گرد و غبار بی‌سابقه روزهای گذشته در استان خوزستان که به قطع آب و برق در برخی مناطق منجر شد از یک سو و واکنش‌های معصومه ابتکار به گلایه‌ها از سوی دیگر، موج اعتراضات را نسبت به بی‌اعتنایی دولت نسبت به بحران ریزگردها به همراه داشت. معترضان با انتقاد از عملکرد نامطلوب سازمان حفاظت محیط زیست در مهار گرد و غبار، خواهان شفاف‌سازی دولت در زمینه تکرار ادعای احیای هورالعظیم توسط معصومه ابتکار شدند. تالابی که به اعتقادشان بر خلاف اظهارات رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اکنون خشک است و اصلی‌ترین منشاء داخلی گرد و غبار به شمار می‌رود.
خبرنگار اجتماعیدر گفت‌وگویی با قاسم ساعدی نماینده مردم دشت آزادگان وهویزه که بارها در واکنش به ادعای احیای تالاب هورالعظیم توسط ابتکار، معترض شده و طی تذکری به رئیس‌جمهور، بی‌توجهی دولت به بحران ریزگردها را مورد انتقاد قرار داده پرسش‌هایی را مطرح کرد. مشروح این گفت‌وگو به قرار زیر است.
چرا همواره اصلی‌ترین منشاء داخلی گرد و غبار را خشک شدن هورالعظیم عنوان می‌کنید؟
ساعدی: بحران ریزگردها چندین سال است نفس مردم خوزستان را گرفته و مشکل جدیدی نیست. سال‌هاست ساکنان جنوب کشور با گرد و غبار و عواقب ناشی از آن دست و پنجه نرم می‌کنند چرا که تالاب بین‌المللی هورالعظیم، به عنوان یکی از 5 تالاب مهم کشور که از قدمت تاریخی چندین هزار ساله برخوردار است و معشیت بسیاری از مردم را تأمین می‌کند اکنون به مهم‌ترین منشاء داخلی گرد و غبار تبدیل شده است. متأسفانه بعد از جنگ تحمیلی، با ورود شرکت‌های نفتی و دخالت‌های وزارت نفت در اکوسیستم منطقه، مقدمات نابودی این تالاب فراهم شد. در واقع تبانی وزارت نفت با وزارت نیرو به منظور بهره‌برداری سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از چاه‌های نفت به کم آب شدن تالاب و سپس خشک شدن و مرگ آن آن منجر شد. ناهماهنگیِ بین بخشی که همواره از چالش‌های اجرایی کشور بوده و در دولت‌ها مشهود است کار را به جایی رسانده که وزارت نفت برای اینکه به نفت برسد بدون توجه به عواقب خشکاندن تالاب، سلامت 5 میلیون انسان را زیر پا گذاشته، تالاب را دستکاری و با احداث جاده به 5 حوضچه تبدیل کرده تا اکتشاف و حفاری و استقرار دکل‌های حفاری برای استخراج با حداقل هزینه انجام شود. اقدامی که مغایر با قوانین حقوق بشر است و غیرقابل بخشش. بحران ریزگردها به دنبال دستکاری‌های وزارت نفت در هورالعظیم و ایجاد کانون‌های گرد و غبار آغاز شد. امروز وسعت کانون‌های داخلی گرد و غبار به چندین هزار هکتار می‌رسد که اقدامات برنامه‌ریزی شده‌ای برای رهاسازی آب در آنها صورت نگرفته است و در یک کلام کوتاهی شده است.
چه اقداماتی برای مقابله با ریزگردها باید صورت می‌گرفته؟
ساعدی: اول از همه اقدام حقوقی علیه دستگاه‌های خاطی که مسبب خشک شدن هورالعظیم هستند. ضمناً سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها در مالچ‌پاشی و درختکاری عملکرد موفقیت‌آمیزی به نمایش نگذاشته‌اند و گرد و غبار غلیظ برخاسته از صحراها و شن‌های روان در دشت آزادگان صدها خوزستانی را راهی بیمارستان و مراکز درمانی کرده و کار به جایی رسیده است که با اندک باران روزهای گذشته، برق و آب در بخشی از استان قطع شد. این پدیده طی روزهای گذشته، استان‌های دیگری مانند ایلام راه هم درگیر کرد. متأسفانه به نظر می‌رسد اصلاً دولت اینها را نمی‌بیند. این رئیس‌جمهور، رئیس‌جمهور همه مردم است. انتظار می‌رفت در حالی که مردم خوزستان، روزهای سختی را می‌گذرانند و با بی‌سابقه‌ترین غلظت گرد و غبار دست و پنجه نرم می‌کنند رئیس‌جمهور با ابراز همدردی در رسانه‌ها از مردم استان دلجویی کند اما نه تنها حتی شاهد عذرخواهی معاون رئیس‌جمهور، یکی از وزرا یا یک مقام دولتی هم از مردم خوزستان نبودیم، بلکه خانم ابتکار به عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در یک پیام تلگرامی جامعه را از فراهم کردن زمینه برای بهره‌برداری سیاسی از گرد و غبار منع کردند تا بار دیگر ارجحیت سیاست بر محیط زیست و سلامت مردم را به نمایش بگذارند. این رفتارها اوج بی‌احترامی و بی‌اعتنایی دولت به ملت و مردم شریف خوزستان است.
خانم ابتکار گزارش‌های جالبی در رسانه‌ها ارائه می‌دهند که با واقعیت مغایر است. باید بگویم برای من که فرزند هور هستم و از هوای منطقه تنفس می‌کنم آنچه دردناکتر از پدیده گرد و غبار و مشکلات زیست محیطی مردم استان خوزستان است، گزارش‌های کذب و غیرمستندی است که از زبان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در رسانه ملی کشور می‌شنوم.
مدتی قبل در صحن علنی مجلس شورای اسلامی خدمت خانم ابتکار عرض کردم که این آمار و ارقام صحت ندارد. اما در حالی که از مسئولان انتظار می‌رود با مردم صادق باشند، ایشان همچنان در پایان عمر دولت تلاش می‌کند ضعف عملکرد دولت و سازمان متبوعش را توجیه کند. ادعای آبگیری هورالعظیم با آمار 63 درصد که گاهی 65 درصد عنوان می‌شد و دو شب گذشته در اظهارات خانم ابتکار به 70 درصد رسید یک فاجعه است. وقت آن فرا رسیده که مسئولان دید فراجناحی پیدا کنند و باور کنند که سیاست ابزاری برای خدمت به مردم است نه ابزاری ضد مردم. ای کاش خانم ابتکار به جای توجیه‌های سیاسی و توجیه ضعف‌های دولت که خصوصاً طی یک سال گذشته به دغدغه اصلیشان تبدیل شده، این روزهای آخر خدمتشان در عملکرد خود تجدید نظر کنند و از مردم عذرخواهی کنند. اینکه ضعف‌ها و ناکارآمدی‌ها با پررویی توجیه شود توهین به ملت است. مردم فهمیم و نخبگان و روشنفکران آگاه جامعه از عملکرد دولت اطلاعات دقیقی دارند. قاطعانه می‌گویم نه تنها اقتدار مدیریتی لازم برای حل مشکلات بلکه احساس مسئولیت هم در خانم ابتکار وجود ندارد.
ادعای آبگیری 63، 65 و 70 درصدی هورالعظیم، ادعای کم اهمیتی نیست که مدام از یک سو مطرح و از سوی دیگر تکذیب شود؟ علت این تناقض بزرگ را کجا باید یافت؟
ساعدی: خانم ابتکار احتمالاً تنها یکی از 5 حوضچه تالاب را ملاک ادعای خود قرار می‌دهند. همانطور که گفتم خانم ابتکار نتوانست از تخریب محیط زیست و خشک شدن تالاب توسط وزارت نفت جلوگیری کند و وزارت نفت هور را به 5 حوضچه تبدیل کرد که دو حوضچه از زهاب نیشکر و فاضلاب مزارع آبگیری می‌شوند و آلوده به سموم، کودهای شیمیایی و آلاینده‌هایی هستند که نه تنها برای آبزیان و پرندگان بلکه برای گیاهان و حتی نیزارها هم مهلک است. آبی که در این دو حوضچه رهاسازی شده برگرفته از رودخانه نیست. فاضلاب است. حتی معاون خانم ابتکار در امور تالاب‌ها هم پس از بررسی وضع تالاب، این حقیقت را تأیید کردند و نظرات کارشناسانه شفاف و قابل قبولی ارائه دادند اما خانم ابتکار همچنان به آبگیری 65 و اکنون 70 در صدی تالاب دل خوش کرده‌اند. نمی‌دانم این آمار نادرست را چه کسی در اختیار ایشان قرار می‌دهد. من از ایشان درخواست دارم تعریف علمی تالاب را برای من و جامعه بگویند و سپس بگویند آیا آنچه از هورالعظیم باقی مانده با تعریف علمی تالاب سازگار است؟ جای تأسف است که خانم ابتکار با این سن و سال و تجربه به جای آنکه پختگی و صداقت را سرلوحه عملکردشان قرار دهند با نهایت بی‌احترامی و وقاحت در صدا و سیما خبر از آبگیری 70 در صدی هورالعظیم بدهند آن هم در بحرانی‌ترین روزهای خوزستان.
سازمان حفاظت محیط زیست چگونه می‌توانست از خشک شدن هورالعظیم جلوگیری کند؟
ساعدی: اقدام حقوقی علیه دستگاه‌های خاطی. در حالی که وزارت نیرو وظیفه دارد آب شرب، حقابه دامداران، حقابه آبزیان و حقابه تالاب را تحویل دهد و نداده است سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان یک نهاد نظارتی چه اقدام حقوقی‌ای انجام داده؟ در حالی که وزارت نفت، مواد سمی حفاری‌ها را راهی هور می‌کنند و با حفاری‌های بی‌رویه گرد و خاک غلیظ به ریه‌های مردم فرستاده و زمینه‌ساز ابتلای مردم به بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شود، سازمان حفاظت محیط زیست چه کرده است؟ وزارت نفت برای کاهش هزینه‌ها و سرعت بیشتر ترجیح داد به جای احداث پل، از جاده استفاده کند و احداث جاده، هور را شکافت و به 5 حوضچه تقسیم کرد. از سوی دیگر در حالی که در بسیاری نقاط دیگر، دکل‌ها را در اعماق آب، قرار می‌دهند اما در خوزستان برای ساده کردن کار هور را خشک کردند. ای کاش یک بار هم که شده خانم ابتکار در همین شبکه‌های تلویزیونی که آمار بی‌اساس ارائه می‌کنند بگویند آیا تا کنون اقدامی حقوقی علیه وزارت نفت و و وزارت نیرو انجام داده‌اند؟ مگر نه اینکه ملزم کردن دستگاه‌های اجرایی به رعایت ملاحظات زیست محیطی وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست این کشور است؟
در حال حاضر از همین 5 حوضچه‌ای که وزارت نفت از هورالعظیم باقی گذاشته هم حوضچه شماره 3 فاقد آب است. چرا که چندی پیش دایک مرزی شکست و آب حوضچه شماره 3 به عراق سرریز شد اما علی‌رغم درخواست استاندار برای باز کردن خاکریز‌های حوضچه شماره 3 وزارت نفت از بازشدن خاکریزها و رهاسازی آب ممانعت کرد. حتی در این مورد هم خانم ابتکار هیچ اقدامی برای متقاعد کردن وزارت نفت انجام ندادند. نه اقدام حقوقی نه حتی تذکر.
ببینید! اینکه در در اوج اقتدار نظام مسئولانی مثل خانم ابتکار و وزیر نفت و نیرو پس از آنکه رأی مردم را گرفتند به همین مردم خیانت کنند، بسیار ناگوار است. مردم آنچه طی این سال‌ها بر خوزستان گذشت و عدم برخورد دولت با این بی‌مسئولیتی‌ها و اهمال در برخورد با دستگاه‌های خاطی را به عنوان یک رویداد تاریخی تلخ تا نسل‌های بعد به یاد خواهند داشت.
بارها خواهان برگزاری مناظره‌ای با خانم ابتکار یا حتی آقای لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خوزستان شده‌ام و حتی طی مکاتبه‌ای با صدا و سیمای استان این موضوع را پیگیری کرده‌ام اما سازمان حفاظت محیط زیست تا کنون با برگزاری این مناظره موافقت نکرده است.
از خانم ابتکار می‌خواهم با حضور در منطقه به مردم بگویند که آیا در حوضچه شماره 3 آبی وجود دارد یا نه. از ایشان می‌خواهم اگر ورود فاضلاب به دو حوضچه دیگر را انکار می‌کنند در حضور رسانه‌ها تنها مشتی از آب این دو حوضچه بنوشند.
و از آقای روحانی می‌خواهم از یک سو به عنوان رئیس‌جمهور و از سوی دیگر به عنوان یک روحانی ملبس به لباس روحانیت با صداقت و شفافیت حقیقت را اعلام کنند و اجازه ندهند این خلق خدا در سایه مشکلات ناشی از بی‌مسئولیتی‌ها و سوء‌مدیریت‌ها طلسم شوند.
