خانواده،یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی به شمار می رود که صعود،پیشرفت،توسعه،بالندگی و احیانا اضمحلال و سقوط جامعه به آن گره خورده است.
هر آنچه انسجام و بنیان خانواده تقویت شود به همان میزان ضریب شکوفایی و رشد جامعه نیز ارتقاء می یابد و بالعکس ضعف،سستی و رخوت در نظام خانواده مسبب و عامل بسیاری از آسیب ها،ناهنجاری ها،مخاطرات و تهدیدات اجتماعی خواهد بود.
در طول سالیان گذشته و بخصوص یک دهه اخیر،نظام خانواده در ایران با تحولات چشمگیر و عمیقی مواجه شده است.
حسین رنگرز،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان عنوان کرد: تغییرات بسیار جدی و حائز اهمیتی که در طول 10 سال اخیر در عرصه ارتباطات و فضای مجازی رخ داده در تشدیدِ چالش ها و آسیب های اجتماعی در حوزه های متعدد و بالاخص خانواده تاثیر گذار بوده است.
وی افزود:فارغ از جرم و جرایمی که در فضای مجازی رخ می دهد،فاصله گرفتن میان اعضای خانواده و دور شدن از سنت های اصیل در ایران،از مخاطراتی است که در سایه سنگین شبکه های اجتماعی هر روز پر رنگ تر از دیروز ظهور و بروز پیدا می کند.
رنگرز گفت:به واقع،کانون گرم خانواده و آن دورهمی هایی که نفس آن،بصورت بالقوه حاوی ثمرات و مزایای بسیار در حوزه خانه و خانواده بود،رفته رفته به فراموشی سپرده می شود.
جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:تصور کنید پدر و مادری که هر دو شاغل هستند و بعد از اتمام فعالیت های روزمره به خانه باز می گردند و علی القاعده باید والدین خانواده با همیاری،همگرایی و همسویی در جهت رفع خلاء ها،کاستی ها،ضعف ها و تقویت نقاط مثبت و سازنده موجود گام بردارند و با همپوشانی یکدیگر،مسیر کمال و تعالی خانواده را تسهیل و هموار سازند.
رنگرز گفت:علیرغم چنین ضرورتی بعضا مشاهده می شود پدر یا مادر خانواده بعد از بازگشت به منزل،بخش قابل توجهی از انرژی و زمان خویش را صرف حضور در شبکه های اجتماعی همچون و اتس آپ،یا تلگرام می کنند.
جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:نفس فناوری های ارتباطی مطلوب و سازنده است اما متاسفانه به دلیل ضعف و نقصانی که جامعه ایران در بخش سواد رسانه ای با آن مواجه است،گاهی کاربری و بهره گیری صحیح و اصولی از این شبکه حاصل نمی شود و این فناوری به عاملی برای شکاف و فاصله انداختن میان اعضای خانواد ها تبدیل می شود که ریشه اصلی این نارسایی را باید در خویشتنِ خویش جستجو کنیم.
وی افزود:در نظام اجتماعی جامعه ما،هیچ نهاد و مجموعه اجتماعی با خانواده برابری نمی کند و تحرکاتی که دشمنان از طریق شبکه های ماهواره ای و...علیه خانواده و تضعیف آن عملیاتی می کنند به روشنی موید این واقعیت تلخ است که در صورت عدم برنامه ریزی صحیح،تاوان و هزینه های سنگینی را پرداخت خواهیم کرد که تا سالها به کانونی برای بروز آسیب های متعدد اجتماعی مبدل خواهد شد.
وی افزود:آسیب هایی همچون حاشیه نشینی،افزایش طلاق،ازدواج سفید و افزایش سن ازدواج تنها بخشی از مخاطراتی است که عرصه را بر نظام خانواده تنگ کرده است.
کاهش میانگین گفت و گو در میان اعضای خانواده به کمتر از 20 دقیقه،تنها نمونه ای از خود مشغولی هایی است که به واسطه فناوری های نوین همچون شبکه های اجتماعی ایجاد شده و به نظر می رسد برخی از خانوارهای ایرانی،با حرکت در مسیر مدرنیته و فاصله گرفتن از سنت ها،دچار تضادهای ارزشی شده اند که استمرار این وضعیت می تواند علاوه بر بی هویتی،کارکرد اصلی خانواده را نیز تضعیف و تحت الشعاع قرار دهد.
راحت طلبی و تعمیق وابستگی ها
صدیقه نوبهار،روانشناس و کارشناس علوم رفتاری،در گفت و گو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،در تشریح چالش های پیش روی نظام خانواده در جامعه ایرانی عنوان کرد:یکی از معضلات کنونی برخی جوانان،به گریز از مسئولیت پذیری باز می گردد.
وی افزود:راحت طلبی و عدم قطع وابستگی اقتصادی فرزندان به خانواده باعث ایجاد نوعی فرار از مسئولیت شده و با عنایت به الزاماتی که تشکیل زندگی مشترک به همراه دارد به نظر می رسد برخی جوانان از قبول چنین مسئولیت هایی پرهیز می کنند و همچنان علاقه مند هستند در کنار خانواده،وامدار والدین خویش باشند و در سایه آنها گذران امور کنند بدون اینکه خود را برای نقش آفرینی سازنده در حوزه خانواده و در مرحله بعد جامعه مهیا کنند.
نوبهار گفت:افزایش جمعیت سالمند و تاکید بر لزوم فرزند آوری و افزایش موالید،ضرورتی است که جامعه به آن نیازمند است و یکی از عوامل اصلی ظهور و بروز این نیاز را باید در کاهش آمار ازدواج و تنزل میل و رغبت والدین به فرزند آوری جستجو کرد.
وی افزود:به واقع یکی از مصادیق هراس از مسئولیت پذیری در کاهش موالید،نمود پیدا می کند و مجموعه این پدیده ها،باعث تحمیل هزینه های سنگینی می شود که در میان مدت و بلند مدت جامعه را به چالش می کشد.
روانشناس و کارشناس علوم رفتاری عنوان کرد:رفع چنین مخاطراتی مستلزم آموزش،فرهنگ سازی و کسب مهارت های زندگی است و البته در کنار آن،ایجاد فرصت های شغلی و تقویت بنیه اقتصادی و برنامه ریزی صحیح و اصولی برای تامین الزامات و نیازهای یک زندگی مشترک از سوی نهادها،ارگان ها و سازمان های ذیربط و متولی از دیگر ضروریاتی است که با حصول آن می توان به توفیقات ارزنده تری در حوزه تحکیم بنیان خانواده نائل شد.
