عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: برخلاف نقشی که زنان در جنگ داشتند همچنان بر آنها ستم می‌رود و مشکلاتشان دیده نمی‌شود. تبعیض بین زنان و مردان جانباز تنها گوشه‌ای از این مشکلات است و فراکسیون زنان باید در این حوزه نظارت کند که دستگاه‌هایی که بودجه دارند در این زمینه چه می‌کنند.
نشست «دفاع مقدس و تجربه زیسته زنان» توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان و با مشارکت معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مؤسسه استمرار امید، عصر دیروز در محل مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان برگزار شد.
اهمیت بازخوانی نقش زنان در جنگ
در ابتدای این نشست، اشرف بروجردی؛ عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی سخنانی با اشاره به مقاومت ستودنی مردم کشورمان در مقابل دشمن اظهار داشت: جنگ با هدف حذف جمهوری اسلامی از روی نقشه آغاز شده بود اما این توطئه با مقاومت مردم خنثی شد و در این راستا زنان با حضور در پشت جبهه‌ها مساعدت‌های فراوانی داشتند و باید صحنه‌های حضور آنها در جنگ و حمایت‌ها و از خودگذشتگی‌شان بازخوانی شود.
او در ادامه گفت: زنان نقش مهمی در اعزام همسران، پدران، برادران و پسران خود به جنگ داشتند و به نزدیکان خود می‌گفتند اگر شما نروید از سرزمین‌مان دفاع کنید، ما سلاح به دست می‌گیریم و این‌گونه بود که رزمندگان فوج‌فوج به جبهه رفتند. دشمن هم در مقابل این مقاومت‌ها تاب نیاورد و به دنبال این بود که با ایران مذاکره کند و ایران قطع‌نامه را بپذیرد.
بروجردی خاطرنشان کرد: ما دیروز برنامه بازخوانی اسناد جنگ را داشتیم که بخشی از آن مربوط به اسرای جنگی بود. برخی از اسناد نشان می‌دادند فرماندهان دشمن که اسیر ما می‌شدند، حاضر نبودند بعد از دوران اسارت به کشور خود برگردند. کسی از افرادی که دیروز در این باره صحبت می‌کرد، گفت در برهه‌ای می‌خواستیم تعدادی از اسرا را آزاد کنیم اما وقتی یکی از این فرماندهان اسیر عراقی فهمید که می‌خواهیم او را آزاد کنیم، همان‌جا سکته کرد و مرد چون نمی‌خواست به کشورش برگردد.
6 هزار و 495 زن در کشور ما به شهادت رسیدند
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به این‌که زنان در جنگ ایثار و فداکاری زیادی انجام دادند عنوان داشت: در کشور ما 6 هزار و 495 زن به شهادت رسیدند و زنانی هم به اسارت دشمن درآمدند که البته همگی آزاد شدند. اما حتی یک کوچه به نام یک زن شهیده نام‌گذاری نشده است. البته، ما به دنبال مطرح شدن نیستیم اما تصمیم‌گیران باید بدانند نقش مردان در کنار زنان معنادار بوده است و مردان بدون همراهی زنان نمی‌توانستند فعالیت کنند. متأسفانه بعد از 37 سال هنوز باید بجنگیم تا مسئولان بپذیرند برای پیشرفت و اعتلای جمهوری اسلامی زنان باید نه تنها در تصمیم‌سازی‌ها بلکه در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند.
در ادامه این نشست فیلم مستند «سپیده‌دمی که بوی لیمو می‌داد» به کارگردانی آزاده بی‌زارگیتی به نمایش درآمد که به روایت بمباران شیمیایی سردشت و زندگی 5 زن جانباز این بمباران می‌پردازد. پس از پایان نمایش فیلم نیز، پنلی با حضور آزاده بی‌زارگیتی؛ کارگردان فیلم، پروین کریمی‌واهب؛ جانباز 70 درصد بمباران شیمیایی سردشت و عثمان مزین؛ وکیل جانبازان شیمیایی سردشت برگزار شد.
در ابتدای پنل، بی‌زارگیتی که فیلم مستند او در جشنواره‌های خارجی و داخلی زیادی از جمله جشنواره کن، جشنواره حقیقت، جشنواره شهید آوینی و... مورد استقبال و تقدیر قرار گرفته است، در خصوص انگیزه خود از ساختن این مستند بیان داشت: جنگ بزرگ‌ترین دغدغه من بود و همیشه به این موضوع فکر می‌کردم که چطور انسان‌ها می‌توانند چنین بلایی بر سر هم بیاورند و مدام هم شیپور جنگ نواخته می‌شود. وقتی تصمیم به ساختن فیلم درباره جنگ گرفتم، تلاش کردم به جای حرف‌هایی که همه تاکنون از جنگ شنیده بودیم، ساختار، زبان و مکان متفاوتی را جستجو کنم که نهایتاً به سردشت رسیدم که درباره آن کمتر صحبت شده بود.
زنان جانباز سردشتی در انزوا قرار داشتند
او با اشاره به این‌که بمباران شیمیایی سردشت بزرگ‌ترین بمباران شیمیایی در جهان بعد از جنگ جهانی اول بود، خاطرنشان کرد: صدای قربانیان سردشت جایی شنیده نشده بود، به‌خصوص زنان سردشتی در انزوا بودند و صدای آنها بسیار کمتر از دیگران به گوش مردم و جهانیان رسیده بود. من تمام تلاش خود را انجام دادم تا به زندگی مردم آن منطقه بسیار نزدیک شوم و می‌توانم بگویم روایتی که در فیلم شاهد آن هستیم تنها یک‌هزارم از چیزی بود که در سردشت دیدم.
کارگردان فیلم سپیده‌دمی که بوی لیمو می‌داد عنوان داشت: من وظیفه خود را به‌عنوان یک مستندساز در قبال این اتفاق انجام دادم اما انتظار دارم نهادهای مسئول کمیته‌ای در این رابطه تشکیل دهند و با انجمن مصدومان شیمیایی سردشت لینک شوند و به این مصدومان کمک کنند چون آنها نیاز به کمک‌های بسیار بیشتری دارند.
(در همین زمینه: مرگ تدریجی زنان سردشت در سکوت)
زنان جانباز فراموش‌شده و بدون پرونده
به گزارش مهرخانه، سخنران بعدی این نشست پروین کریمی از مصدومان بمباران سردشت بود. او در ابتدای سخنان خود گفت: من جانباز 70 درصد بمباران سردشت هستم در این واقعه 11 نفر از اعضای خانواده من شهید شدند و تنها من و دو برادرم زنده ماندیم. من از زنان می‌خواهم به مردم فراموش‌شده سردشت توجه داشته باشند. اکثر زنانی که در آن بمباران جانباز شدند، بدون پرونده و فراموش‌شده هستند.
سردشت پزشک متخصص ندارد/ از ما گذشت اما...
او افزود: من وقتی در سردشت هستم و تب و لرز می‌کنم و حالم بد می‌شود، متخصصی در آنجا وجود ندارد که برایم دارو بنویسد چون دکترهای آنجا دانشجویانی هستند که طرح‌شان را می‌گذرانند و نمی‌توانند داروهای مخصوص ما را تجویز کنند. زنان جانباز مجبور هستند به شوهر و بچه‌های خود رسیدگی کنند و توقعات زیادی از آنها وجود دارد؛ درحالی‌که توان جسمی لازم را ندارند. من دو پسر دارم که بارها به من گفته‌اند تو نباید ما را به دنیا می‌آوردی چون همیشه مریض هستم. از ما گذشت اما شما به کسانی کمک کنید که آن روزها به دنیا آمدند و الان جوان هستند و نیاز به کمک زیادی دارند.
عثمان مزین؛ وکیل جانبازان سردشت دیگر سخنران این پنل بود. او ضمن تشکر از بی‌زارگیتی اظهار داشت: کارگردان این فیلم، صدای مردم سردشت را به اقصی نقاط دنیا رساند و باعث شد توجه مردم به این واقعه جلب شود. من که سردشتی هستم و بسیاری از همشهریانم هم از ابعاد فاجعه‌ای که بر سرمان آمده بود بی‌خبر بودیم و با این فیلم، ابعاد فاجعه را فهمیدیم و تلنگری به ما وارد شد تا بدانیم همسایه‌های ما چه می‌کشند.
از خس خس سینه او نتوانستم بخوابم
او افزود: شکایتی که بچه‌های این مادران دارند این است که یک بار نشده مادر ما کنار ما بخوابد اما خس خس سینه نداشته باشد یا ما را به سینما و پارک ببرد. یک بار یکی از خبرنگاران برای تهیه خبر راجع‌به بمباران سردشت با من تماس گرفت اما من به او گفتم باید در کنار این افراد زندگی کند. او هم یک شب به منزل یکی از جانبازان رفت اما فردا با من تماس گرفت و گفت از خس خس سینه او نتوانستم بخوابم.
مشکلات زنان جانباز بمباران شیمیایی سردشت
مزین در رابطه با وضعیت زنان جانباز سردشت اظهار داشت: آمار زنان جانباز شناسایی‌شده در سردشت بسیار کمتر از مردان است؛ درحالی‌که شمار آنها بیشتر است چون زنان زمان بمباران داخل خانه و مردان بیرون بودند و زنان کمتر امکان مراجعه به مراکز درمانی را داشتند و به همین دلیل برای بسیاری از آنها پرونده تشکیل نشد. مشکل دیگری که برای زنان وجود دارد این است جانبازان مرد حق جانبازی می‌گیرند و به همسرانشان هم حق پرستاری داده می‌شود اما به جانبازان زن حق پرستاری داده نمی‌شود؛ درحالی‌که آنها باید از خودشان، شوهر و فرزند جانبازشان پذیرایی و مراقبت کنند.
به گزارش مهرخانه، در ادامه این نشست، الهه کولایی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به ایراد سخنانی پرداخت. او با اشاره به مقاله‌ای که در زمینه زنان و جنگ نوشته است، بیان داشت: من مقاله‌ای در این رابطه نوشته بودم که در مجله توسعه و سیاست به چاپ رسید. مایل بودم فراتر از نگاه تبلیغاتی، مطالعه‌ای علمی درباره تأثیر جنگ بر نقش‌های اجتماعی زنان و نقش زنان در جنگ داشته باشم زیرا در این زمینه به لحاظ علمی بسیار کمبود داریم.
جنگ، حضور اجتماعی زنان را تسهیل و تسریع کرد
او خاطرنشان کرد: جنگ در همه جوامع از اثرگذارترین پدیده‌هاست که آثار آن در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در حوزه زنان قابل بررسی است. تاریخ دفاع مقدس ما هم از این مسأله مستثنی نبوده و به‌تبع دیدگاه امام خمینی (ره) درباره حضور اجتماعی زنان، جنگ این انتقال را تسهیل و تسریع کرده است. به شکل سنتی در چارچوب نهادهای سیاسی مانند بسیج، شرایط حضور زنان خارج از خانه و همچنین در عرصه‌های نبرد فراهم شد و ازاین‌رو شاهد اثرگذاری گسترده جنگ بودیم که سرنوشت کنش اجتماعی زنان را تسهیل کرد. در اروپا در جنگ جهانی اول و دوم هم به دلیل میزان از بین رفتن نیروی کار مردانه، فضا برای کار زنان گشوده شد و به نیروی کار زنانه روی آوردند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: در کشور ما ضرورت‌های دفاع مقدس در اراضی تحت حمله باعث شد زنان هم به دفاع برخیزند که این مسأله مورد تأکید امام خمینی (ره) هم بود و ایشان راه را برای حضور زنان هموار کردند. مهاجرت و حضور مردان در جنگ پیامدهای اجتماعی و اقتصادی وسیعی به همراه داشت که به تسهیل و تسریع حضور اجتماعی زنان بسیار کمک کرد. به این ترتیب، اثرگذاری نگرش سنتی هوادار خانه‌نشینی زنان کاهش یافت و کمک کرد حضور زنان از حوزه خصوصی به حوزه عمومی انتقال پیدا کند.
ضرورت مطالعه در خصوص تأثیر و تأثر متقابل زنان و جنگ
کولایی اظهار داشت: در دوران انقلاب مراجعی بودند که می‌گفتند زنان حق حضور در تظاهرات را ندارند و نباید صدای آنها شنیده شود که البته امام (ره) با این نظر مخالف بودند. در چنین جامعه‌ای جنگ این الزام را به‌وجود آورد که زنان تحول در نقش‌های اجتماعی خود را تجربه کنند و مقاومت جامعه سنتی هم به دلیل اضطرار کاهش پیدا کرد. یکی از اثرگذارترین پدیده‌هایی که جوامع را متحول می‌کند و باعث سازگاری آن می‌شود، جنگ است که در ایران هم به روند تحولات به‌خصوص در حوزه زنان سرعت بخشیده است. به نظر من نیاز است که در مطالعات پرشمار، تأثیر و تأثر متقابل زنان و جنگ مورد توجه قرار گیرد.
فراکسیون زنان مجلس در خصوص وضعیت زنان جانباز نظارت کند
او خاطرنشان کرد: برخلاف نقشی که زنان در جنگ داشتند همچنان بر آنها ستم می‌رود و مشکلات آنها دیده نمی‌شود. تبعیض بین زنان و مردان جانباز که آقای مزین بیان کردند، تنها گوشه‌ای از این مشکلات است و فراکسیون زنان باید در این حوزه نظارت کند که دستگاه‌هایی که بودجه دارند در این زمینه چه می‌کنند. مردم ما هنوز با آلام ناشی از جنگ زندگی می‌کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران بیان داشت: زنان در جنگ نقش تأثیرگذاری داشتند و ایثار و فداکاری کردند و با توجه به اسطوره‌های اسلامی مانند حادثه کربلا عزیزان خود را به جبهه‌ها بدرقه کردند. تلاش برای رفع تبعیض‌های ناروا از زنان باید در همه حوزه‌ها انجام شود. ظرفیت‌های قانونی در این باره وجود دارد و ان‌شاالله مراکزی مانند مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان باید تقاضاهایی که در این خصوص وجود دارد را به دولت ارایه کنند. کنش جامعه مدنی هم می‌تواند در به فعلیت رسیدن این اقدامات کمک کند.
