مجید منتظر ظهوری اظهار داشت: این معماری دستکند زیر زمینی در دل بستری کنگلومرائی مانند ایجاد شده که امروزه برخی از شواهد معماری آن قابل مشاهده است.
وی با اشاره به وجود دو راهروی اصلی شمالی – جنوبی و شرقی - غربی گفت: راهرو اصلی شمالی- جنوبی دارای طول تقریبی 90 متر و عرض 5/1 متر است که بخشی از آن به علت اتمام زمان کاوش به فصل بعد موکول شد.
منتظر ظهوری افزود: طول راهرو دوم 20 متر و عرض آن 80/2 متر است که هر دو بخش در قسمتهایی به علت آسیب‌های انسانی و طبیعی دچار تخریب و ریزش شدند.
به گفته این باستان شناس، این دو راهرو در بخش انتهای خود به وسیله راهروی فرعی قوسدار و کم عرض به هم متصل می‌شوند.
وی گفت: ساکنان این فضاهای دستکند زیرزمینی برای اسکان خود در این محوطه در دو طرف راهروها، اتاقهایی با ابعاد مختلف ساخته اند و تاکنون هفت اتاق در راهرو شمالی-جنوبی و 3 اتاق در راهرو شرقی- غربی مورد کاوش قرار گرفته است.
منتظر ظهوری افزود: به جز یک اتاق که دارای پلانی چلیپایی است و احتمالاً فضایی مختص به عموم بوده، بقیه اتاقها در اندازه‌های مختلف و با پلان مربع - مستطیل شکل هستند و کاربردی مسکونی داشتند.
وی با بیان این که مطالعه یافته‌های فرهنگی به ویژه سفالینه‌ها نشان می‌دهد که این دستکندهای زیرزمینی به قرون میانی اسلامی (قرن 6 و 7 ه.ق) تعلق دارند، گفت: از یافته‌های سفالی این دستکند می‌توان به قطعات سفالهای نقاشی زیر لعاب، قطعات سفال زرین فام و مینایی، سفالهایی با لعاب تک رنگ لاجوردی و فیروزه‌ای، پیسوزها و سفالهای ساده نخودی نام برد.
وی از دیگر یافته‌های این محوطه تاریخی به قطعات فلزی مربوط به چفت و بست درهای چوبی اتاقها، قطعات شیشه‌ای، مهره‌ها و بقایای استخوانی اشاره کرد و گفت: همه این یافته‌ها ثبت و ضبط و در روند مطالعه قرار دارند.
وی عنوان کرد: شواهد باستان شناسی حاکی از آن هستند که این مجموعه دارای کاربردی پناهگاهی و مسکونی بوده که بعد از بازه زمانی ذکر شده، متروک و بخشی از آن یعنی راهرو شرقی-غربی به محل نگهداری احشام تبدیل شده است.
مجوز فصل نخست کاوش دستکندهای زیرزمینی تپه قلعه رباط آغاج توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری صادر شده است.
