برخی بر این باورند که دین مبین اسلام برای مردان حقوق بیشتری از زنان قائل شده است، در صورتی که با مروری بر احکام شرعی و قانونی زنان و مردان در می یابیم که نه تنها این گفته صحت ندارد، حتی در مواردی عکس آن صادق است و شرع حمایت های ویژه ای را برای دفاع از حقوق زنان در نظر گرفته که مهریه و اجرت المثل از جمله آنانند. البته لازم است که زنان هنگام جاری شدن صیغه عقد از حقوق خود آگاه باشند و با عنوان نمودن شروط خود، در زندگی مشترک بتوانند حقوقشان را طلب کنند.
در این گزارش حقوق متقابل زن و شوهر را مطابق با فتاوای آیات عظام سیستانی و بهجت مرور می‌کنیم:
آیت الله بهجت
سؤال: اگر زن درآمد مستقلى دارد، مى تواند حقوق خود را بدون اذن شوهر خرج کند؟
جواب: بله، مى تواند.
سؤال: خانم من حقوقش را پسانداز مى کند یا به پدر و مادرش مى دهد و در خانه خرج نمى کند، آیا چنین حقى دارد؟
جواب: بله، دارد.
سؤال: آیا زن مى تواند در قبال کارهایى که در منزل انجام مى دهد، از شوهر خود طلب اجرت کند؟
جواب: بله.
سؤال: در عرف، معمول است که زن کارهاى خانه را انجام مىدهد. آیا مىتوان گفت زن و شوهر با توجّه به این عرف به صورت ارتکازى، عقد را به این مبنا انجام مىدهند که زوجه در منزل کار کند؟ لذا زوجه جهت انجام کارهاى منزل آیا مزدى طلبکار نیست؟
جواب: زن حق مطالبه ى اجرت را دارد.
سؤال: آیا زن مىتواند در منزل وظایف خود را انجام ندهد، مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتّب نکند؟ آیا مرد مىتواند زن را مجبور به انجام اینگونه امور نماید؟
جواب: نمى تواند مجبور کند.
سؤال: اطاعت زن از شوهر در چه امورى واجب نیست؟
جواب: فقط در امر استمتاعات و خروج از منزل واجب است.
سؤال:در صورتى که در عقد ازدواج دایم، زوجه از حقوق خود تنازل کند (از حق مضاجعت، حق قسم، نفقه و ارث رفع ید کند)، آیا ازدواج صحیح است؟
جواب: اگر شرط فقط گذشتن از حق باشد نه شرط عدم استحقاق، عقد و شرط صحیح است وگرنه فقط عقد صحیح است.
سؤال:اگر مردى براى انتقام و اذیّت کردن زن خود به او اجازه ندهد که از منزل خارج شود، آیا زن باید اطاعت کند؟
جواب: تا وقتى که علم به رفع وجوب اطاعت از شوهر پیدا نکرده، باید اطاعت کند.
سؤال: آیا زن هنگام خروج از خانه، در هر بار خروج باید از شوهر اجازه بگیرد یا اگر از قراینى بداند که شوهر راضى است، لازم نیست دوباره اجازه بگیرد؟
جواب: علم به رضایت شوهر کافى است، بنابراین اگر شوهر راضى است، خروج مانع ندارد.
سؤال: در ایام قاعدگى و یا بیمارى که زن میل و رغبتى به آمیزش ندارد، آیا مرد مى تواند از او تقاضاى نزدیکى بنماید (در صورت عدم دخول و رعایت مسایل شرعى) و در این صورت آیا اطاعت از شوهر بر زن واجب است؟
ج. بله، واجب است.
سؤال: آیا شوهر مى تواند از درس خواندن و یا کار کردن همسر خود ـ که کارمند مى باشد ـ جلوگیرى نماید؟
جواب: اگر با شرط خروج از منزل و اشتغال کارمندى ازدواج کرده، شوهر نمى تواند مانع گردد.
سؤال: زن کارمندى است که با اجازه ى شوهر کار مى کند و حقوق مى گیرد. آیا مى تواند حقوق خود را بدون اجازه ى شوهر مصرف کند یا صدقه بدهد یا به کسى هدیه بدهد؟ در تمام این موارد اجازه ى شوهر لازم است؟
ج. اجازه همسر لازم نیست.
سؤال: حکم کار خانمها در اجتماع چیست؟
جواب: اصل کار آنها با مراعات حجاب و وظایف شرعیّه ى دیگر و عدم اختلاط مردها و زنها مانع ندارد؛ ولى خارج شدن زن شوهردار از منزل، باید با رضایت شوهر باشد، مگر ضمن عقد ازدواج شرط شده باشد.
سؤال: اشتغال زنان در مواردى که شغل آنها صد در صد مورد نیاز جامعه نیست (مثل ادارات) و نیز خانواده نیاز مبرم به حقوق دریافتى آنان ندارند، (فقط به این عنوان که زن هم عضوى از خانواده و اجتماع است و باید در مسایل روزمرّه دخیل باشد)، چه حکمى دارد؟
جواب: کار کردن زن، مانعى ندارد؛ ولى باید خارج شدن از خانه با رضایت شوهر باشد و از اختلاط و ارتباط با مردها پرهیز کند.
سؤال: مردى همسرش را طلاق داده است. زن مى گوید: خدمات من در خانه تبرّعى نبوده، لذا مطالبه ى اجرتا لمثل مى کند. آیا ادّعاى زن قابل قبول است یا خیر؟
جواب: در صورت اعلام قبلى زن، مستحق اجرت المثل است و گرنه حمل بر تبرّع مىشود.
سؤال: آیا در هر شرایطى، زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود؟
جواب: بله، مگر براى انجام واجبات شرعیه.
سؤال: آیا اگر مرد نفقه همسر خود را نپردازد، گناهکار است؟
جواب: بله، گناهکار و مدیون است.
سؤال: آیا کمک مالى شوهر به خانواده ى خویش ـ با توجه به درآمد کم خود ـ درست است؟
جواب: نفقه ى زوجه و نیز اقارب مقدّم است.
سؤال: آیا زن در انتخاب پوشش، باید مطیع همسر خود باشد؟
جواب: در هر موردى که مرتبط با حقوق او نیست، لازم نیست.
سؤال: سهم زن در مالکیت اموالى که پا به پاى شوهرش به دست آورده اند چیست؟
جواب: اگر زن با شوهر در آن اموال شریک بوده، به اندازه ى سهم خودش حق دارد.
سؤال: آیا تهیه مسکن وظیفه مرد است و آیا مرد مى تواند از مسکن زن استفاده کند و آیا حق نفقه همسر قابل انتقال یا اسقاط است؟
جواب: تهیه ى مسکن از وظایف مرد است و حق نفقه قابل انتقال نیست، مگر آن را به چیزى مصالحه کنند و قابل اسقاط هم نیست، مگر این که زن از حقش بگذرد و مسکنى که ملک زن است، در حکم سایر اموال او است.
سؤال: آیا مرد مى تواند در مقابل کار زن در بیرون از خانه، چیزى از درآمد او را مطالبه کند؟
جواب: خیر، نمى تواند بدون ملزم شرعى درآمد زن را مطالبه نماید.
سؤال: اگر شوهر از زن بخواهد که در مجالس عروسى و میهمانى شرکت کند، وظیفه ى او چیست؟
جواب: تکلیف ندارد؛ ولى خوب است اگر خلاف شرعى در کار نباشد، به تقاضاى شوهر عمل کند.
سؤال: آیا اگر شوهر امر کند که زن موهایش را کوتاه یا بلند بگذارد، اطاعت از او لازم است؟
جواب: چون راجع به استمتاعات است، زن باید اطاعت کند.
سؤال: اگر کسى با زن کارمندى ازدواج کند، آیا پس از ازدواج مى تواند از ادامه ى اشتغال زن مانع شود؟
جواب: تا وقتى که ضمن عقد شرطى نشده باشد، مى تواند مانع اشتغال زن شود.
آیت الله سیستانی
پرسش: آیا اجازه شوهر برای کار کردن زن لازم است یا خیر ؟
پاسخ: اگر قبل از ازدواج قرار داد کارمندی بسته باشد یا با شوهر شرط کرده باشد که کار کردن مجاز باشد شوهر نمی تواند مانع شود در غیر اینصورت برای بیرون رفتن از خانه نیاز به اجازه شوهر دارد واما اگر کار در خانه انجام دهد وبا حقوق شوهر منافات نداشته باشد نمی تواند مانع شود.
پرسش: اطاعت زن از شوهر در چه مواردی واجب است؟
پاسخ: تمکین خود برای شوهر واجب است وخارج شدن زن از منزل با اجازه شوهر باشد.
پرسش: در صورت جواز عدم تمکین زوجه آیا در غیر تمکین حق دارد از شوهر اطاعت نکند و هر جا خواست برود و درخواست نفقه کند؟
پاسخ: نفقه را می تواند مطالبه کند ولی از منزل نباید بدون اجازه او خارج شود و کارهای دیگر به اجازه شوهر منوط نیست .
پرسش: اطاعت امر شوهر تا چه اندازه ای است ؟حد آن ذکر شود ؟
پاسخ: اطاعت شوهر فقط در استمتاعات متعارف و اینکه اگر مانع شرعی نباشد بیرون رفتن از خانه با اجازه شوهر باشد.
پرسش: آیا زن می تواند بدون اجازه شوهر به خانه والدین برای دیدار برود ؟
پاسخ: جایز نیست مگر در حد احسان واجب باشد.
