امروز سالروز شهادت مصطفی چمران است، مردی که حضرت امام خمینی(ره) برای توصیف او از صفاتی نظیر معلمی متهعد، انسان ساز و جنگجویی پرهیزگار بهره می برند و ما در گفت و گویی متفاوت با مهندس مهدی چمران، برادر شهید و رئیس شورای اسلامی شهر تهران، روی دیگری از این شخصیت را که نمودهای فرهنگی و علمی بیشتری دارد دستمایه گفت و گو قرار داده ایم.
آقای مهندس چمران! معمولا ذهنیت ها درباره شهید چمران بیشتر نظامی است، اما خود من ده سال است که نیایش های ایشان یکی از کتاب های بالینی ام است، دوست دارم درباره نویسندگی و دست نوشته های نیایش گونه ایشان از شما بپرسم.
چاپ کتاب نیایش ها همان طور که اشاره کردید برای سال ها پیش است، ما بعد از نیایش ها کتاب «عارفانه» را هم چاپ کردیم که تقریبا از نظر مضمونی بسیار نزدیک به نیایش ها است ولی از نظر فرم و قالب آن حالت نیایش را ندارد.
شخصیت شهید چمران پیوندی ناگسستنی با فرهنگ داشته است، جالب است بدانید کتابی هست به نام «عشق و شهادت و عرفان» که این کتاب تمام دست نگاشته های شهید دکتر چمران است در یک بازه زمانی بسیار خاص، یعنی زمانی که ایشان در دوران جنگ تحمیلی وارد خوزستان می شوند شروع به نوشتن می کنند و تا نیم ساعت پیش از شهادتشان را شامل می شود.
یعنی شهید چمران در نیم ساعت پایانی عمر خود و پیش از شهادت مشغول نوشتن بوده اند؟
ایشان داخل اتومبیل بوده اند و به سوی دهلاویه می رفتند و در همان خودرو شروع کردند به نوشتن و این دست نگاشته داخل جیب لباسی بود که با آن به شهادت رسیدند.
می توانم بپرسم دقیقا دست نوشته ای که متعلق به نیم ساعت قبل از شهادت است، چه مضمونی دارد؟
یکی از زیباترین دست نگاشته هاست که به دست و پا و چشم خودشان خطاب می کنند و با آنها صحبت می کنند و می گویند این آخرین لحظات مرا تحمل کنید، محکم باشید، شما به من خدمت کردید و من شما را آزار دادم و به شما قول می دهم که لحظاتی دیگر در یک آرامش ابدی همه فرو خواهیم رفت ولی این لحظات آخر آبروی من را حفظ کنید و همان طور ادامه می یابد تا می رسد به این جمله پایانی و تاثیرگذار که باز هم خطاب به دست ها و پاهایشان نوشته اند: « رقص من در برابر مرگ باید زیبا باشد» و با این جمله آخرین دست نوشته ایشان ختم می شود.
شما در جایگاه برادر خیلی نزدیک بودید به شهید چمران، دوست دارم بپرسم جمله یا خاطره ای از ایشان در ناخودآگاه ذهن شما ثبت شده است که همیشه باخود زمزمه یا مرور کنید.
شهید چمران نیایشی دارد که من همیشه آن را با خودم زمزمه می کنم: «خدایا به هر که دل بستم تو دلم را شکستی. عشق هر کسی را که به دل گرفتم تو او را از من گرفتی. هر کجا خواستم دل مضطرب و دردمندم را آرامش دهم و در سایه امیدی و به خاطر آرزویی برای دلم امنیتی به وجودآورم تو یکباره همه را بر هم زدی و در طوفان های وحشت زای حوادث رهایم کردی تا هیچ آرزویی در دل نپرورم و به هیچ چیز امیدی نداشته باشم و هیچ وقت آرامش و امنیتی در دل خود احساس نکنم. خدایا تو اینچنین کردی تا غیر از تو محبوبی نگیرم و بجز تو آرزویی نداشته باشم و جز تو به چیزی یا به کسی امید نبندم و جزئ در سایه توکل به تو، آرامش و امنیت احساس نکنم .خدایا! تو را بر همه این نعمت ها شکر می کنم.» این سطرها را همیشه در ذهن خودم دارم.
آقای مهندس بُعد علمی شخصیت شهید چمران هم کمتر مورد اشاره قرار گرفته است، در این رابطه آیا کار خاصی انجام دادید؟
ان شاء الله اگر از شورا بیرون بیایم و فرصت بیشتر شود کارهای متعددی هست که باید انجام شود از جمله کتابی است که دست آوردهای علمی و مهندسی شهید چمران در ارتباط با جنگ را روایت می کند، شما می دانید که ایشان اولین موشک پرتابی و اولین زیردریایی را در زمان جنگ طراحی کردند، زیردریایی را به آب انداختند یا اولین خودرو شنیداری محصول طراحی ایشان است. اولین پل چریکی هم ساخته ایشان بود که در ادامه تکمیل شده آن به پل خیبر انجامید.
به عنوان آخرین پرسش، زمانی که چمران شهید شد حضرت امام خمینی(ره) پیامی صادر فرمودند که نکات تامل برانگیزی در آن وجود دارد، معمار کبیر انقلاب، چمران را با 2 صفت انسان ساز و مجاهدی غیروابسته به گروهها و جریان های سیاسی توصیف می کنند. تحلیل شما از این پیام و در تعمیم آن به شرایط امروز چیست.
پیام حضرت امام(ره) در رابطه با شهید چمران بی نظیر است و هر سطر و جمله آن تامل برانگیز می نماید. انسان ساز بودن بسیار جالب است . مجاهد عارف و معلم متعهد و نداشتن وابستگی به احزاب سیاسی و فراتر از آنها حرکت کردن بسیار نکات پررنگ و قابل توجهی است. همه اینهاست که باعث می شود من از چمران نه به عنوان برادرم بلکه به عنوان یک انسان ایرانی و مسلمان یاد کرده، او را نماد و الگویی صحیح و قابل اتکا معرفی کنم.
اما نکته ای که در این پیام وجود دارد و کمتر به آن پرداخته شده این است که حضرت امام می فرمایند شهید چمران مخلصانه و خالصانه در راه خدا به جهاد و شهادت برخاست. آیا ما می توانیم این گونه باشیم؛
این که امام (ره) از خودشان سوال می کنند خیلی جالب است و در ادامه پیام می فرمایند با خداست که دستمان را بگیرد و از ظلمات جهالت و نفسانیت برهاند. یعنی این که خداوند دست او (شهید چمران) را گرفته و رهانیده است. این پیام جایگاه بسیار بالای شهید چمران و به طور کل شهدا را از نگاه امام نشان می دهد، جایگاهی که امروز هم باید به آن توجه ویژه داشته باشیم در شرایطی که دشمن برنامه های متعددی برای ضعیف کردن ما انجام می دهد، باید تا می توانیم اهمیت ایثار شهدایمان را چه شهدای جنگ و چه شهدای مدافع حرم را به مردم نشان دهیم و این که آنها جایگاهی رفیع و بلند دارند که هیچ گاه ارزش کار آنها فراموش نخواهد شد و خانواده هایشان مورد احترام ملت هستند.
