با افزایش آلودگی هوا در سال‌های اخیر، دایره حوزه‌ها و سازمان‌های درگیر با آن نیز گسترده‌تر شد و چند سالی هست که سازمان بازرسی کل کشور نیز با توجه به کم‌کاری برخی نهادهای مسئول در کنترل آلودگی هوا به این موضوع ورود کرده است.
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت سالانه بیش از 26 هزار نفر در ایران به علت آلودگی هوا می‌میرند و ایران از این لحاظ در رتبه بیست ششم در جهان قرار دارد.
برهمین اساس بود که ناصر سراج رئیس سازمان بازرسی کل کشو، 30 دی 94 با صدور حکم نادر شکربیگی معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی خود را مأمور پیگیری فوق‌العاده عملکرد همه دستگاه‌های اجرایی و ارگان های ذی‌ربط در زمینه کاهش آلودگی هوای کلانشهرها کرد.
در متن این حکم آمده است: پیرو بررسی‌های انجام‌شده و اعلام گزارش اولیه به سران قوا و اخذ توضیح از دستگاه‌های مرتبط مبنی بر عدم ایفای صحیح وظایف دستگاه‌های متولی در جلوگیری از آلودگی هوا، علیرغم تبیین صریح و مشخص وظایف و تکالیف هر یک از دستگاه‌ها در جهت رفع این معضل در قوانین و مقررات موضوعه، به‌موجب این حکم به جنابعالی مأموریت داده می‌شود به‌طور فوق‌العاده نسبت به بررسی عملکرد کلیه دستگاه‌های اجرایی و ارگان‌های ذی‌ربط در راستای تکالیف و وظایف مقرر قانونی درخصوص کاهش آلودگی هوای کلانشهرها، با بهره‌گیری از همکاری همه مدیران و بازرسان سازمان متبوع و همچنین نظرات کارشناسان، مدیران، مسئولان، متخصصین، اساتید دانشگاه‌ها و سایر کارکنان کلیه دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و نیز منابع موثق و استماع نظرات و همچنین ملاحظه اسناد، مدارک و عنداللزوم اخذ تصویر از اسناد و مدارک مورد نیاز اقدام و نتیجه را به‌صورت مستند و مستدل گزارش کنید.
بدیهی است کلیه مدیران و مسئولان ذی‌ربط جهت حسن اجرای بازرسی و ارایه به هنگام اسناد، مدارک و اطلاعات مورد نیاز کمال همکاری و هماهنگی را معمول خواهند داشت.
این در حالی بود که 20 روز قبل از آن ناصر سراج از ارسال نامه در این زمینه به سران قوا خبر داده و گفته بود: به سران سه قوه هم درباره آلودگی هوا نامه نوشتیم و 10 نهادی که در بحث آلودگی هوا مسئول هستند باید علمکردشان را در این باره به ما ارائه کنند و ما پس از بررسی این عملکرد اگر به موارد سهل انگاری برخوردیم تصمیمات لازم اتخاذ خواهد شد.
سراج همچنین گفته بود که نتایج بررسی‌های ما و قصورهای احتمالی پس از جمع بندی اعلام خواهد شد.
احمد توکلی: سازمان بازرسی باید محتوای گزارش‌ها درباره آلودگی هوا را منتشر کند
احمد توکلی نیز 14 دی 94 با ارسال نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان بازرسی کل کشور با بیان اینکه «بر اساس بند "ه" ماده 8 قانون اصلاح موادی از قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور مصوب 1360 و اصلاحیه آن مصوب 1375، "اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی عمومی از طریق رسانه‌های عمومی" از جمله وظایف سازمان است» خواستار انتشار گزارش تقدیمی سازمان بازرسی به رؤسای قوا درباره آلودگی هوا شده بود.
توکلی گفته بود: بنا بر سابقه میتوان حدس زد که گزارش بازرسی کل از استناد و استدلال خوبی برخوردار باشد. به نظر می‌رسد لازم است گزارش مذکور منتشر شود. انتشار آن برای آگاهی مردم و پاسخگویی دولت بسیار مفید است و می‌تواند بخشی از آسیب وارد شده به سرمایه اجتماعی را جبران کند.
وی همچنین در پایان تأکید کرده بود که بنا بر مستندات قانونی گزارش سازمان بازرسی کل به سران قوا درباره آلودگی هوا را نمی‌توان محرمانه تلقی کرد و باید به طور شفاف برای آگاهی عمومی منتشر شود.
با توجه به گذشت زمان و تغییر فصل، طبق معمول حساسیت‌ها در زمینه آلودگی هوا نیز کمتر شد تا اینکه با گرم‌شدن هوای در بهار امسال و افزایش آلودگی هوا بار دیگر موضوع آلودگی هوا و کم‌کاری سازمان‌های مسئول و گزارش‌های قضایی سازمان بازرسی در این زمینه نقل محافل خبری شد.
سراج رئیس سازمان بازرسی کل کشور در تاریخ 9 خرداد امسال از ارسال گزارش بررسی عملکرد دستگاه‌های متولی کاهش آلودگی هوا به سران قوا در همان روز خبر داد و گفت: از مسئولان تحقیقات و نظرات آنان اخذ و بررسی و با قانون و شرح وظایف تطبیق داده شده است و نتایج امروز (9 خرداد) به سران سه قوه اعلام می‌شود.
رئیس سازمان بازرسی کل کشور، روز 16 خرداد نیز در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرد: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، 73 ایراد و اشکال در این حوزه شناسایی شده است و باید 10 وزارتخانه و سازمان پاسخگوی آلودگی هوا باشند.
حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای سخنگوی قوه‌قضاییه نیز 30 خرداد امسال در نشست خبری خود با بیان این مطلب که سال گذشته به بازرسی کل کشور دستور داده شد که راجع به آلودگی هوا گزارشی تهیه کند، خاطرنشان کرد: ریاست سازمان بازرسی کل کشور گزارش اجمالی در رابطه با آلودگی هوا تهیه و خطاب به ریاست جمهور ارسال و در آن گزارش اعلام کرد که یکسری از دستگاه‌ها در رابطه با مسئله آلودگی هوا کم و کاستی داشتند و وظیفه خود را به درستی انجام ندادند امسال نیز این موضوع پیگیری خواهد شد.
محسنی‌اژه‌ای ادامه داد: آلودگی زمین و تخریب محیط زیست از دیگر اولویت‌های قوه قضائیه است و مدعی‌العموم در این رابطه باید با حساسیت ویژه اقدام خواهد کرد.
ابتکار: نواقص گزارش‌ها بیانگر بی‌اطلاعی سازمان بازرسی در برخی بخش‌هاست
با وجود اینکه سازمان بازرسی کل کشور طی 6 ماه درباره آلودگی هوا 2 گزارش به سران قوا ارائه کرده بود و محسنی‌اژه‌ای از بیان کاستی برخی دستگاه‌ها در انجام وظایف خود در این گزارش‌ها اشاره کرده بود، اما معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست 8 تیر امسال درباره گزارش سازمان بازرسی در رابطه با آلودگی هوا و تخلف 11 نهاد در این رابطه، گفت: گزارش سازمان بازرسی کل کشور، خوب بود اما بخش‌هایی از این گزارش کامل نبود.
وی با اشاره به تکمیل این گزارش، افزود: برخی نواقص در این گزارش بیانگر این بود که سازمان بازرسی در این بخشها اطلاعات کامل را نداشته است به همین منظور گزارش را تکمیل می کنیم.
بازهم گذشت زمان و تغییر فصول، فتیله پیگیری قضایی، دولتی و حتی رسانه‌ای این موضوع نیز پایین کشیده شد تا با شروع فصل پاییز و پدیده وارونگی هوا در کلانشهرها بازهم آلودگی هوا و ضرورت کاهش آن و همچنین مرگ‌ومیر سالانه ناشی از آن دوباره به اولویت تبدیل شود.
آخرین اظهارنظر رئیس سازمان بازرسی کل کشور در زمینه آلودگی هوا به هفته گذشته برمی‌گردد که اعلام کرد تا امروز سه گزارش به روسای سه قوه فرستادم و اخیرا هم گزارشی تهیه کردیم و سازمان‌هایی که در موضوع آلودگی هوا ذی‌ربط هستند به مراجع معرفی شدند.
این فصل سرما و آلودگی هوای ناشی از آن هم می‌گذرد و باز مشکلات ریز و درشت مردم به خاطر آلودگی هوا به فراموشی سپرده می‌شود و کسی پاسخگو نخواهد بود که خروجی گزارش‌های متعدد سازمان بازرسی در زمینه آلودگی هوا و مقصران آن چیست؟ ضمانت اجرای این گزارش‌ها برای پیگیری و بازخواست از مقصران ایجاد، استمرار و تشدید آلودگی هوا چیست؟
باید منتظر روزی ماند تا رئیس سازمان بازرسی کل کشور صلاح را در این ببیند که محتوای گزارش‌ها درباره مقصران آلودگی هوا علنی شود و مردم در جریان جزئیات آنها قرار بگیرند. مردم هم از نوزاد و کودک گرفته تا زنان باردار و بیماران قلبی‌تنفسی و سالمندان، همچنان باید آلودگی ناشی از خودروهای بی‌کیفیت و سوخت و صنایع آلاینده را وارد ریه‌های خود کنند تا زمانی که نوبت به استیفای حقوق آنها هم برسد.
