در مرداد سال 1353 هجری شمسی، سازمان انتقال خون ایران با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تامین خون و فرآورده های خونی سالم و مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند، به خصوص مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی به وجود آمد. از آن تاریخ به بعد، سالروز تأسیس این سازمان در نهم مرداد ماه در ایران به عنوان روز اهدای خون نام گذاری شد. این مطلب نیز به همین مناسبت تهیه شده است.
خون از گلبول ها، پلاکت ها و پلاسما تشکیل شده است. تا امروز با وجود پیشرفت های علمی حاصل هنوز هم جایگزینی برای خون انسان کشف نشده است. بنابراین مشخص است که خون مایع باارزشی است و بدون آن حیات بشری به خطر می افتد. گفتنی است که این مایع را بیش از سه هفته نمی توان نگه داشت. متاسفانه امروزه به دلیل افزایش تصادفات رانندگی، جنگ، انواع بیماری ها و غیره نیاز به خون نیز افزایش یافته است. بنابراین نیاز به اهدای خون نیز بیشتر شده است.
خون مایع حیات بشر
قلب در هر ضربان، خون را در داخل رگ های ما به جریان انداخته و به مصرف سلول ها می رساند. خون از دو بخش اصلی یعنی پلاسما و سلول های خونی تشکیل شده است. پلاسما مایعی زرد رنگ است که حاوی آب، املاح، هورمون ها و ویتامین ها می باشد.
تحقیقات نشان می دهد اهدای منظم خون خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سکته قلبی و همچنین سرطان را کاهش می دهد
سلول های خونی ما نیز از گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها تشکیل می شوند. گلبول های قرمز وظیفه اکسیژن رسانی و تبادل گازهای تنفسی را بر عهده دارند. گلبول های سفید سربازان بدن بوده و از بدن ما در برابر هجوم بیماری های محافظت می کنند. پلاکت ها نیز در انعقاد خون و کنترل خونریزی نقش دارند. باید بدانید که از هر سه نفر در دنیا یک نفر در طول زندگی خویش، به خون و فراورده های آن نیاز پیدا می کند.
چه کسانی می توانند خون بدهند؟
افراد بین 18 تا 60 سال می توانند خون اهدا کنند و اهداکننده های دائمی نیز می توانند تا 65 سالگی به این کار انسان دوستانه ادامه دهند.
در چه فاصله زمانی؟
افرادی که مشکل سلامتی ندارند، می توانند با فاصله هشت هفته خون اهدا کنند، یعنی اینکه فاصله بین دو نوبت اهدای خون باید 8 هفته باشد. در واقع اهدا کننده می تواند بعد از دو ماه برای اهدای مجدد مراجعه کند. آقایان چهار بار در سال و خانم ها سه بار در سال می توانند خون اهدا کنند.
چه کسانی نمی توانند خون بدهند؟
زنان باردار، خانم ها تا شش ماه بعد از زایمان، زنانی که سقط جنین داشته اند، افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی دارند، افرادی که به بیماری های جنسی مسری مبتلا هستند، معتادان تزریقی، افرادی که به هپاتیت B یا C مبتلا هستند، افرادی که حجامت، آندوسکوپی، چاقوخوردگی، فرو رفتن سرنگ در انگشت و غیره داشته اند، افرادی که عمل پیوند عضو انجام داده اند، افرادی که به تازگی جراحی داشته اند و یا داروهای خاصی مصرف می کنند، افرادی که به تازگی خالکوبی (تاتو) یا پیرسینگ انجام داده اند و افرادی که در یک سال اخیر به خارج از کشور و یا مناطق مالاریاخیز سفر کرده اند نمی توانند خون اهدا کنند و باید تمام این موارد را اطلاع دهند.
اهدا کننده باید حداقل 50 کیلوگرم وزن داشته باشد؛ بنابراین افراد لاغر اندام نباید خون اهدا کنند. گفتنی است که مبتلایان به فشار خون پایین، پرفشاری خون، دیابت، تشنج و کم خونی نیز واجد شرایط اهدای خون نیستند.
انواع اهدای خون
سه نوع اهدای خون وجود دارد. اهدای خون کامل که رایج ترین نوع اهدا محسوب می شود. در این صورت حدود 500 میلی لیتر خون گرفته می شود که معادل 10 درصد حجم کلی خون است. سپس فراورده های خونی یعنی پلاکت ها، پلاسما و گلبول های قرمز خون از آن جدا می شود.
اهدای پلاسما نیز شامل برداشت 750 میلی لیتر پلاسما بوده و ترکیبات دیگر به اهداکننده پس داده می شود. در اهدای پلاکت نیز 650 میلی گرم پلاکت برداشت می شود که معادل شش برابر بیش از یک اهدای خون کامل است.
[اهدای خون]
فواید اهدای خون برای اهداکننده
اهدای خون و یک چکآپ رایگان
قبل از گرفتن خون، فرد مورد معاینه قرار می گیرد. در این صورت می تواند از وضعیت عمومی سلامتی خود و میزان برخی ترکیبات خون خود مانند گلبول های قرمز، پلاکت ها و پلاسما باخبر شود. اهدای خون یک روش مجانی و آزمایشی اتفاقی برای پی بردن به احتمال وجود برخی بیماری ها مانند هپاتیت، بیماری های جنسی و بویژه ایدز است. بدون شک نمی توان بدون صرف هزینه، چنین اطلاعاتی از وضعیت سلامتی خود داشت.
اهدای خون و تمیز تر شدن خون
اهدای مرتب خون باعث تجدید منظم خون می شود و به این ترتیب از ابتلا به برخی بیماری ها جلوگیری می شود. در هر اهدا فرد حدود 250 میلی گرم آهن از دست می دهد. بنابراین اگر کسی کم خونی دارد، باید از اهدای خون خودداری کند. اما افرادی که ذخیره آهن بالایی دارند می توانند با اهدای خون این میزان غیرعادی را کنترل کرده و از ابتلا به بیماری های قلبی و برخی از انواع سرطان ها مانند لوسمی در امان باشند.
افرادی که دچار مشکل فشار خون هستند باید تحت نظر و صلاحدید پزشک اقدام به اهدای خون کنند. اگر پزشک تشخیص اهدای خون دهد، این عمل می تواند برای پیشگیری از سکته مغزی نیز مناسب باشد.
اهدای خون و پیشگیری از خطر ابتلا به دیابت
اهدای خون خطر ابتلا به دیابت نوع دو مربوط به کم تحرکی را کاهش می دهد. کم تحرکی باعث افزایش مقاومت سلول ها نسبت به انسولین می شود.
اهدای خون و کاهش خطر سکته قلبی
محققان فنلاندی تاثیر اهدای خون منظم یعنی حداقل دو بار در سال را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این پژوهش که در American Medical Association به چاپ رسیده است نشان می دهد اهدای منظم خون خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سکته قلبی و همچنین سرطان را کاهش می دهد.
اگر آنتی بیوتیک مصرف می کنید، بعد از یک وقفه ده روزه پس از اتمام داروها، نسبت به اهدای خون اقدام کنید
محققان مشاهده کردند اهدای خون با کاهش میزان آهن خون به کاهش سکته قلبی کمک می کند. آهن زیاد در خون باعث افزایش غلظت خون شده و خطر سکته را بالا می برد.
اهدای خون و پیشگیری از ابتلا به سرطان
نتایج بررسی های جدید نشان می دهد که اهدای خون خطری برای سلامتی ندارد و حتی احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. نتایج پژوهشی که در Journal of the National Cancer Association به چاپ رسیده است نشان می دهد افرادی که به طور مرتب خون می دهند کمتر در معرض سرطان و مرگ و میر ناشی از آن قرار می گیرند. در واقع تاثیر مثبت این کار بر عوارض منفی آن می چربد.
به عقیده محققان گرفتن خون از بدن باعث می شود که بدن تولید سلول های خونی را افزایش دهد. از طرف دیگر با کاهش ذخیره آهن بالا که باعث ابتلا به بیماری های قلبی و برخی از انواع سرطان ها می شود به پیشگیری از آن کمک کند. محققان با بررسی ارتباط بین اهدای خون و سرطان به این نتیجه رسیدند اهداکننده های دائمی مرد کمتر در معرض سرطان ریه، روده بزرگ، معده، کبد و حنجره قرار می گیرند. البته به عقیده محققان نیاز به بررسی های تکمیلی وجود دارد و باید در هر زمینه ای با احتیاط عمل کرد.
قبل از اهدای خون
شب قبل از اهدای خون را با آرامش سپری کرده و خوب بخوابید. غذای مناسبی میل کنید و مصرف مایعات را افزایش دهید. از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه، چای، نوشابه ها و غیره که ادرارآور هستند بپرهیزید. از مصرف غذاهای سنگین و پرچرب بپرهیزید، چون نتیجه آزمایشات را تحت تاثیر قرار می دهند.
مصرف الکل قبل و بعد از اهدای خون ممنوع است. قبل از اهدای خون نیز یک لیوان آب میل کنید تا بدن تان هیدراته شود. مصرف مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، جگر، عدس، لوبیاها، دانه ها و مغزها، کشمش و زردآلوی خشک و غیره برای اهداکننده ها مناسب است.
اگر این مشکلات را دارید، به پزشک مرکز انتقال خون اطلاع دهید
اگر کم خونی، دیابت، بیماری های ریوی، کلیوی، کبدی و قلبی دارید یا به بیماری های بدخیم، بیماری های خونریزی دهنده، اختلالات انعقاد خون، صرع، تشنج، بیماری های اعصاب و روان و زردی مبتلا هستید و یا دچار بیماری های عفونی مانند آنفلوانزا، سرماخوردگی، تب مالت، سل و غیره هستید حتما پزشک مرکز انتقال خون را در جریان قرار دهید.
اگر آنتی بیوتیک مصرف می کنید، می توانید بعد از یک وقفه ده روزه پس از اتمام داروها، نسبت به اهدای خون اقدام کنید. اگر داروی خاصی مصرف می کنید، حتما اطلاعات کاملی از آن به پزشک ارائه دهید.
