قلیان که روزگاری در هر خانه ای وجود داشت و زن و مرد با هر سن و سالی آن را می‌کشید، کم کم از درون خانه ها بیرون رفت و رسید به قهوه خانه ها.
اما ناگهان تب قلیان بازگشت و اینبار جامعه جوان را نشانه رفت. جوانان از دختر و پسر به سفره خانه و قهوه خانه هجوم اوردند تا قلیان بکشند و ساعتی در کنار دوستانشان باشند.درآمد قوه چی ها و سفره خانه دارها میلیونی شد و موضوع تبدیل به خطر برای جامعه شد.
در این گیر و دار وزارت بهداشت اما چند سالی است که از وجود مخدر در قلیان خبر می دهد و نسبت به اثرات منفی آن هشدار داده و حتی اعلام کرده است که عرضه قلیان از مهرماه ممنون می شود.
*70 درصد افزودنی غیر مجاز در تنباکو
مهناز ابراهیمی کارشناس دخانیات گفت: ترکیبات موجود در تنباکوی معسل یا میوه‌ای و اثرات ناگوار مصرف آن بر سلامتی مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است تنباکوی معسل و معطر حاوی 70 تا 80 درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیایی است.
وی ادامه داد: کمپانی های سودجو به دلیل ایجاد بو و طعم میوه‌ها و گیاهان پرفایده بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن گمراه می‌کنند.
این کارشناس مبارزه با دخانیات گفت: در بررسی‌های انجام شده روی این نوع تنباکوها مقادیر بسیاری مواد سمی و سرطان‌زای قطعی به ویژه ترکیبات بنزن و هیدروکربن‌های معطر چند حلقوی (PAH) و فلزات سنگین شناسایی شده است.
وی افزود: این درحالی است که مواجهه با بنزن طی سه تا 15 سال باعث بروز سرطان به خصوص سرطان خون می‌شود و بیشترین راه جذب آن از طریق تنفس است.
*نتایج تحقیق روی 20 نمونه تنباکوی معطر و معسل در بازار
ابراهیمی گفت: در بررسی 20 نمونه تنباکوی معطر و معسل در بازار این نتایج بدست آمد که انواع مواد آروماتیک چند حلقوی، به ویژه ترکیبات بنزن (اتیل بنزن، زایلن، بنزیل الکل، بنزآلدئید، اتیل فتالات، اتیل آنیلینو بنزوات، آنترانیلیک اسید، بنزوفنن) نفتالین، متیل استر، بقایای سموم آلی حشره‌کش و فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه در آنها شناسایی شده است.
*تبعات ناگوار، حاد و چندگانه بهداشتی مصرف و مواجهه با دود قلیان
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، با هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف 5 تا 10 پاکت سیگار (100 تا 200 نخ) وارد ریه فرد می‌شود.
در این میان دودها به چند دسته تقسیم می شوند:
دود دست دوم: میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل 5 تا 10 سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع قلیان‌کش‌ها برای اطرافیان و «خصوصاً کودکان» بسیار خطرناک و آسیب‌رسان است.
دود دست سوم: رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوارهای محل مصرف قلیان (منزل و یا رستوران و...) و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان‌زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی که جذب بسیار بالایی دارد می‌شود. لازم به ذکر است بیش از 90 درصد افراد سیگاری و قلیانی مواجهه قبل از 18 سالگی داشته‌اند.
در عین حال بررسی‌های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام شده، ارتباط معنی‌داری بین مصرف قلیان و سرطان‌های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماریهای انسدادی مزمن ریوی، قلبی عروقی، سکته مغزی، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان را نشان می‌دهد.
*تنباکوهایی با طعم حشیش و گراس
از طرفی علی اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت نیز اعلام کرده است که سوداگران مرگ به تنباکوی قلیان‌ها حشیش و شاهدانه (گراس) اضافه می‌کنند و در آب آن نیز الکل اضافه می‌کنند؛ بنابراین جریانی در کشور وجود دارد که جوانان کشور را به سمت اعتیاد به مواد صنعتی و شیمیایی هدایت می‌کند.
غلامرضا حیدری رئیس مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات نیز به فارس گفت: بسیاری از اماکن عرضه کننده قلیان، قلیان حاوی مواد مخدر عرضه می‌کنند، حالت گیجی و منگ شدن در مصرف‌کنندگان به صورت واضحی بیانگر این موضوع است.
وی افزود: بسیاری از اماکن عرضه کننده قلیان، قلیان حاوی مواد مخدر عرضه می‌کنند چرا که به واسطه مشتری زیاد و فراخوان بالایی که قلیان دارد به دنبال شرایطی هستند که سود مضاعفی به‌دست آورند.
وی ادامه داد: بسیاری از مصرف کنندگان قلیان و مراجعه کنندگان به بیمارستان‌ها که با حال وخیمی مراجعه می‌کنند اذعان دارند که فقط قلیان مصرف کردند اما علاوه بر آن مونواکسید کربن زیادی در خونشان دیده می‌شود.حالت گیجی و منگ شدن به صورت واضحی بیانگر مصرف مواد مخدر و روانگردان است که به تنباکوی قلیان‌ها اضافه شده است.
رئیس مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات ادامه داد: اینکه چه نوع مواد مخدری به طور ویژه در این تنباکوها استفاده می‌شود باید ثبت و بررسی شود، به نظر می‌رسد در روش عرضه قلیان می‌توان مواد مخدر هم اضافه کرد چرا که استنشاقی است.
حیدری افزود: همچنین سرخوشی ناشی از مصرف قلیان می‌تواند به سرخوشی‌های دیگر نیز در مصرف کنندگان منجر شود.
*قلیان ۷۰۰۰ سم را وارد خون می‌کند
محمدرضا مسجدی، دبیر کل انجمن جهانی مبارزه با بیماریهای ریوی گفت: قلیان ابعاد مختلف بهداشتی و اقتصادی دارد از نظر بهداشتی، باید بدانیم که دود سیگار حاوی 4 هزار ماده سمی است اما دود قلیان حاوی 7 هزار ماده سمی است و تمام این سموم را وارد خون می‌کند. حتی افرادی که قلیان نمی‌کشند و در معرض دود قلیان هستند، این سموم وارد بدنشان می‌شود.
وی ادامه داد: دود قلیان و سیگار عامل مهم ابتلا به بیماریهای قلبی، فشار خون، سکته مغزی و قلبی، بیماریهای تنفسی، بیماریهای مثانه و 22 نوع سرطان از جمله سرطان رحم است.
وی گفت: توتون و تنباکوی قلیان مشکلات ساختاری و اساسی دارد، چون توتون سیگار عمدتاً در کشورهای پیشرفته غربی تولید می‌شود و نظارت و استانداردی برای تولید آن وجود دارد، گر چه آن هم سم است اما در مورد قلیان عمدتاً تنباکو و توتون آن در کشورهای جهان سوم و بدون هیچ استاندارد و نظارتی تولید می‌شوند.
مسجدی افزود: توتون سیگار با اینکه حاوی سموم است اما از نظر میزان قطران، الکوییدها بالاخره نوعی طبقه بندی و نظارت در مورد آن وجود دارد اما تنباکوی قلیان در کشورهایی مثل امارات، آذربایجان و شمال عراق و کشورهای منطقه ما در شرایط بسیار غیر بهداشتی تولید می‌شوند.
وی افزود: گاهی تنباکوهایی که ارزش آنها با پِهِن برابری می کند را با اسانس های شیمیایی پرتقال، کیوی و سیب به خورد مردم و به خصوص جوانان می دهند.
دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات گفت: نحوه سوخت و ساز آن نیز قابل توجه است در مورد سیگار نوک آن حدود 900 درجه سانتی گراد حرارت دارد و فرآیندی شبیه انفجار هسته در هنگام سوختن آن رخ می‌دهد اما در مورد قلیان فرآیند تصعید هنگام سوختن تنباکو صورت می‌گیرد و مواد سمی آن خیلی سریعتر آزاد می‌شود.
مسجدی ادامه داد: مسئله مهم دیگر اعتیاد آور بودن این مواد است به طوری که سیگار و قلیان به مراتب بیش از مورفین اعتیاد آور هستند و وابستگی ایجاد می‌کنند.
*مخدر در تنباکو؟
خسرو صادقنیت، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت جزو اولین کسانی بود که در این ارتباط اظهار نظر کرد.
وی گفته بود: موضوع جدیدی که نگرانی‌ها را تشدید کرده اقدام برخی افراد سودجو است که هنگام عرضه قلیان در محیط‌های غیرمجاز مواد روان گردان همچون شیشه به تنباکو اضافه می‌کنند به گونه‌ای که مشاهده شده در برخی موارد میزان اضافه شده این ماده به قدری بوده است که موجب مسمومیت مصرف کننده قلیان و بستری شدن در بیمارستان شده است.
همین صحبت‌ها از سوی دیگر مقامات وزارت بهداشت نیز مطرح و از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر و پلیس مبارزه با موادمخدر تکذیب شد.
پلیس مبارزه با موادمخدر مجهزترین آزمایشگاه را برای شناسایی موادمخدر جدید و بررسی مواد موجود در بازار دارد و باهر، مسئول این آزمایشگاه چندین نوبت در گفت‌وگو با فارس وجود هرگونه ماده مخدر در تنباکو را تکذیب کرده است.
وی با اشاره به چندین بار نمونه گیری از سطح کشور گفت: در هیچ یک از نمونه‌ها آثاری از موادمخدر دیده نشده است.
اما اکنون بار دیگر مسئله وجود مخدر در تنباکو از سوی مقامات سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت مطرح شده است. موضوعی قدیمی که مشخص نیست با چه سند و مدرکی بار دیگر عنوان گشته چرا که آزمایشگاه مجهز پلیس مبارزه با موادمخدر بارها موضوع وجود مخدر در تنباکو را رد کرده است.
*تنباکوهایی با طعم موادمخدر
رئیس مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات گفت: بسیاری از اماکن عرضه کننده قلیان، قلیان حاوی مواد مخدر عرضه می‌کنند، حالت گیجی و منگ شدن در مصرف‌کنندگان به صورت واضحی بیانگر این موضوع است.
غلامرضا حیدری گفت: بسیاری از اماکن عرضه کننده قلیان، قلیان حاوی مواد مخدر عرضه می‌کنند چرا که به واسطه مشتری زیاد و فراخوان بالایی که قلیان دارد به دنبال شرایطی هستند که سود مضاعفی به‌دست آورند.
وی ادامه داد: بسیاری از مصرف کنندگان قلیان و مراجعه کنندگان به بیمارستان‌ها که با حال وخیمی مراجعه می‌کنند اذعان دارند که فقط قلیان مصرف کردند اما علاوه بر آن مونواکسیدکربن زیادی در خونشان دیده می‌شود.
حیدری گفت: حالت گیجی و منگ شدن به صورت واضحی بیانگر مصرف مواد مخدر و روانگردان است که به تنباکوی قلیان‌ها اضافه شده است.
رئیس مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات ادامه داد: اینکه چه نوع مواد مخدری به طور ویژه در این تنباکوها استفاده می‌شود باید ثبت و بررسی شود، به نظر می‌رسد در روش عرضه قلیان می‌توان مواد مخدر هم اضافه کرد چرا که استنشاقی است.
حیدری افزود: همچنین سرخوشی ناشی از مصرف قلیان می‌تواند به سرخوشی‌های دیگر نیز در مصرف کنندگان منجر شود.
معاون وزیر بهداشت نیز اعلام کرده است که سوداگران مرگ به تنباکوی قلیان‌ها حشیش و شاهدانه (گراس) اضافه می‌کنند و در آب آن نیز الکل اضافه می‌کنند؛ بنابراین جریانی در کشور وجود دارد که جوانان کشور را به سمت اعتیاد به مواد صنعتی و شیمیایی هدایت می‌کند.
*تائید عرضه قلیان‌های آغشته به مواد مخدر
مدیر کل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو با تائید استفاده از مواد مخدر در قلیان‌های رستوران‌های سنتی گفت: این مراکز برای پا گیر کردن و مراجعه مجدد مشتری، به قلیان‌ها مواد مخدر اضافه می‌کنند.
حسین رستگار ضمن اشاره به تحقیقات گسترده انجام شده در خصوص عرضه قلیان در سطح شهرها گفت: متأسفانه نمونه‌های بررسی شده از توتون و تنباکوهایی که در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی عرضه می‌شود نشان می‌دهد که در این قلیان‌ها ماده THC وجود دارد.
وی افزود: THC به عنوان ماده مؤثره مواد مخدر صنعتی استفاده می‌شود که مصرف آن آسیب‌های جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.
وی ادامه داد: همچنین نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد که در این تنباکوها مقدار بسیار زیادی بنزن وجود دارد که این ماده نیز به شدت در اختلال سیستم عصبی تأثیرگذار و خطرآفرین است.
رستگار ضمن تأکید بر خطرات و معضلات مصرف این قلیان‌ها، گفت: این تنباکوها عموما به صورت بسته‌بندی وارد کشور می‌شوند و به شدت می‌توانند مخرب و آسیب‌رسان باشند.
مدیر کل آزمایشگا‌ه‌‌های مرجع سازمان غذا و دارو، گفت: اما آنچه به عنوان هشدار جدی باید مورد توجه قرار گیرد آن است که برخی رستوران‌های ارائه دهنده این گونه تفریحات ناسالم برای جذب مشتری دائم و پاگیر کردن مصرف‌کنندگان قلیان، پس از آماده‌سازی تنباکو به آن مواد مخدر اضافه می‌کنند که این باعث می‌شود فرد‌مصرف‌کننده بی‌آنکه مطلع باشد دچار یک لذت مضاعف ناشی از اعتیاد به مصرف این گونه مواد شده که این در مراجعه بعدی و مداوم به این گونه مراکز بسیار تأثیرگذار است.
وی در پایان گفت: اگر چه در هفته‌های اخیر برخوردهای مؤثری با این پدیده شوم در سطح کشور صورت گرفته است اما باید نیروی انتظامی با برخورد جدی‌تر از همه‌گیری این معضل و پیدایش عواقب ناشی از این اعتیاد خاموش پیشگیری کند.
*نشانی از روانگردان‌ها در تنباکو پیدا نکردیم
سال گذشته که این موضوع مطرح شده بود، سردار علی مؤیدی، رئیس وقت پلیس مبارزه با موادمخدر گفت: در نمونه برداری از استان‌های مختلف مشخص شد که در تنباکوها روانگردان وجود ندارد.
علی مؤیدی که اکنون قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر است با رد این گفته که تنباکوی قلیان حاوی مواد روانگردان مانند شیشه است گفت: ما در آزمایشگاه مرجع خود نمونه‌هایی را از استان‌های مختلف مورد آزمایش قرار دادیم.
رئیس وقت پلیس مبارزه با موادمخدر خاطرنشان کرد: در آزمایش‌ها ردی از روانگردان‌ها در تنباکو مشاهده نکردیم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا امکان دارد که در هنگام مصرف و در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها روانگردان یا مخدرهای دیگر به تنباکو افزوده شود، گفت: این موضوع می‌تواند رخ دهد و شهروندان اگر با چنین مواردی برخورد کردند حتما به نیروی انتظامی گزارش دهند.
*مخالف مصرف قلیان هستیم
مؤیدی سپس به استفاده از قلیان اشاره کرد و گفت: نبود روانگردان در تنباکو به این معنی نیست که ما مصرف قلیان را تأیید می‌کنیم، از نظر ما قلیان شروع و دروازه ورود به سمت مصرف موادمخدر است و ما مخالف مصرف هستیم.
وی با بیان اینکه مسئول نظارت بر مصرف قلیان نهادهای دیگری هستند گفت: ما تابع تصمیمات دستگاه‌های مسئول هستیم.
*ممنوعیت عرضه قلیان‌های میوه‌ای از اول مهرماه
رئیس اداره سلامت و محیط کار وزارت بهداشت با اشاره به پلمب 100 مرکز غیرمجاز عرضه‌کننده مواد دخانی طی هفته گذشته، گفت: از اول مهر ماه امسال ممنوعیت استفاده از توتون اسانس‌دار و طعم‌دار با ملزم کردن وزارت صنایع اجرا می‌شود.
صادقنیت در دهمین جلسه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات، گفت: در جلسه قبلی بحث تبلیغات،تعیین عاملان مجاز به فروش مواد دخانی، بررسی وضعیت در دانش‌آموزان 13 تا 15 سال، افزایش جرایم، گنجاندن مفاهیم در دروس و حذف تدریجی قلیان را داشته‌ایم.
وی افزود: به همین منظور 264 هزار بازرسی از اماکن عمومی انجام شد که 11 هزار و 600 مورد مغایر با قانون و 3600 منجر به اخطار کتبی، 128 مورد پلمب داشته‌ایم.
وی افزود: ممنوعیت استفاده توتون از اسانس و طعم با ملزم کردن وزارت صنایع از اول مهر 95 انجام خواهد شد. همچنین ممنوعیت واردات سیگارهای الکترونیک تذکر برای اجرای قانون در صدا و سیما و نمایش تصاویر گمراه‌کننده روی بسته‌های تنباکو را که با تصاویر میوه بوده را داشته‌ایم همچنین در مطالعه 100 فیلم سینمایی میزان نمایش مصرف مواد دخانی 10 برابر و در زنان تا 20 برابر افزایش یافته است.
رئیس اداره سلامت و محیط کار وزارت بهداشت ادامه داد: متأسفانه در فروشگاه‌ها برای تبلیغات مواد دخانی از قفسه‌های فروش استفاده می‌کنند و تصاویر گمراه‌کننده الصاق می‌کنند که در این مورد 4 هزار مورد تخلف و 88 مورد تعطیلی داشته‌ایم.
صادقنیت گفت: جریمه تخلفات از 200 هزار تا 22 میلیون تومان افزایش یافته است هر چند مصرف سیگار رشد چندانی نداشته است اما نگرانی از عرضه قلیان را داریم. در نتیجه تغییر اساسنامه قهوه‌خانه‌داران و عدم ارایه جواز جدید را پیگیری کرده‌ایم.
وی افزود: در بررسی تنباکوهای عرضه شده و معسل مشخص شد که 80 درصد حاوی مواد شیمیایی بوده و 20 درصد آنها که تنباکو داشته‌اند از بدترین مواد استفاده شده است این مواد که درجه سه بوده، حاوی مواد روانگردان،حشره‌کش‌ها، قارچ، حلا‌ل‌های آروماتیک، بنزین، جیوه و سرب بوده است و در ناحیه فرحزاد در بازرسی از قهوه‌خانه‌ها یک وانت گراس و حشیش کشف شد.
رئیس اداره سلامت و محیط کار وزارت بهداشت تصریح کرد: در دکه‌های مطبوعاتی نیز فروش سیگار را داریم به صورت نخ‌فروشی و انواع مارک‌های فریبنده وجود دارد.
صادقنیت گفت:در یک هفته گذشته و با آغاز هفته مبارزه با دخانیات 1600 مورد بازرسی انجام شد که طی آن 189 اخطار به تعطیلی، پلمب 100 مرکز غیرمجاز عرضه‌کننده مواد دخانی و 150 مرکز نیز به دادسرا معرفی شدند.
*آغاز پلمب قهوه‌خانه‌هایی که قلیان سرو می‌کنند
رئیس پلیس اماکن عمومی ناجا، گفت: در هفته مبارزه با دخانیات که از فردا آغاز می‌شود، با قهوه‌خانه‌هایی که بدون مجوز قلیان سرو می‌کنند برخورد جدی شده و بدون دادن اخطار و مهلت 10 روزه پلمب می‌شوند.
سردار خلیل هلالی گفت: در ستاد کنترل دخانیات وظیفه هدایت وضعیت بهداشت را در سطح جامعه در رابطه با مصرف مواد دخانی بر عهده گرفته‌ایم در این زمینه قاچاق مواد دخانی به کشور، عرضه عمده و خرد مواد دخانی و مصرف در سطح اماکن عمومی در چارچوب حیطه فعالیت ما قرار دارد.
وی ادامه داد: نیروی انتظامی در راستای وضعیت خود وظیفه دارد واحدهای صنفی و اماکنی که نسبت به عرضه مواد دخانی اقدام می‌کنند را با همکاری وزارت بهداشت و سازمان‌های صنفی دیگر برخورد کنند.
سردار هلالی افزود: بخشی از قهوه‌خانه‌ها که در چارچوب قانون فعالیت می‌کنند در یک برنامه درازمدت بحث حذف خدمات قلیان را خواهند داشت اما برای واحدهای صنفی قهوه‌خانه که غیرقانونی عمل می‌کنند و برای سودآوری قلیان عرضه می‌کنند نسبت به شناسایی آنان اقدام می‌کنیم و در هفته دخانیات به صورت مستمر تا پایان سال شناسایی و با آنها برخورد خواهد شد.
وی گفت:8 هزار واحد صنفی قهوه‌خانه بدون اخذ مجوز در سطح کشور در حال فعالیت است این تعداد شناسایی شده اما بیش از این رقم خواهد بود و برای بازرسی بیشتر مهلت وجود دارد.
وی ادامه داد: اگر واحد صنفی اقدام به عرضه قلیان می‌کند در آینده‌ای نه چندان دور با آنها برخورد خواهد شد همچنین مراکز پذیرایی شامل رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و واحدهای صنفی دیگری که موضوع فعالیتشان به قلیان ربطی ندارد اما آن را سرو می‌کنند و تداخل صنفی دارند، این بخش نیز مورد اعمال قانون قرار می‌گیرد.
