حال زمین خوب نیست

1. طبق آمارها در سال‌های گذشته در کشورمان روزانه بیش از 50 میلیون کیلوگرم زباله تولید می شود، این در حالی است که آمارهای غیر رسمی میزان تولید زباله در کشور را بیش از این مقدار اعلام می کنند و این یعنی هر ایرانی به صورت میانگین در روز 700 تا 800 گرم زباله تولید می کند. بیش از نیمی از کارخانه ها و صنایع بازیافتی تعطیل شده اند، آمارهای آلودگی زیست بوم ها و وضعیت آب تقریبا بحرانی است و از نظر سرانه جنگل با کاهش روبه رو هستیم. همه این آمارها بیانگر این واقعیت است که "حال زمین خوب نیست". اگر چه روز زمین و چالش های مرتبط با آن، مفهومی جهانی است اما نگاهی در مقیاس ملی نیز نشانگر این موضوع است که ما ایرانیان با سرزمین خود آن چنان که باید مهربان نبوده ایم.

2. در سال 1969 باپیشنهاد جان مک کانل که از فعالان محیط زیست است، یونسکو 2 روز را به عنوان روز جهانی زمین نام گذاری کرد وچند سال بعد رسما تصویب شد. در آن سال ها افزایش بی رویه تولید زباله های صنعتی، جهش شهرنشینی و در نتیجه بالا رفتن سرانه پسماند و زباله و افزایش پرشتاب میزان آلودگی های زیست محیطی، هواداران و فعالان محیط زیست را به تکاپو انداخت که برای این وضعیت کاری کنند. نام گذاری روزی به عنوان روز زمین (earth day) در واقع گام کوچکی بود تا بتوان به اهالی زمین حداقل چند ماه یک بار هشدار داد که حواسشان به زمین باشد، زمینی که از نسل های گذشته به ما رسیده و ما نیز باید آن را برای آینده فرزندانمان حفظ کنیم.

3. کلمه "ارض" به معنای زمین 461 بار در قرآن کریم تکرار شده و طبق نظر مفسران این کلمه حداقل 80 بار در معنای «کره خاکی» استفاده شده است. این موضوع و روایات متعدد دیگر نشان از اهمیت موضوع نگاه داری صحیح زمین و محیط زیست از منظر دین ما دارد. اسلام بیش از تمام ادیان، طبیعت را مورد احترام قرار داده تا جایی که در نگاه بسیاری از علمای اعلم اخلاق تقوا در 4 حوزه ارتباط با خدا، ارتباط با خود، ارتباط با دیگران و ارتباط با طبیعت خلاصه می شود.

4. اگر چه بسیاری از مسائل حوزه محیط زیست و پاکیزه نگاه داشتن زمین در حدود اختیارات دولت ها و حکومت هاست، اما اصل این موضوع بیش از آن که حاکمیتی باشد، مردمی بوده و وظیفه یکایک شهروندان است. شاید جالب باشد بدانید که اگر مردم ایران تفاله چای را قبل از دور ریختن 2 ساعت نگه دارند تا خشک شود و سپس در سطل زباله بریزند سالانه 200 تن از میزان زباله در کشور کم می شود. طبق آمار سازمان مدیریت پسماند شهر تهران اگر مردم سبزی را به صورت پاک شده خریداری کنند که این روز ها به راحتی هم در دسترس است، 650 تن زباله در سال کاهش می یابد.

طبق آمارها در سال 95 تنها 18.6 درصد زباله های شهر تهران از مبداء تفکیک می شوند. این در حالی است که حدود 70 درصد زباله ها به راحتی قابلیت بازیافت دارند و با پیشرفت تکنولوژی و تجهیزات بازیافت این میزان به بالای 90 درصد هم می رسد.

این را باید دانست که زباله هایی که دور میریزیم منبع ماده و انرژی هستند و در متون علمی این حوزه از زباله به عنوان «طلای کثیف» یاد می شود. کافیست یک بار تصویر دریاچه شیرابه ای که از دفن زباله ها در جنوب شهر تهران در منطقه کهریزک شکل گرفته یود را در فضای مجازی جست وجو کنید تا متوجه شوید بحران زباله جدی است. اگر چه با همت شهرداری تهران آن وضعیت خطرناک کنترل شده اما باید متوجه بود که بازیافت زباله، ظرفیت شهر، کشور و در نگاهی وسیع تر کره زمین را برای زندگی خودمان و سایر موجودات زنده افزایش داده و از به هدر رفتن منابع ملی جلوگیری می کند و لازمه بازیافت زباله تفکیک از مبدا است.

5. کارشناسان معتقدند که کشور ما این ظرفیت را دارد که سالانه 10 هزار میلیارد تومان از بازیافت زباله درآمد داشته باشد. این یعنی در آمد بالقوه کشور از بازیافت زباله از نصف بودجه شهر تهران در سال 96 بیشتر است. موضوع بازیافت و سایر مسایل اقتصادی مرتبط با محیط زیست آن چنان سود ده است که در بسیاری از کشورها، سرمایه گذارهای اصلی آن از بخش خصوصی هستند، چرا که راه اندازی واحد های اقتصادی کوچک مرتبط با محیط زیست در مقایسه با صنایع دیگر سرمایه چندانی نمی خواهد و از طرفی بازگشت سرمایه آن بسیار بالاست.

همان طور که پیش از این نیز در یادداشت کوتاهی به اطلاع مردم شریفمان رسانده بودم، مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی هوا و آلودگی زمین با همایش و سمینار و نامه و ابلاغیه حل شدنی نیست و اراده ای جمعی می خواهد و آن چه باید در پایان دوباره یادآوری کرد آن است که برای این موضوع از همین امروز باید شروع کرد، چرا که فردا قطعا دیر است.»