حجامت عملی است که از دیرباز در طب سنتی ایران رایج بوده و طبقات مختلف جامعه از آن بهره می‌برده‌اند. حجامت اصطلاحا به روشی از خونگیری اطلاق می شود که جهت درمان بعضی از بیماری‌ها بکار می‌رود و دارای سابقه تاریخی هفت هزار ساله و مورد تایید و تاکید اسلام می باشد. حجامت در حدود 3300 سال پیش از میلاد مسیح در مقدونیه انجام میشد و در آن زمان یک پزشک را با میزان تبحرش در انجام حجامت می شناختند، به طوریکه اگر پزشکی حجامت نمیکرد او را پزشک نمی شناختند. حجامت ابتدا در طب ایرانی رواج داشت و بعدا به سایر کشورها رواج پیدا کرد و برخی پزشکان طب سنتی معتقدند پایه و اساس طب سوزنی در چین همین حجامت است.
یکی از مهمترین روایاتی که در زمینه حجامت در منابع معتبر اسلامی ذکر شده و در ذیــــل آیه یک ســــوره مبارکه «اسری» در تفسیر المیزان و برخی از تفاسیر دیگر آمده است، حدیث زیر میباشد:
حضرت رسول اکرم (صلی االله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «در شب معراج، وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم، بر هیچ ملکی از ملائک گذر نکردم مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر بفرما.»
انواع حجامت چیست؟
در طب سنتی و اسلامی حجامت بر اساس اعضای بدن به چند دسته تقسیم میشود که عبارتند از:
حجامت عام: در این نوع حجامت، محل انجام حجامت بین دو کتف، حدود مهره‌های سوم سینه‌ای تا مهره پنجم سینه‌ای را در بر میگیرد. در طب اسلامی و احادیث و روایات از این نوع حجامت با عنون حجامت نافع یاد شده است.
حجامت سر: محل این حجامت یک وجب شخص حجامت شونده از نوک بینی تا فرق سر (ملاج) وی است. در این نوع حجامت فرد باید چهار زانو نشسته باشد. در روایات این نوع حجامت را حجامت نجات بخش میگویند.
حجامت موضعی: این نوع حجامت در نقاطی از بدن که دچار مشکل شده است، قابل اجرا میباشد و بر اساس تشخیص پزشک و نوعی بیماری، حجامت در موضع و عضو خاصی انجام می شود . از جمله حجامت کفلها، اطراف مقعد، روی رانها، کلیه، ریه‌ها و کبد است. این نوع حجامت انواع مختلف دارد که مهمترین و رایج‌ترین آنها همان خونگیری از میان دو کتف است. ولی حدود شصت نوع حجامت دیگر نیز وجود دارد که فقط باید به تجویز اطباء انجام شود. مثلاً برای نوزادان بعد از چهار ماهگی حجامت در گودی پشت گردن تجویز میگردد که برای بر طرف کردن رطوبت سر و رشد مطلوب آنها بسیار مفید است. همچنین برای درمان زردی نوزادان حجامت ساده‌ای توصیه میشود که از پشت گوش آنها انجام میگردد و با ریزش دو سه قطره خون، زردی نوزاد فوراً کاهش می‌یابد. حجامت‌های دیگری نیز در سایر اعضای بدن صورت میگیرد مانند حجامت زیر چانه (برای درمان جوش‌های صورت، لکنت زبان و عفونت لثه)، حجامت ساعد (برای گرفتگی رگ دست که یک بیماری خاص بانوان است)، حجامت سر (برای رشد مو)، حجامت ماستوئید (برای کاهش عوارض سکته مغزی، کاهش شنوایی و عفونت گوش)، حجامت زانو، حجامت کبد، حجامت کلیه‌ها، حجامت ساقین، حجامت پشت کمر، زیرناف، قوزک پا و غیره.
روش انجام هجامت چیست؟
در انجام عمل هجامت باید دقت شود که خراشها پوست را در برگرفته و به ناحیه زیر جلد نرسد. همچنین خراشها باید به موازات خطوط لانگر در پوست ایجاد شوند تا ترمیم پوست بهتر صورت گرفته و اثر خراشها کمتر در پوست باقی بماند.
فرق خون دادن با حجامت چیست؟
- در حجامت خون کمتر گرفته میشود و احتمال ضعف کم است، اما در خون دادن خونگیری زیاد و احتمال ضعف مستمر است.
- در حجامت اول بادکش و بعد خونگیری انجام میشود و این انجام بادکش و تیغ زدن باعث فعال شدن سیستمهایی در بدن میشود ولی در خون دادن اینطور نیست.
- در انجام حجامت آلودگی به بدن وارد نمیشود چون عمل حجامت فعال کننده و تنظیم کننده سیستم ایمنی بدن است و بنابراین این سیستم ایمنی از ورود میکروبها به بدن جلوگیری میکند.
- در حجامت خون سیاه و غلیظ است که خارج میشود، خونی که دارای اوره، چربی و ترکیبات زائد بیشتری نسبت به خون تازۀ ورید است که در زمان خون دادن خارج میگردد.
- حجامت سبب تنظیم و تقویت سیستم ایمنی بدن، سیستم هورمونی و سیستم عصبی میشود و از ابتلا به 150 نوع بیماری‌ها پیشگیری میکند.
چه افرادی نباستی عمل حجامت را انجام دهند؟
در پاسخ به این سوال که موانع انجام حجامت چیست و چه افرادی نباستی عمل حجامت را انجام دهند؟ بایستی موراد زیر را برشمرد:
- افرادیکه دچار کم خونی هستند.
- کسانی که متابولیسم و سوخت و ساز بدنشان کم است و به طورکلی ضعیف هستند.
- در موقع عصبانیت نباید حجامت کرد چون در این حالت رگها منقبض میشود.
- در زمان قاعدگی خانمها و همچنین در زمان جنابت نبایستی حجامت انجام شود.
- کسانی که به تازگی واکسن زده‌اند را نباید حجامت کرد.
- انجام حجامت برای افراد با مزاج بلغمی (طبع سرد و مرطوب) مناسب نیست.
- افرادی که بیماری های خاصی نظیر هموفیلی، صرع و غیره دچار هستند، نباید حجامت انجام دهند.
- زنان باردار، کودکان زیر دوسال و مبتلایان به فشار خون بالا نیز نباید حجامت انجام دهند.
