استفاده از قلیان طی سال‌های گذشته به عنوان معضل مهمی در کشور مطرح شده است، از سویی مصرف بی‌رویه قلیان در بین جوانان، نوجوانان و دختران بیش از پیش باعث نگرانی می‌شود چرا که این موضوع تهدید جدی برای سلامت و آینده خانواده و جامعه تلقی می‌شود.
همچنین سال‌ها بود که بساط قهوه‌خانه‌های سنتی برچیده شده بود و تنها در بافت‌های سنتی شهری این قهوه‌خانه‌ها همچنان پاتوق مردان مسن محسوب می‌شد، از وقتی پای سیگار و مواد مخدر مدرن‌تر در کشورمان باز شد، سیگار نماد کاذب مدرن و باکلاس‌بودن محسوب می‌شد که آن هم برای زنان قبح اجتماعی داشت.
سیگار در عموم جامعه بعضاً برای مردان هم تقبیح می‌شد؛ اما چه شد که به یک‌باره قلیان از اعماق سنت و تاریخ بیرون کشیده شد و پا جای پای سیگار گذاشت و از آن هم عمومی‌تر و فراگیرتر شد، اتفاقی که کسی به درستی از آن سر در نمی‌آورد.
قلیان به جزئی از دکوراسیون داخلی منازل و اسباب دورهمی تبدیل شده است
البته هر چه بود قلیان نه قبح اجتماعی سیگار را داشت و نه حتی در اذهان عموم جامعه مضرات جسمانی آن برجسته بود. نتیجه آن شد که اگر سیگار میان جوانان یواشکی و پنهانی مصرف می‌شد و خانواده‌ها به آن به مثابه دروازه ورود به دنیای اعتیاد می‌نگریستند، قلیان تبدیل شد به جزئی از دکوراسیون داخلی منازل و اسباب دورهمی و سرگرمی.
مصرف آن نه تنها برای پسران جوان که حتی برای دختران نوجوان و جوان از نظر خانواده‌ها ناپسند نبود و تازه خیلی‌ها می‌گفتند بهتر، حداقل جوانمان سمت سیگار نمی‌رود!
اما در این بین آنچه بیش از پیش مورد توجه قرار دارد این است که مصرف قلیان سیر صعودی در کشور دارد و جوانان زیادی هستند که اولویت سرگرمی خود را به قلیان اختصاص می‌دهند و علی رغم هشدارهای مسئولان و کارشناسان مبنی بر اینکه قلیان تهدید کننده جدی سلامتی است رواج آن از کنترل خارج شده و روزانه بر تعداد افرادی که به آن روی می‌آورند افزوده می‌شود.
نگرانی‌ها تا حدی است که تیر ماه 1393 بیش از 4 هزار نفر از چهره‌های سرشناس و برجسته حوزه سلامت طی نامه‌ای خطاب به رئیس جمهوری ضمن ابراز نگرانی از مصرف بی‌رویه قلیان در کشور و سونامی سرطان ناشی از آن در خواست کردند تا بر اساس قوانین موجود جلوی گسترش روز افزون این پدیده خانمان سوز گرفته شود.
ایران بالاترین روند رشد ابتلا به سرطان در دنیا را دارد
طبق این نامه سرعت رشد ابتلا به سرطان در کشور به شکل قابل توجهی افزایش یافته است و کشور ما بالاترین روند رشد ابتلا به سرطان را در دنیا داراست، 30 تا 35 درصد علت سرطان‌ها به عوامل خطری باز می‌گردد که علت اصلی آن دخانیات است و 30 درصد مرگ‌های ناشی از سرطان مستقیما با دخانیات در ارتباط است.
قلیان تفریحی است که هر روز فاصله جوانان را با مرگ کمتر می‌کند
هر چند مبارزه با دخانیات به یک خواست جهانی بدل گشته و حتی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در کشور تصویب و ابلاغ شده است، اما متاسفانه گام‌های عملی و متقنی که توانسته باشد مانعی بر توسعه مصرف سیگار و قلیان درکشور بویژه در بین جوانان باشد، هنوز مورد انتظار خیر خواهان عرصه سلامت کشور است. قلیان تفریحی است که هر روز فاصله جوانان را با مرگ و نیستی کمتر می‌کند و آنان را به ورطه فلاکت می‌کشاند.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه پنج میلیون نفر به دلیل مصرف قلیان میمیرند و آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت نیز گویای آن است که 15 درصد جوانان 13 تا 15 سال در کشور مصرف کننده قلیان هستند و سالانه در مجموع 35 هزار تن تنباکو در کشور دود می شود.
هر چند این تحفه استعماری در طول تاریخ در زندگی اجتماعی ایرانیان ریشه دوانیده است و لیکن امروزه توسعه این ناهنجاری با توجه به مضرات فوق العاده‌ای که برای سلامت آحاد جامعه ایجاد نموده است به عنوان یک معضل اجتماعی شناخته می‌شود و می‌توان گفت قلیان دروازه ورود نوجوانان به مصرف سایر مواد دخانی است و شیوع مصرف قلیان در بین حدود 37 درصد از نوجوانان و جوانان کشور، خطری جدی برای سلامت این نسل است.
هر چند مصرف سیگار ساده‌تر و شیوع آن بیشتر از قلیان است اما میزان منوکسید کربن وارد شده به بدن انسان در اثر استعمال قلیان شش برابر سیگار و میزان عامل سرطانی قلیان46 برابر بیشتر از سیگار است.
دیگر عوامل سرطانی مانند آرسنیک در قلیان 4 برابر سیگار و سرب در قلیان 202 برابر سیگار است و تجارت انواع تنباکوها با رنگ و بوی مختلف از اسانس‌های گوناگون از یک طرف و فروش و نمایش انواع قلیان‌های داخلی و خارجی از کیفی تا جیبی از طرف دیگر سبب گردیده است که آثار زیانبار این عامل دخانی دوصد چندان شود.
بیماری‌های عفونی واگیردار در اثر استفاده مشترک از شیلنگ قلیان
بیماری‌های عفونی واگیردار در اثر استفاده مشترک از شیلنگ قلیان و افزودن الکل یا داروهای روانگردان به تنباکوی قلیان، افزایش شدید نیکوتین پلاسما و ضربان قلب و خطر ابتلا به سرطان دهان، مثانه و ابتلا به آسم، حساسیت آلرژیک و سل ریوی از دیگر ره آوردهای این تحفه استعماری است.
در شرایطی که مصرف سالانه 60 میلیارد نخ سیگار در کشور، سلامت و اقتصاد جامعه را به یغما می‌برد و علی‌رغم تمام مصائبی که این عامل دخانی ایجاد کرده است، بحث استعمال قلیان و رواج آن در بین دختران و پسران جوان نقل محافل و رسانه‌های گوناگون است.
وضعیت اسفبار استعمال قلیان در محافل خصوصی، قهوه خانه‌ها، رستوران‌ها معضلی است که رفع آن عزمی ملی و حرکتی جهادی را می‌طلبد و شاید با ایجاد زمینه را برای پیشگیری از نابودی نسل جوان این کشور فراهم نموده تا شرمنده نسل آینده نشویم.
افزایش مصرف قلیان میان دختران، تهدیدی برای مادران و فرزندان آینده
از سویی رواج قلیان بین زنان و دختران نکته قابل تأملی است و به گفته ذکایی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی پیامدهای افزایش مصرف قلیان میان زنان، در سطح خود به اندازه کافی جدی و نگران‌کننده است.
به گفته کارشناسان در واقع ما با نسلی مواجه هستیم که به سلامت خود خیلی توجه نمی‌کنند و نسل آینده دختران با این روند مادرانی خواهند بود که ضعف‌های جسمی بیشتر و سلامت کمتری دارند؛ اما بحث دیگر آن است که اگر علاقه به مصرف قلیان میان نسل جوان فراگیر شود و با بی‌اعتنایی خانواده‌ها مواجه نشود، استعداد کشیده‌شدن به خرده فرهنگ‌های دیگر مانند استفاده از مواد مخدر صنعتی را میان جوانان خواهد داشت.
همچنین مضرات مصرف سیگار و قلیان بر سلامتی افراد قابل تأمل است که به گفته محمدرضا مسجدی استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران شایعترین سرطان مردان در دنیا سرطان ریه است که مصرف سیگار و قلیان یکی از دلایل عمده آن به شمار می‌رود.
به گفته دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات ایران طبق مطالعات انجام شده در 2 مقطع زمانی 88 درصد بیمارانی که سرطان ریه داشتند سیگاری بودند ولی امروزه این رقم به 65 درصد رسیده و حاکی از این است که 35 درصد افرادی که دچار این بیماری می‌شوند خودشان سیگاری نبودند و عده ای از آنها در معرض دود سیگار قرارداشتند و چون مستعد بودند به این بیماری دچار شدند.
مسجدی، می‌گوید: سرطان ریه علامت مهمی ندارد و اغلب کسانی که به این بیماری دچار می‌شوند اکثراً سیگار یا قلیان می‌کشند و با عوارضی مثل سرفه و خلط مواجه هستند که اگر به دنبال امکانات تشخیصی نروند هم خودشان به اشتباه می‌‌افتند و حتی پزشکان نیز در شناسایی درست بیماری گمراه خواهند شد.
از سویی جوانانی هستند که تلاش می‌کنند به‌زعم خودشان به‌صورت کنترل‌شده و با اراده برای همراه‌شدن با مراسم و آیین‌های دوستانه به مصرف مواد مخدر صنعتی و سبک‌تر روی بیاورند که در این صورت این خطر را دارد که گرایش اولیه به قلیان زمینه میل یافتن به مصرف گونه‌های خطرناک‌تر مواد مخدر در راستای ماجراجویی‌های فراغتی شوند.
به طوری که این روزها شاهد ورود قلیان‌های جیبی هستیم که نگرانی‌ها را بیش از پیش می‌کند و راحتی و قابل دسترس بودن آن می‌تواند مصرف آن را در بین افراد به ویژه جوانان به طرز نگرانی کننده‌ای افزایش دهد؛ این قلیان جیبی بوسیله شارژر برقی شارژ می‌شود ومواد آن بصورت قطره وحاوی مواداعتیادآورخطرناک است که استفاده از آن پیامدهای وحشتناکی درپی دارد.
از سویی اجرای کامل قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب سال 1385 و آئین نامه اجرائی آن مصوب سال 1386 که در آن ممنوعیت عرضه قلیان در اماکن عمومی از جمله قهوه خانه‌ها با صراحت مورد تاکید قرار گرفته است گویا خیلی مورد توجه قرار نگرفته و همچنان شاهد استفاده از قلیان در این گونه مراکز هستیم به طوری که وقتی به فروش قلیان اعتراض می‌کنیم فروشنده بدون هیچ ترسی؛ از آن طفره می‌رود و به کار خود ادامه می‌دهد.
از طرفی آموزش و آگاهی‌بخشی‌های خانواده‌ها و رسانه‌های جمعی می‌تواند گامی مهم برای کنترل مصرف و کاهش قلیان و سیگار در بین مردم جامعه باشد از سویی اجرای قانون و آئین نامه اجرائی آن ضامن حفظ سلامت آحاد جامعه بویژه جوانان و آینده سازان این کشور خواهد بود.
در آخر تحقق عدالت و ارتقاء سلامت که به عنوان یکی از دغدغه‌های دولت تدبیر و امید در تابلوی تحول در نظام سلامت نمایان گردیده است، ظاهراً به اصل تقدم پیشگیری بر درمان با مبارزه ملی بر علیه قلیان و بنگاه‌های عرضه کننده آن توجه جدی نشده است و ما همچنان شاهد افزایش مصرف و جذب جوانان به این افیون کشنده در جامعه هستیم.
