خلیج‌فارس و نواحی پس‌کرانه‌ای آن در طول تاریخ، نقش عمده‌ای در تحولات فرهنگی و تمدنی منطقه و جهان ایفا کرده است؛ تمدنهای درخشان بین‌النهرین، ایران قدیم و اسلام در نواحی مجاور این آبراه شکل گرفته‌اند که طی دوران اوج و عظمت خود دستاوردهای تمدنی و فرهنگی عمده‌ای را به جهان عرضه کرده‌اند.
موقعیت ویژه جغرافیایی خلیج‌فارس موجب شده تا این منطقه به یکی از مراکز اصلی تبادلات اقتصادی و مراودات اجتماعی بین نواحی شرق آفریقا، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا تبدیل شده و همواره در مسئله رقابت بین قدرتهای بزرگ منطقه‌ای و جهان دارای جایگاه ویژه‌ای بوده است؛ حضور مستمر و کشمکش برانگیز قدرتهای استعماری در خلیج فارس یکی از نمودهای بارز اهمیت آن در مناسبات بین‌المللی است. با اکتشاف نفت در نواحی پس کرانه‌ای و فلات قاره خلیج‌فارس این منطقه مرکز عمده تولید و صادرات نفت خاورمیانه گردید و بر اهمیت اقتصادی سیاسی آن افزوده شد.
با همه اهمیتی که این منطقه در اقتصاد و مناسبات فرهنگی ــ سیاسی جهان داشته است، تاریخ تحولات سیاسی و کیفیت تعامل بین فرهنگها و میزان تأثیرگذاری آن تاکنون به طور کامل مورد مطالعه قرار نگرفته است؛ گروه تاریخ دانشگاه تهران پس از ایجاد گرایش کارشناسی ارشد مطالعات خلیج فارس، در صدد برآمد تا زمینه‌ای برای تعمیق پژوهشهای تاریخی حوزه خلیج‌فارس فراهم آورد و برای تحقق این تصمیم، شورای گروه تاریخ، برگزاری منظم همایشهای دوسالانه پژوهشهای تاریخی خلیج‌فارس را به تصویت رساند.
نخستین همایش دو سالانه «خلیج فارس تمدن و فرهنگ» با حضور اندیشمندان و محققان داخلی طی روزهای 11 و 12 اردیبهشت ماه سال 1386 برگزار شد که با استقبال خوب دانشجویان و پژوهشگران همراه بود.
دومین همایش دوسالانه خلیج‌فارس با گرایش تاریخ، تمدن و فرهنگ نیز با هدف بررسی جنبه‌های گوناگون تحولات اجتماعی فرهنگی و اقتصادی این منطقه از منظر تاریخی طراحی و برنامه‌ریزی شد و طی روزهای 24 تا 27 آبان سال 1388 و با حضور میهمانان داخلی و خارجی در تهران و بندرعباس برگزار شد.
سومین همایش نیز با گرایش تمدن و فرهنگ در اردیبهشت‌ماه سال 1391 در دانشکده ادبیات و علوم انسانی با حضور محققان و دانشگاهیان داخلی و خارجی برگزار شد.
چهارمین همایش دوسالانه بین‌المللی خلیج‌فارس نیز روزهای 10 و 11 مهر ماه 1395 به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی در دانشگاه تهران برگزار می‌شود.
محورهای اصلی همایش شامل تبادلات تجاری حوزه اقیانوس هند و خلیج‌فارس، مسأله مهاجرت اقوام در خلیج فارس، حضور قدرتهای بزرگ در خلیج فارس، یافته‌های باستان‌شناسی در خلیج فارس، جایگاه خلیج فارس در مناسبات فرهنگی و تجاری کشورهای منطقه، منابع و مراجع مطالعاتی و کتاب‌شناسی تاریخ، تمدن و فرهنگ خلیج فارس، زبانها و گویشهای محلی در خلیج فارس، جابجایی کانونهای تجاری در خلیج فارس، ویژگیهای بومی مردم‌شناسی خلیج فارس، قدرتهای محلی و منطقه‌ای خلیج فارس، نفت، قدرت و سیاست در خلیج فارس، ریخت‌شناسی زندگی بنادر، بومیان و فرنگیان؛ تضاد و تعامل، بازارهای بومی، دریانوردی؛ سنن، شیوه‌ها و فنون، فرهنگ، باورها و تحول عادات، تاریخ شفاهی خلیج فارس، اهمیت اشعار حماسی در جنوب، جغرافیای تاریخی خلیج‌فارس، جایگاه ایران در تحولات فرهنگی خلیج‌فارس می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره کم‌و‌کیف برگزاری این همایش بین‌المللی می‌توانید به آدرس سایت www.literature.ut.ac.ir مراجعه کنید.
