«حاشیه‌نشینان» بچه یتیم شهرها؛ که فقط هم مختص به ایران نیست و بیش از یک میلیارد نفر در جهان این درد یتیمی را به جان خریده‌اند اما رنج حاشیه‌نشینی در ایران و علی‌الخصوص در شهرها و کلان شهرهای کشورمان رنگ و لعابی دیگری دارد، سالهای اوج گرانی نفت در دهه 50 و ارزش قابل توجه ریال با پول ارز بین‌المللی (82 ریال = یک دلار - 232 ریال = یک پوند انگلیس) سالهای بود که مردم ما با کلمه ناملموس حلبی آباد‌ها آشنا شدند.
«حلبی آبادی‌های» که تشنه بهداشت و رفاه بودند! کما اینکه امروز هم پس از نیم قرن همان چرک و کثیفی با لعابی خوشرنگ‌تر در پهنه حاشیه‌های شهرهای ایران سایه انداخته است اما اگر منصفانه بخواهیم نظارگر تغییر و تحولات در حاشیه‌های شهرها باشیم مسلماً نمره بهداشت در این مناطق اگر نگوییم بالا ولی می‌توان به جرأت؛ نمره قابل توجه 15 را داد، به طوری که «سیدمحمد هادی ایازی» ــ معاون اجتماعی وزارت بهداشت معتقد است: «اقدامات گسترده بهداشتی با اولویت حاشیه‌نشین‌ها از طرف وزارت بهداشت، آنچنان است که در برخی اقدامات از جمله تشکیل پرونده سلامت از شهرها نیز جلوتر هستیم».
«بیستی» که حاصلش «مردودی» شد
به هر حال در زمینه عوامل شیوع حاشیه‌نشینی براساس گفته کارشناسان این حوزه بالغ بر 20 عامل باعث شده است تا زندگی در حاشیه‌های شهر، نمره تلخ مردودی را برای متولیان و مسئولان به همراه داشته باشد که این عوامل نیز شامل مباحث سیاسی، جنگ و ناامنی، عوامل اقتصادی؛ محیطی و اجتماعی (درآمد پایین کشاورزی، تغییر در الگوی کشاورزی، تغییرات آب و هوایی، تغییر در محیط زیست) و جذابیت‌های شهری (درآمد بالا در شهر، فرصت‌های شغلی بیشتر، شبکه امن اقتصادی، سهولت دسترسی به خدمات اجتماعی، تحصیل و بهداشت و درمان، کشش و جذابیت) هستند که به عنوان مهمترین عوامل گسترش مهاجرت به حاشیه‌نشینی دامن زده است.
چند نفر حاشیه‌نشین داریم؟
تعداد حاشیه‌نشینان را اگر نگوییم به مانند تعداد معتادان ــ همیشه جزو آمارهای پنهان و ناگفته به حساب می‌آید ولی هنور رقم دقیقی عنوان نمی‌شود و تقریبی از آمار 11 تا 18 میلیون نفر؛ به عنوان تعداد حاشیه‌نشینان ذکر می‌شود ولی در این رابطه «ایازی» ــ معاون اجتماعی وزارت بهداشت پا را فراتر از این آمار بر می‌دارد و می‌گوید: «هم‌اکنون اطلاعات 34 میلیون ایرانی در حوزه سلامت جمع‌آوری شده است و روزانه یک میلیون خدمات بهداشتی ارائه می‌شود که تعداد قابل توجه از این آمار مربوط به حاشیه‌نشینان است».
می‌دانید «شهرهای پنهان» کجا هستند؟
حال وقتی بیش از یک میلیارد نفر در حاشیه‌های شهرها سُکنی دارند به روایتی می‌توان عنوان کرد که بیش از 32 درصد جمعیت دنیا در شهرهای زندگی می‌کنند که خود به تولد واژگان جدیدی در ادبیات شهری مبدل شده است که به آن «شهرهای پنهان» می‌گویند، کما اینکه به آنها خانه‌دارهای غیررسمی و غیرقانونی نیز می‌گویند، به روایتی محل سکونت آنها مجوزی از سوی سازمانهای اداره کننده جامعه ندارد و از این رو آنها کمتر از خدمات شهروندی بهره می‌برند و به همان نسبت هم پایبندی آنها به مسئولیت شهروندی نیز محل چالشی جدی است اما با تمام این کاستی‌ها «ایازی» ــ معاون اجتماعی وزارت بهداشت با تعریف خاطره‌ای بهداشتی مدعی است «با تکمیل پرونده الکترونیکی سلامت در لحظه و آنلاین متوجه می‌شویم چه خدمات درمانی و بهداشتی به افراد از جمله حاشیه‌نشینان ارائه می‌شود».
خانواده‌ای که فقط «کارت بهداشت» داشت
و آن خاطره ... «ایازی» در تشریح و دفاع از عملکرد بهداشتی وزارت بهداشت و پرداختن به ابعاد گسترده خدماتی بهداشتی می‌گوید: «در یکی از بازدیدهای دکتر هاشمی ــ وزیر بهداشت از یکی از مناطق حاشیه‌نشین با خانواده‌ای مواجه شدیم که بالغ بر 17 نفر بودند و وضعیت زندگی نابسامانی داشتند ولی جالب بود همه افراد این خانواده تحت پوشش خدمات بهداشتی بودند».
معاون اجتماعی وزارت بهداشت در خاتمه با اشاره به اینکه ارائه خدمات واکسیناسیون، دارویی، خدمات بهداشتی در روستاها و حاشیه‌نشین‌ها، مراقب سلامت، خانه‌های بهداشت، و ... به شکل پرونده الکترونیکی و به صورت آنلاین ثبت می‌شود، ادامه می‌دهد: هم اکنون وضعیت پرونده سلامت الکترونیکی 10،5 میلیون حاشیه‌نشین از ساکنین شهرها جلوتر است.
