در چند سال اخیر میزان طلاق در جامعه ما به دلایل متعدد شدت یافته است، اما همین واژه طلاق که به ظاهر ساده و کمی هم فراگیر در جامعه است، برای افراد درگیر آن با طوفان‌های روحی، روانی، اقتصادی و... فراوانی همراه است. از بعد فقهی و قانونی هم در هر مرحله از اقدام به طلاق باید برخی اصول رعایت شود. اما بررسی آمار ثبت وقایع حیاتی در کشور نشان می‌دهد که طی یک دهه گذشته طلاق روند صعودی به خود گرفته است، طوری که به اعتقاد کارشناسان، آمار طلاق در ایران به زلزله ای خاموش تبدیل شده که هر روز در حال تکان دادن جامعه است.
در سال گذشته 163هزار و 765واقعه طلاق به ثبت رسیده است که 146هزار و 714مورد از آنها در نقاط شهری و17هزار و 51مورد از آنها در نقاط روستایی بوده است. در هر ماه به طور متوسط 1هزار و 647واقعه طلاق، در هر شبانه روز به طور متوسط 449 واقعه طلاق و در هر ساعت به‌طور متوسط 19واقعه طلاق به ثبت رسیده است. نرخ خام حاصل از ثبت طلاق در کشور1/2 در هزار به‌دست آمده و میانگین طول مدت ازدواج در زمان طلاق‌ها ثبت شده مذکور 3/8 است. استان‌های البرز و گیلان، خراسان رضوی و کرمانشاه بیشترین و استان‌های سیستان و بلوچستان، ایلام، یزد و چهارمحال و بختیاری کمترین نرخ ثبت طلاق را به خود اختصاص داد‌ه اند. در سال 94بیشترین ترکیب طلاق ثبت شده مربوط به گروه سنی مردان30الی 34ساله و زنان 25تا 29ساله بوده که تعداد آن برابر با 16هزار و 286واقعه است. این در حالی است که در سال گذشته نسبت ازدواج به طلاق‌های ثبت شده 2/4 است. به عبارت دیگر از هر 100ازدواج 23طلاق به ثبت رسیده است.
شانس ازدواج مجدد چگونه است؟
طلاق هم همچون دیگر مسائل زندگی بشری سوغات زندگی مدرنیته و شرایط کنونی جامعه است. در این شرایط هیچ تضمینی برای دوام زندگی زوجین نمی‌توان برشمرد مگر اینکه افراد به مهارت‌های زندگی آشنا بوده و در انتخاب شریک زندگی خود تمام جوانب را مورد بررسی قرار دهند. این در حالی است که در کشور ما هنوز دیدگاه‌های سنتی نسبت به زن مطلقه یا بیوه وجود دارد. بر اساس آمار شانس زنان برای ازدواج مجدد یک نهم مردان است و همین امر امکان انتخاب درست را بیش از پیش محدود می‌کند. با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت که سالانه در کشور ما حدود500هزار نفر دوباره مجرد می‌شوند، این مجرد‌ها دوباره در کنار 11میلیون مجرد کشور قرار می‌گیرند، اما شرایط برای آنها با کسانی که تا به حال ازدواج نکرده‌اند متفاوت است.
مجموعی از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی باعث می‌شود که عده‌ای از این افراد دوباره تصمیم به ازدواج بگیرند و عده‌ای دیگر هیچ‌گاه دوباره به سمت ازدواج نروند. یک مساله مهم درباره ازدواج مجدد، «انتخاب» افراد است. از لحاظ قانونی و فقهی طلاق در ابعاد مختلف شامل طلاق رجوعی، طلاق بائن، طلاق مکروه، طلاق سنت و طلاق حرام می‌شود که هر یک از آنها بنابر شرایط خود از ویژگی‌ها و شرایط خاص نیز برخوردار هستند.
طلاق رجعی چیست؟
در بین انواع طلاق‌ها می‌توان به طلاق رجعی اشاره کرد، در این طلاق اگر زوجین قبل عده یعنی سه ماه و ١0 روز بعد از طلاق به هم برگردند، بدون عقد دوباره زن و شوهر هستند. در واقع این موضوع می‌تواند از بسیاری پیامدهای فردی، خانوادگی، اجتماعی و... پیشگیری کند و تلاش برای تفاهم مجدد را موجب شود. در اصل این رجوع به معنای همان بازگشت دوباره است، اما این بازگشت دارای شرایط خاصی است و به این معنا نیست که مرد هر زمان که بخواهد می‌تواند زن را به زندگی برگرداند، اقدام به بازگشت زن باید حتما در دوران عده زن باشد. اقدام به بازگشت تنها به اراده شوهر انجام می‌شود و اگر زن بخواهد اقدام به بازگشت کند، اراده او هیچ تاثیری نخواهد داشت. در ضمن اقدام به بازگشت زن توسط مرد می‌تواند با سخن و کلام باشد. در طلاق رجعی تا زمانی که زن در دوران عده به سر می‌برد به نوعی هنوز به‌عنوان همسر مرد شناخته شده و مرد باید به او نفقه بپردازد و در صورتی که مرد خواهان ازدواج دوباره باشد، باید به دادگاه رفته و از او اجازه بگیرد. بر اساس قوانین موجود در طلاق رجعی، زن و شوهر از هم ارث می‌برند، مرد حق ندارد تا زمانی که مدت عده به پایان نرسیده است، مطلقه رجعیه خود را از محل سکونتش یعنی منزل خود خارج کند.
نگاه‌ها به فرد مطلقه متفاوت است
فاطمه دو سال پیش به دلیل اعتیاد از همسرش مهدی طلاق گرفته است. هم اکنون با ترک اعتیاد مهدی قرار است به زودی با یکدیگر ازدواج کنند. این زن 30ساله با بیان اینکه زندگی یک زن مطلقه با مشکلات فراوانی رو به رو است، می‌گوید: در جمع فامیل، محل کار و رابطه با دوستان اینکه مطلقه هستی از هر ویژگی دیگر برجسته تر است. بعد از طلاق اکثر دوستانم رابطه شان را با من قطع کردند. برخی از همکارها حتی در محل کار کنایه‌ها، حرف‌ها و نگاه‌های معنی داری دارند که نشان از عدم درک مناسب از طلاق در جامعه ما دارد. در اصل این نوع طرز فکر نسبت به فرد مطلقه مشکلات و نارسایی‌های زندگی او را دو چندان می‌کند. او با بیان اینکه برای ازدواج مجدد با همسر سابقم به مشاوره مراجعه کرده و نظرات او را جویا شدم، می‌افزاید: یکی از شروط عقد مجدد عدم مصرف مواد مخدر از سوی مهدی است و با این تفاسیر او به هیچ عنوان نباید مواد مخدر مصرف کند.
کفالت پسر و فوت پدر!
علی تک فرزند خانواده است. والدین او برای معافیت فرزندشان از خدمت سربازی تصمیم به طلاق سوری می‌گیرند تا به این ترتیب فرزندشان بتواند از شرایط کفالت در سربازی استفاده کند. والدین او بعد از طلاق سوری و طی مراحل قانونی موفق به اخذ کفالت و معافیت از سربازی فرزندشان شدند، اما از بد حادثه در این حین پدر علی فوت کرد و مادرش هم از حقوق بازنشستگی، مستمری و ارث و میراث همسرش محروم شد. علی می‌گوید: دوسال خدمت سربازی به هیچ عنوان ارزش چنین مسائلی را نداشت. با اینکه والدینم به شکل سوری از یکدیگر طلاق گرفتند، اما من نسبت به این قضیه عذاب وجدان دارم و من در چند سال اخیر منشا بروز مشکلات و اتفاق ناگوار برای خانواده ام بودم.
عدم وجود آمار شفاف درباره میزان رجوع زوجین
با توجه به اینکه در کشور ما هنوز درباره میزان رجوع و بازگشت دوباره زوجین به یکدیگر آمار و اطلاعات دقیقی وجود ندارد، اما با توجه به شرایط خاص در زندگی افراد مطلقه در برخی مواقع می‌توانند با شناخت کامل از همسر سابق خود و حل و فصل نارسایی‌های منجر به طلاق سعی در بازگشت به رابطه قبلی خود کنند.
رئیس انجمن مددکاری ایران با بیان اینکه یکی از انواع طلاق‌ها، طلاق رجعی است، می‌گوید: برای رجوع و از سرگیری رابطه زناشویی شرایطی تعریف شده است. امکان بازگشت بعد از طلاق بر اساس تعریف‌های ارائه شده وجود دارد و شرع نیز در این زمینه دیدگاه جامع و کامل دارد. سید حسن موسوی چلک می‌افزاید: هنوز در کشور ما پژوهشی درباره میزان رجوع زوجین در دست نیست، اما در این زمینه آمارهای متفاوتی از سوی سازمان ثبت احوال و سازمان ثبت اسناد ارائه شده است که با بررسی این آمارها می‌توان به میزان رجوع زوجین بعد از طلاق پی برد.
در کشور ما فقط آمار وقایع حیاتی چهارگانه وجود دارد و هنوز میزان رجوع زوجین با توجه به افزایش میزان طلاق در کشور مشخص نیست. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ازدواج یا مراجعه مجدد زوجین می‌تواند به دور از مشکلات گذشته‌شان باشد، تاکید می‌کند: به هر دلیلی افراد در شرایط مختلف ممکن است نتوانند با یکدیگر کنار بیایند. در اصل طلاق به معنای پایان زندگی نیست. افراد خواستار از سرگیری روابطشان باید به بررسی مشکلات و حل آن بپردازند. در این شرایط زوجین باید به دور از مقصر جلوه دادن طرف مقابل و با دیدگاهی کاملا شفاف و منطقی علت طلاق را مورد بررسی قرار دهند.
به گفته او افراد در این مرحله از زندگی با توافق و مدیریت مناسب با یکدیگر می‌توانند عوامل و منشأ مشکلات را شناسایی کنند. با توجه به فرهنگ و ویژگی‌های افراد در جامعه ما میزان رجوع بعد از طلاق اندک است. اغلب زوجین بعد از طلاق خواستار جدایی هستند، اما به لحاظ قانونی و شرعی امکان بازگشت وجود دارد. در این شرایط اینکه زوجین خواستار زندگی در کنار یکدیگر هستند مورد اهمیت قرار گرفته می‌شود. در اصل خواستن توانستن است و افراد هر چه را که بخواهند به‌دست می‌آورند.
