بر اساس بند ب ماده 3 از فصل دوم قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 25/1/83 و همچنین دستورالعمل نحوه تبلیغ و آگهی های دارویی و پزشکی تدوین شده در این سازمان، انتشــار هر گونه اعلانی از طریق رسانه های عمومــی و خصوصــی دیداری و شــنیداری از قبیل رادیو، تلویزیون، شــبکه های ماهواره ای، مطبوعات، سینما، اینترنت، شبکه های صوتی تصویری سازمانی و تولیدات چاپی باید بر اساس دستورالعمل سازمان نظام پزشکی باشد. لذا کلیة صاحبان حرف و مؤسســات پزشــکی، برای تبلیغــات موظف به اخذ مجوز کتبی از ســازمان نظام پزشکی هستند.
بر اساس این دستورالعمل، تبلیغ داروها و نیز ذکر خواص درمانی در تبلیغات مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی در رسانه های عمومی ممنوع است. البته آگهــی و تبلیغات داروها و خواص درمانــی مورد تأیید وزارت بهداشت در صورتی که صرفا برای صاحبان حرف پزشکی و مؤسسات مربوطه قابل استفاده باشد بلامانع است.
سید علی فاطمی عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران با ابراز تاسف از این که با وجود قانون و همینطور دستورالعمل اجرایی در سازمان نظام پزشکی، شاهد هستیم تبلیغات اغواگرانه زیادی در حوزه پزشکی و محصولات سلامت (دارو، غذا و بهداشتی-آرایشی) از طریق رسانه های مختلف به چشم می خورد؛ می گوید : امروزه با ایجاد شبکه های اجتماعی به خصوص در تلفن های همراه، حجم وسیعی از اطلاعات از طریق گپ گاه (چت روم) و کانال ها به مخاطبین ارائه می شود که گردانندگان بسیاری از آنها نه تنها پزشک نیستند، بلکه هیچ سررشته ای هم در زمینه های پزشکی و سلامت ندارند و از این فرصت فقط برای سوداگری استفاده می کنند.
وی می افزاید: با وجود قانون و دستورالعمل برای جلوگیری از تبلیغات غیر مجاز و اغواگری در حوزه پزشکی و سلامت، عملا امکان کنترل رسانه های غیر رسمی که به شدت هم در حال توسعه هستند وجود ندارد، لذا با روش های قهری نمی توان به مقابله با آنها پرداخت.
به گفته این متخصص فارماکولوژی شاید بهترین راه، افزایش آگاهی مخاطبین به منظور اخذ اطلاعات صحیح از طریق رسانه های رسمی و مجاز است. چون این رسانه ها ملزم به رعایت ضوابط سازمان نظام پزشکی هستند.
وی با تاکید بر این که لازمه انجام نظارت صحیح روی تبلیغات، جدیت سازمان ها و نهاد های ناظر است تا اعتماد مردم به آنها خدشه دار نشود؛ تصریح کرد : ساماندهی تبلیغات در حوزه پزشکی و سلامت، یکی از بند های اصلی سیاست های کلان سازمان نظام پزشکی کشور است که ضرورت دارد در شرایط کنونی بیش از گذشته مورد توجه آن سازمان قرار گیرد.
ضرورت ساماندهی تبلیغات در حوزه پزشکی و سلامت
کافی است تا سری به فضاهای مجازی زده و یک سرچ کوچک در مورد اسم یک دارو انجام دهیم انواع سایت ها و کانالهای مختلف جهت ارائه داروی مورد نظر به طرق مختلف از قبیل ارسال با پست یا پیک موتوری برای مخاطب ظاهر می شود که هیچ ضمانت علمی در پشت آن وجود ندارد و صرفا سلامت بیمار را برای اهداف سود جویانه خود مورد هدف قرار داده اند.
گرچه حوزه تبلیغات بویزه در خصوص انواع مکمل های چاقی و لاغری و هورمون های بدنسازی بسیار گسترده و جذاب است اما تبلیغات در مورد دارو به عنوان یک کالای مهم که با جان بیمار سروکار دارد شوخی بردار نیست.
شهاب الدین جنیدی از اعضای هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران با اشاره به این که تبلیغات در تمام عرصه های پزشکی نیازمند اخذ مجوزهای لازم از کمیسیون تبلیغات است که در واحد نظارت و ارزیابی سازمان نظام پزشکی شهرستان ها فعالیت می کنند ؛ بیان می کند: در مورد کلیه حرف پزشکی باید کمیته مذکور دلایلی برای این تبلیغ مبنی بر وجود یک کلینیک یا موسسه درمانی جدید در یک محله؛ جابه جایی موسسه مربوطه ، اضافه شدن بخش های تخصصی و فوق تخصصی به برخی از موسسات پزشکی برای آگاهی رساندن به مردم وجلوگیری از سردرگمی آن ها داشته باشد.
وی با تاکید بر این که تبلیغ مخاطب را مجاب به گرفتن خدمات می کند که شاید خیلی ضروری نباشد می گوید: در رابطه با دارو و خدمات پزشکی به دلیل این که عمدتا بحث تخصصی است و ابتدا تشخیص بیماری و سپس پروسه درمان شروع می شود طبیعتا آگاهی مردم در خصوص یکسری داروها قبل از مصرف آن ها به طور خود سرانه ضروری بوده زیرا خود درمانی ممنوع بوده و عوارض سوء و حتی در برخی موارد جان بیمار را تهدید می کند .
تبلیغات دارویی و پزشکی در گیشه ها برای مردم عام توزیع نمی شود
بطور کلی تبلیغات علاوه بر جذابیت برای مخاطب می توانند بسیار اغوا کننده هم باشند بویژه اگر از مجاری قانونی آن انجام نشوند برای جذب مخاطب بیشتر به هر ترفندی برای فروش محصول خود دست می زنند.
جنیدی در بیان جزییات تبلیغات دارویی عنوان می کند: در خصوص دارو تبلیغات در نشریاتی که مختص جامعه پزشکی است و فقط صاحبان حرف پزشکی آن را مطالعه می کنند می تواند انجام شود و درگیشه ها برای مردم عام توزیع نمی شود.
وی ادامه می دهد : برای انجام این تبلیغات داروی مورد نظر باید کلیه مجوزهای لازم و کد IRC را کسب کرده باشد و در صورت داشتن مجموعه این آیتم ها می تواند در نشریات فوق الذکرتبلیغ شود.
ارسال هر نوع فرآورده دارویی توسط پست یا پیک نشان از غیرقانونی بودن آن دارد
این دکترای داروسازای با اشاره به این که برای تبلیغ مکمل ها نیز روش هایی وجود دارد که در مقایسه با تبلیغات دارویی آسان تر است ابراز می کند : مردم باید این آگاهی را داشته باشند که در خصوص تهیه دارو آن چه در فهرست دارویی رسمی کشور تحت عنوان دارو ثبت شده الزاما باید توسط اطباء نسخه و سپس در داروخانه ها توزیع شود .
وی تاکید می کند: تبلیغ در خصوص درمان بیماری و اثرات داروهای مختلف در سایت ها نشریات و ارسال توسط پست و پیک نشان دهنده این است که آن ترکیب یا فرآورده مجوز لازم را کسب نکرده و از مجاری غیرقانونی وارد بازار می شود .
بالغ بر 90 درصد داروهای مصرفی نیاز به نسخه پزشک دارد
گرچه افراد با مراجعه به داروخانه ها که تنها مرجع رسمی فروش و توزیع دارو در بازار سلامت هستند می توانند برخی از داروها را بدون نسخه پزشک تهیه کنند اما قاعده کلی تهیه دارو آن است که پزشک مربوطه داروی مورد نظر را برای بیمار نسخه کرده باشد.
جنیدی دراین باره می گوید: بالغ بر 90 درصد داروهای مصرفی نیاز به نسخه پزشک دارد وتبلیغات دارویی در نشریات معمولی ، سایت ها و فضای مجازی غیرقانونی است .
به گفته وی هر گونه تبلیغ در شبکه های ماهواره ای ، کانال های مجازی ، تلفن همراه و انواع سایت های اینترنتی کاملا غیرقانونی بوده و صرفا این تبلیغات می تواند در نشریاتی که برای شاغلین حرف پزشکی ارسال می شود و جنبه تخصصی دارد برای اطلاع رسانی درج شود .
امروز کم نیستند افراد سودجویی که برای رسیدن به منافع اقتصادی خود به راحتی سلامت مردم را نشانه می گیرند و برای گمراه کردن افراد دست به تبلیغات گمراه کننده ای برای درمان بیماری های مختلف از جمله بی خوابی ، رفع مشکلات تنفسی ، سردرد، کمر درد ، واریس و غیره می زنند که برای درمان آن ها حتما باید بیمار به پزشک مربوطه مراجعه نموده و پس از تشخیص بیماری با دستور و تجویز پزشک داروی لازم برای درمان وی نسخه شده و از داروخانه که تنها مرجع رسمی و مطمئن توزیع دارو است ، تهیه و مصرف شود.
