حدود دو دهه از بروز پدیده گرد و غبار در کشور می‌گذرد و با وجود اینکه این پدیده طی سال‌های گذشته به یکی از اصلی‌ترین بحران‌های پیش رو خصوصاً در استان‌های جنوبی کشور بدل شده است نه تنها تاکنون اقدامی مؤثر برای مهار آن صورت نگرفته بلکه اظهارات ضد و نقیض مسئولان طی ماه‌های گذشته در کمال تعجب حکایت از آن دارد که مسئولان، حتی نتوانسته‌اند منشاء و خاستگاه ریزگردها را تعیین کنند چه برسد به آنکه بخواهیم به موفقیتشان در مهار این بحران عظیم چشم امید داشته باشیم.
مسئولان و نهادهای دخیل در مبارزه با ریزگردها را که تعدادشان هم اندک نیست به سه دسته می‌توان تقسیم کرد: گروهی، خشکی تالاب‌ها را عمده‌ترین عامل هجوم ریزگردها می‌دانند و راه مبارزه با این بحران را حفاظت از تالاب‌ها عنوان می‌کنند. گروهی دیگر اما با تأکید بر احیای تالاب‌های استان خوزستان در دولت یازدهم، منشاء گرد و غبار را خارجی عنوان کرده و منوط به حل مشکلات سیاسی منطقه می‌دانند. گروه سوم هم در این میان جانب احتیاط را نگاه داشته و گهگاه یکی به نعل می‌کوبند و یکی به میخ تا نه مردم گردوغبار دیده و نمایندگانشان در مجلس شورای اسلامی را که از خشکی تالاب‌های استانشان گله دارند برنجانند و نه دولتمردان و دولتزنانی را مأیوس کنند که می‌کوشند از یک سو افتخار احیای تالاب‌های جنوب کشور در کارنامه خود به ثبت برسانند و از سوی دیگر بار سنگین گرد و غبار را بر دوش مشکلات سیاسی کشورهای همسایه بیندازند.
این در حالی است که بحران ریزگردها که ماه‌هاست بین گروه اول و دوم دست‌به‌دست می‌شود این روزها در استان‌های جنوبی کشور به اوج خود رسیده اما متاسفانه همایش روز جهانی تالاب‌ها که انتظار می‌رفت برگزاری آن در استان خوزستان به حل اختلافات و تعاملی سازنده میان مسئولان و نهادهای ذی‌ربط بینجامد بر خلاف آنچه امید می‌رفت، اختلاف نظرها را بیش از پیش به نمایش گذاشته و با ایجاد تنش‌هایی میان مسئولان، به اعتراضات گسترده ساکنان این استان منجر شد تا لزوم ورود و نظارت دستگاه‌های عالی‌تر را بر آشفته بازار این اظهارات ضدونقیض آشکار سازد.
روز جهانی تالاب‌ها با حضور معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، گری لوییس، نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران و تعدادی از سفیران کشورهای خارجی صبح پنجشنبه 14 بهمن در همایشی در گیت بوستان اهواز آغاز شده و ساعاتی بعد با برگزاری نشست کارگروه مقابله با آلودگی هوا و گرد و غبار، در سالن شهید رجایی استانداری خوزستان پایان یافت. در ادامه اختلافات فاحش میان اظهارات عنوان شده درباره منشاء ریزگردها و اوضاع و احوال تالاب‌های استان خوزستان را به طور خلاصه از زبان چند مقام مسئول در روز جهانی تالاب‌ها مرور خواهیم‌کرد:
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست: در خوزستان تعداد روزهایی با هوای پاک رو به افزایش است.هورالعظیم بیش از 71 درصد آبگیری شده و دیگر کانون گرد و غبار نیست!
معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در استانداری خوزستان در جمع خبرنگاران با بیان اینکه براساس اعلام دستگاه سنجش آلودگی در خوزستان تعداد روزهایی با هوای پاک رو به افزایش است، گفت: اینکه هورالعظیم دیگر به عنوان یک کانون گرد و غبار نیست واقعیتی غیرقابل انکار است اگر چه که 20 تا 30 درصد این هور نیازمند آبگیری است ولی با تأیید تصاویر ماهواره‌ای و کارشناسان اکنون بیش از 71 درصد هورالعظیم آبگیری شده است. از این جهت هورالعظیم یک تهدید نیست بلکه فرصتی برای مهار ریزگردها و معیشت مردم است.در تلاشیم مشابه اقدامات انجام شده برای هورالعظیم را برای تالاب شادگان انجام شود به طوری که در سال قبل 90 میلیارد متر مکعب آب شیرین وارد تالاب شادگان شده و امسال نیز 120 میلیارد متر مکعب آب شیرین وارد تالاب شادگان می‌شود. دولت یازدهم از زمان آغاز به کار توجه ویژه‌ای به تالاب‌ها داشته است. با احیای تالاب هورالعظیم و بهبود وضعیت تالاب شادگان، بخشی از مشکلات مربوط به ریزگردها در این استان حل شد. تالاب هورالعظیم در سال 92 خشک بوده و مشکلات زیادی برای مردم منطقه و معیشت آنها ایجاد کرده بود که با همکاری وزارت نفت، بخش‌های مهمی از این تالاب آبگیری شد. تالاب شادگان از تالاب‌های مهم کشور است و برای احیای آن علاوه بر طرح مدیریت زیست محیطی، برای تامین حق آبه این تالاب نیز اقدامات خوبی صورت گرفته است و امیدواریم بتوانیم با تکمیل کانالی که در دست احداث است، تا خرداد سال آینده بخشی از حق آبه تالاب را که به بهبود کیفیت آب آن کمک می‌کند به این تالاب منتقل کنیم. وزارت نیرو در دولت یازدهم همکاری‌های خوبی با سازمان محیط زیست داشته و شورای عالی آب و شورای عالی محیط زیست مورد توجه این دولت بوده و برای نخستین بار وزارت نیرو مکلف شد حقابه تالاب‌ها را در نظر بگیرد و تامین کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان: بخش ایرانی هورالعظیم احیا و 71 درصد آبگیری شده!
احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در همایش روز جهانی تالاب‌ها با بیان اینکه 400 هزار هکتار از تالاب شادگان در کنوانسیون رامسر ثبت شده و این تالاب به تنهایی 50 درصد وسعت تالاب های بین المللی کشور را به خود اختصاص می دهد، خواستار ثبت 130 هزار هکتار تالاب هورالعظیم در این فهرست بین‌المللی شد و گفت: با تلاش‌های انجام شده تا بهمن امسال 71 درصد هورالعظیم آبگیری شده است. بخش ایرانی تالاب هورالعظیم احیا شده و انتظار داریم که در بخش عراقی تالاب تلاش بیشتری برای احیا شود. تالاب شادگان درحال تغذیه از زهکش‌های نیشکر است. تاکنون 200 میلیون متر مکعب آب باران وارد تالاب شادگان شده همچنین تا پایان خرداد طرح جدیدی برای انتقال آب به میزان 350 میلیون متر مکعب به تالاب شادگان اجرایی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال 92 تا امسال با روند افزایشی روزهای هوای پاک در طی سال مواجهیم.
رئیس سازمان آب و برق خوزستان گفت: در حال حاضر قسمت اعظم تالاب‌ها دارای آب در حد مناسب هستند.
حمیدرضا شمسایی، رئیس سازمان آب و برق خوزستان در همایش روز جهانی تالاب‌ها یادآورشد: سازمان آب و برق خوزستان به نمایندگی از وزارت نیرو در 3 سال اخیر نهایت تلاش خود را در جهت تامین حق‌آبه این تالاب‌ها انجام داده است. خوشبختانه در چند سال اخیر در دولت فعلی سازمان آب و برق تمام تلاش خود را برای تامین آب انجام داده و در حال حاضر قسمت اعظم این تالاب‌ها دارای آب در حد مناسب هستند.
رئیس مجمع نمایندگان خوزستان: این ادعا که می‌گویند تالاب‌های خوزستان آبگیری شده‌اند برخلاف واقعیت بوده و خیانت است!
حجةالاسلام والمسلمین مجید ناصری‌نژاد، رئیس مجمع نمایندگان خوزستان در مجلس در همایش روز جهانی تالاب‌ها اظهار داشت: گاهی اوقات دلسوزان می‌پرسند که خوزستانی‌ها چرا با لحن تند صحبت می‌کنند. حقیقت این است که خوزستانی‌ها آرام‌آرام از ریزگرد، گردوغبار و پساب نابود می‌شوند و می‌میرند.خوزستانی‌ها چگونه این درد را بیان کنند که برخی افراد از لحن ما ناراحت نشوند و نگویند خوزستانی‌ها خشن هستند. اینکه مردم خوزستان تاکنون حرفی نزدند به دلیل محجوب و باکرامت بودنشان است. برخی صحبت‌ها جای تأسف دارد که می‌گویند تالاب‌های خوزستان آبگیری شدند و این ادعا برخلاف واقعیت بوده و خیانت است. اکنون میل به مهاجرت در خوزستان بیش از 95 درصد است و چرا اکنون رغبت ماندن در خوزستانی که زمانی مقصد تعداد زیادی از مردم خارج کشور بود وجود ندارد و این موضوع مشکل و درد خوزستان است.
نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری: یک مرکز تحقیقاتی قوی در خصوص بحث تالاب‌های هورالعظیم و شادگان راه‌اندازی شود.
آیت‌الله سید‌محمد‌علی موسوی جزایری، نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری با اشاره به برخی اخبار ضد و نقیض درباره تالاب‌ها که می‌تواند نتایج نامطلوبی در جامعه داشته باشد پیشنهاد کرد: یک مرکز تحقیقاتی قوی در خصوص بحث تالاب‌های هورالعظیم و شادگان راه‌اندازی شود و از طریق این مراکز واقعیت تالاب‌ها را رصد کنیم. تالاب‌های هورالعظیم و شادگان از سرمایه‌های ملی و عظیم کشور هستند که انتظار می‌رود از آنها استفاده بهینه و به نفع ملت شود. انتظار می‌رود جذب سرمایه گذاران خارجی یا داخلی در بحث احیای تالاب‌ها با جدیت دنبال شود و اگر مدیران و مسئولان از طریق طرح‌های بزرگ به دنبال فراهم کردن شرایط اشتغال برای بیکاران هستند به‌طور حتم باید صدها میلیارد در طرح‌های اشتغال‌زایی هزینه شود که به دلیل وضعیت اقتصادی کشور اجرای طرح‌های اشتغال امکان‌پذیر نیست.
نماینده مقیم سازمان ملل در ایران: چرا اتفاقی برای منشاء داخلی ریزگردها نمی‌افتد؟
گری لوییس، نماینده مقیم سازمان ملل در ایران، در نشست مشترک کاهش آلودگی هوا و کارگروه ستاد استانی مقابله با ریزگردها که پنجشنبه شب با معصومه ابتکار و سفیر عراق در استانداری خوزستان برگزار شد، اظهار کرد: از زمانی که در ایران حضور دارم، چهار مرتبه به خوزستان و اهواز سفر کرده ام و در هر کدام از این سفرها تعداد بسیاری از مردم اهواز و خوزستان از مشکلات تنفسی و مسائل خاص این استان و همچنین گرد و غبار به من گله و شکایت می کردند. همه می دانیم که این درد وجود دارد. این درد را از چهره تک‌تک افراد اهوازی و خوزستانی می توانیم بفهمیم. متاسفانه متوجه شده‌ام که منشاء 30 درصد پدیده ریزگردها داخلی است. در این راستا خیلی‌ها از من می‌پرسند که شاید ایران در زمینه ریزگردهای خارجی نتواند اقدامی کند ولی چرا اتفاقی جدی برای منشاءهای داخلی کشور نمی‌افتد؟! باید پروژه‌ای ملی برای حل این مشکل ایجاد شود. اگر این پروژه ملی در سطح ایران رخ دهد در آن زمان می‌توان با دست پر به سمت مجامع بین المللی رفت و راهکارهایی را برای کشورهای همسایه ارائه داد. احساس عمومی من این است که اینجا مسئله پول مطرح نیست بلکه موضوع چگونگی مدیریت و همکاری بین‌بخشی است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان خوزستان: تبعات ریزگردها در زندگی روزمره مردم را به حداقل برسانید!
امید حاجتی رئیس سازمان برنامه و بودجه استان خوزستان خطاب به رئیس سازمان محیط زیست گفت: اقدامات مورد نیاز برای کنترل و مهار ریزگردها در قالب برنامه‌های بلند مدت و کوتاه مدت هستند اما دو موضوع را بنده حق خوزستانی‌ها می‌دانم که در باید در کوتاه مدت انجام شود. هنگام وقوع پدیده ریزگردها در خوزستان زندگی روزمره خوزستانی‌ها را به شدت مختل می‌شود و اگر شما قصد طراحی برنامه‌ریزی‌هایی دارید باید تبعات ریزگردها را در زندگی روزمره مردم به حداقل برسانید. نباید در خدمات ارائه شده به مردم اخلال ایجاد کرد یعنی با وقوع پدیده ریزگرد مردم از نعمت آب و برق محروم و پروازها لغو شود در صورتی که این موضوعات با جایگزینی خدمات اضطراری قابلیت حل شدن را دارند پس باید در اسرع وقت خدمات جایگزین لازم انجام شوند.
رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس: اگر به احیای تالاب ها توجه نشود دامنه اجتماعی آن به مباحث سیاسی و نهایتاً امنیتی تبدیل خواهد شد.
محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس در همایش روز جهانی تالاب‌ها که در اهواز برگزار شد، با بیان اینکه از حدود 3 میلیون هکتار مساحت تالاب‌های کشور حدود 58 درصد مساحت کل این تالاب‌ها از بین رفته و بستر آنها به خاک و نمک تبدیل شده است، گفت: تالاب‌هایی که خشک شده‌اند منشا انتشار ریزگردها و عاملی خطرزا برای زیستگاه‌های انسانی و حیوانی است. پروژه‌های متعدد و توسعه‌ای از جمله حفاری‌های نفتی و پروژه‌های اکتشاف نفت در تالاب شادگان و استخراج نفت دشت آزادگان؛ تالاب هورالعظیم را با چالش مواجه ساخته است. اگر به احیای تالاب‌ها توجه نشود دامنه اجتماعی آن به مباحث سیاسی و نهایتاً امنیتی تبدیل خواهد شد.
استاندار خوزستان: روند احیای تالاب های استان در سال های اخیر امیدوارکننده است اما کافی نیست.
غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان که هنگام تقدیم یک دسته گل نرگس، به سوژه عکاسان تبدیل شده و یکی از حاشیه‌های مورد انتقاد این همایش را رقم زد با بیان اینکه خوزستان دربرگیرنده 2 تالاب باارزش شادگان و هورالعظیم است، افزود: با کمک سازمان‌های بین‌المللی، ملی و مردم می‌خواهیم به سمت احیای این تالاب‌ها قدم برداریم. روند احیای تالاب‌های استان در سال‌های اخیر امیدوارکننده بوده است. البته این اقدامات کافی نبوده و احیای تالاب‌ها نیازمند عزم ملی و بین‌المللی است. قطعنامه اخیر سازمان ملل برای مقابله با ریزگردها گام مهمی برای پیشبرد برنامه‌های مقابله با ریزگردها بوده و انتظار داریم که اقدامات عملی و بسیج جهانی برای حل این معضل صورت بگیرد.
غیبت شبهه‌برانگیز معاون امور تالاب‌ها در همایش روز جهانی تالاب‌ها!
مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب‌های دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست، که سال‌هاست مدیریت امور تالاب‌های کشور را عهده‌دار است در کمال تعجب تنها غایب همایش روز جهانی تالاب‌ها در استان خوزستان به شمار می‌رفت. غیبتی که بنا بر شنیده‌ها چندان بی‌ارتباط با اظهارات صادقانه اخیر این مقام مسئول در گفت‌وگو با رسانه‌ها نیست. باقرزاده کریمی چندی پیش با بیان اینکه وزارت نفت به تعهدات زیست محیطی خود پایبند نبوده و وزارت نیرو حق‌آبه هورالعظیم را تحویل نداده است خبر از تامین آب حوضچه‌های 3 و 4 و 5 تالاب هورالعظیم توسط زهاب نیشکر و پساب کشاورزی داده بود. این در حالی است که احمدرضا لاهیجان زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خوزستان با چند روز پیش از اظهارات باقرزاده کریمی، در گفت‌وگو با رسانه‌ها، با متهم کردن منتقدان به غرض ورزی‌های سیاسی، "ورود هرگونه فاضلاب به هورالعظیم را تکذیب کرده" و با این توضیح که "وزارت نیرو، حقابه 1.8 میلیارد متر مکعبی هورالعظیم را در سال 95-94 تحویل داده"، خبر از "آبگیری بیش از 65 در صدی این تالاب"، توسط آب شیرین کرخه" داده بود.
علی عابدینی، معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، هفته گذشته منبع گردوغبار روزهای اخیر در استان خوزستان و شهر اهواز را کاملاً داخلی دانسته و عمده‌ترین کانون‌های تولید گرد و خاک را مناطق تخریب شده و تالاب‌های خشکیده استان عنوان کرده بود.
