شاید تهرانشینی که خستگی و کوفتگی روز خود را تا شب در خیابان‌های پُر ازدحام با "دشنامی" نثار تهران می‌کند، نمی‌داند «تهرانی» که آن را با شلوغی و آلودگی می‌شناسد، زمانی «طهرانی» بود با چنارستان‌های معروف و با باغ‌های عطر، رنگ، و آب... پس این «طهران» کجاست؟
سفر در تهران هم همتی می‌خواهد، «طهران» قدیم چند موزه و نگارخانه نیست، «طهران» در دل «تهران» جای دارد که اگر با یک راهنمای گردشگری تهرانگرد؛ همراه شوی، تو را به جای خواهد برد که اگر لحظه ای چشمانت را ببندی و باز کنی، باور نکنی اینجا «تهران» است.
تهرانی که از قراء «ری» بود، پناهگاه خوبی برای دولتمردان نیز به حساب می‌آمد، بطوریکه در زمان شاه تهماسب صفوی در تهران بناهای تازه و کاروانسراها و برج‌های مستحکمی بنا شد و نخستین بناهای رسمی در طهران قدیم در سال 971 هجری قمری با ایجاد 114 برج (به تعداد سوره‌های قرآن) در تهران ساخته شد و زیر هر برج یکی از سوره‌های قرآن را دفن کردند.
حصاری هم که دور تهران کشیده شد که 6 هزار قدم طول داشت و برای ساختمان آن و برج‌هایش از دو منطقه بزرگ خاکبرداری کردند که بعدها یکی از این دو محل به «چاله میدان» و دیگری به «چاله حصار» معروف شد. حال باید بچه‌های ناف طهرون را در این محلات که دقیقاً وسط تهران به حساب می‌آید پیدا کرد.
تهران قدیم از چهار محله تشکیل شده بود، به نام‌های سنگلج، اودلاجان (عودلاجان)، بازار و چاله‌میدان. در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار چندین محله تازه در تهران ساخته شد به نام‌های ارگ، چاله حصار، خانی آباد، قنات‌آباد، پاچنار، پامنار، گار ماشین، گود زنبورک‌خانه، صابون‌پزخانه، گود عرب‌ها و دروازه قزوین، حال از زمان پهلوی اول به دلیل مهاجرت و گسترش شهرنشینی محله‌های در کنار محله‌های تهران قدیم بنا شد و از این مقطع زمانی بود که وجه تمایز مردم اصیل تهران با مردم مهاجر با لقب «من بچه ناف طهرونم» متمایز شد.
حال این محله‌ها دیگر وجود دارند، برای پیدا کردن این محله‌ها و قدم زدن در گذر تاریخ باید گورستان‌های معروف طهران قدیم را براساس 4 امامزاده معروف تهران نشان کرد، امامزاده یحیی در شمال شهر طهران قدیم، امامزاده زید در شمال غرب طهران قدیم، سیدناصرالدین در جنوب غرب و سید اسماعیل در جنوب شرقی طهران قدیم که با وصل این 4 نقطه که خلاصه می‌شود در بازار قدیم و سرپوشیده تهران شامل خیابان مولوی، مصطفی خمینی، سنگلج و عودلاجان.
در این رابطه پس از 6 سال تلاش و با مشارکت یکصد نفر و حدود 40 سازمان داخلی و بین المللی، نقشه‌ها و مکان‌های تهران از دوران فتحعلی‌شاه تا پایان دوره پهلوی؛ در قالب کتابی با عنوان «تهران نگاری» به همت "رضا شیرازیان" پژوهش و تدوین شده است.
از مشخصات جالب این کتاب جدا از وزن تقریباً چند کیلویی آن؛ نقشه‌های کمیاب و سیاه و سفید و حتی رنگی آن است، بطوریکه حتی نخستین نقشه‌های هوایی تهران به همراه بسیاری از مشخصات خیابان‌ها و کوچه به همراه محلاتی که امروز دیگر شاید از آنها نامی نیست، آورده شده است.
