک زندگی می‌کند. پس از جفتگیری، کرم نر از بین می‌رود. کرم ماده جهت تخمریزی به سمت مخرج حرکت می‌کند و اغلب در روز از مخرج خارج شده و در ناحیه جلدی نشیمن‌گاهی تخمریزی می‌کند. در رحم کرم ماده حدود ۱۲ هزار تخم وجود دارد. کرم‌های ماده پس از تخمریزی و کرم‌های نر پس از جفتگیری از بین می‌روند. تخم‌ها در موقع خروج حاوی لارو هستند و پس از حدود ۶ ساعت خاصیت آلوده کنندگی پیدا می‌کنند.
تخم‌ها از راه دهان به وسیله آب، مواد غذایی، گرد و خاک و دست‌های آلوده وارد بدن می‌شوند. در ابتدای روده باریک لاروها آزاد شده و مسیر خود را به طرف سکوم ادامه می‌دهند. پس از رسدن به سکوم به کرم بالغ تبدیل می‌شوند ولی به عنوان مخزن بیماری محسوب می‌شوند.
کرمک در واژن
انگلهای مانند شپش ممکن است بخشی مودار فرج را درست مانند انگل عفونی ناحیه سر آلوده کنندکرمک از مقعد نیز ممکن است به ناحیه واژن مهاجرت کرده و سبب خارش مهبل (واژن) به خصوص در شب شود. اگر چه شپش و تخم های آن می تواند با چشم غیر مسلح دیده شود کرمک تنها از طریق آزمایش میکروسکوپی مشاهده می شود.
کرمک در رحم
کرمکها در زنان می‌توانند از مقعد به واژن حرکت کرده و بر رحم، لوله‌های فالوچ و اندام‌های لگنی دیگر تأثیر بگذارند و واژینیت (التهاب واژن)، اندومتریت (التهاب آستر رحم) یا عفونت‌های دیگر را ایجاد کنند. علاوه بر این در زنان کرمک گاهی اوقات ممکن است باعث عفونت دستگاه ادراری نیز شود.
عکس کرمک
در زیر تصویری ازکرمک را مشاهده می کنید.
درمان کرمک
کرمکها اهمیت چندانی ندارد اما می تواند باعث بیخوابی و ناراحتی کودک شود. از طرف دیگر معمولا والدین بسیار مضطرب شده و خود را مسوول بیماری فرزند خود می دانند. در حالیکه عفونت هر قدر هم بهداشت را رعایت کنیم عملا غیر قابل پیشگیری کامل است. بهداشت دست مهمترین و عملی ترین روش برای پیشگیری این بیماری است.
یشتر عفونت‌های کرمک را با داروهای خوراکی به طور موثری می‌توان درمان کرد. از آنجایی که کرمها به سادگی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند، هر فردی که در خانه فرد عفونی زندگی می‌کند معمولاً همزمان باید درمان شود تا از عفونت مجدد پیشگیری شود. مربی‌ها، مراقب‌ها، بهیاران، پرستاران و افراد دیگری که ارتباط نزدیکی با این افراد دارند نیز باید مراحل درمانی را انجام دهند.
متداول‌ترین و موثرترین داروها برای درمان عفونت کرمک عبارت است از:
- مبندازول
- البندازول
- پیرانتل پاموات
معمولاً یک دوره دارو شامل یک دوز اولیه است که سپس با دوز ثانویه تا سه هفته بعد دنبال می‌شود. برای حذف کامل تخم‌های کرمک ممکن است به بیش از یک دوره درمانی نیاز باشد. کرمها یا پمادها نیز برای آرام کردن خارش پوست در ناحیه مقعد ممکن است استفاده شوند.
درمان خانگی کرمک
علاوه بر دارو، یک رژیم بهداشتی خاص و پاک‌سازی خانه می‌تواند به حذف کامل تخم کرمکها از خانه کمک کند.
مطمئن شوید که فرد عفونی و افراد دیگر خانواده با آب گرم و صابون دست‌های خود را مرتب می‌شویند به خصوص پیش از صرف غذا
- همه افراد خانه را تشویق کنید هر روز صبح دوش گرفته و لباس‌هایشان را عوض کنند
- همه افراد خانواده ناخن‌های خود را تمیز کرده و کوتاه کنند
- فرد دچار عفونت و سایر افراد از بردن ناخن و انگشت‌ها در داخل دهان خودداری کنند
- به فرد مبتلا به عفونت کرمک، بگویید از خاراندن ناحیه مقعد خودداری کند
- از آب داغ برای شستن ملحفه‌ها، رختخواب، حوله‌ها، لیف‌ها و لباس‌ها در خانه‌ای که کرمک وجود دارد استفاده کنید
- از تکان دادن لباس‌ها و ملحفه‌ها خودداری کنید تا تخم‌های کرمک از طریق هوا گسترش نیابند
- اجازه ندهید که کودکان با یکدیگر حمام کنند تا از گسترش تخم کرمک از طریق آب وان جلوگیری کنید
- هر گونه سطحی که ممکن است عفونی باشد کامل تمیز کنید مانند اسباب‌بازی‌ها، کف، پیشخوان و صندلی توالت.
- به دقت همه نواحی فرش را جارو کنید.
انسان‌ها تنها میزبان‌های کرمک هستند. گربه و سگ قادر نیستند شما را به عفونت کرمک مبتلا کنند یا خود مبتلا شوند بنابراین مشکلی با آن‌ها ندارید و اگر حیوان خانگی دارید لازم نیست آن‌ها را نیز درمان کنید.
درمان کرمک با مبندازول
درمان با استفاده از این دارو بسیار ساده است. یک قرص جویدنی صد میلی گرمی مبندازول و تکرار آن به فاصله یک هفته درمان این بیماری است (با توجه به طول مدت عمر این کرمها و احتمال عفونت دوباره تکرار لازم است). ضمنا تمام افراد خانواده باید درمان شوند.
