روز گذشته بود که رئیس کل دادگاه های انقلاب تهران از افزایش درخواست طلاق های توافقی از سوی زوجین خبر داد و گفت: در سال گذشته ۱۰ هزار و ۴۳۲ مورد درخواست طلاق از سوی زوجه مطرح شده و همچنین ۲۸ هزار و ۹۳۸ مورد درخواست طلاق توافقی در دادگستری شهر تهران به ثبت رسیده که این آمارها بسیار وحشتناک است.
عباس پوریانی در همایش کاهش آسیب طلاق گفت: پرونده هایی که مربوط به اختلاف زوجین است از لحاظ عاطفی برای قضات و کارمندان خیلی سخت و سنگین است. در برخی موارد تحملش سخت می شود و بر همین اساس اکثر قضات حاضر نیستند در شعبه خانواده کار کنند.
وی با اشاره به اینکه اصول مختلفی در قانون اساسی در مورد بنیان خانواده وجود دارد، گفت: در سال ۹۱ مصوبه قانون حمایت از خانواده در جهت تسریع در رسیدگی به پرونده های طلاق و مربوط به خانواده به تصویب رسید که در آن مفاد ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ در مورد اهمیت خانواده است و در ماده ۲۵ آن نیز عنوان شده «زوجینی که درخواست طلاق توافقی کرده اند، قاضی باید آنها را مراکز مشاوره ارجاع دهد».
به گفته رئیس کل دادگاه های انقلاب تهران: نگاه کلی ما این است که مشکلات جامعه، مشکلات همه افراد است و ما نیز به عنوان عضوی از نظام احساس مسئولیت می کنیم و در کنار دستگاه های اجرایی ظرفیت بالایی در قوه قضائیه وجود دارد که در جهت رفع این مشکلات اقدام می شود.
پوریانی با اشاره به اینکه طلاق یکی از آسیب های اجتماعی است، گفت: نمی توان به تنهایی و فقط یک دستگاه بار مسئولیت یک آسیب را بر دوش بکشد. بنابراین از بین بردن آسیب های اجتماعی نیازمند مشارکت تمام مردم و دستگاه های مختلف است که البته باید واقعیت های جامعه امروز برای خانواده ها اطلاع رسانی شود و مدارس و دانشگاه ها نیز در جهت تربیت کودکان و آموزش های لازم به آنها احساس مسئولیت کرده و دروس مختلف را قرار دهند.
وی به ضرورت مشاور قبل از ازدواج اشاره کرد و گفت: دختر و پسر قبل از تشکیل زندگی باید از مشاوره های لازم برخودار شوند و دستگاه های اجرایی نیز باید ورود پیدا کنند.
*تعریف طلاق توافقی
به موجب قانون، دادگاه خانواده، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به 14 مورد از دعاوی از جمله نکاح موقت و دائم، طلاق، فسخ نکاح، بذل مدت و انقضای مدت، مهریه، جهیزیه، اجرت‌المثل و نحله ایام زوجیت، نفقه معوقه و جاریه زوجه و اقربای واجب نفقه، حضانت و ملاقات اطفال، نسب، نشوز و تمکین، نصب قیم و ناظر قیم امین و عزل آنها، حکم رشد، ازدواج مجدد، اهدای جنین داراست؛ بنابراین طلاق توافقی نیز از مواردی است که دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
*نبود طلاق توافقی در قانون
ما در قانون چیزی به نام طلاق توافقی نداریم. در واقع طلاق توافقی محصول ابتکار زنانی است که در برخورد با نواقص قانون مردسالار آن را به وجود آورده‌اند ما در قانون طلاقی داریم به نام خلع. در طلاق خلع زن به واسطه کراهتی که از مرد دارد باید مالی کمتر، معادل یا بیشتر از مهریه خود را به مرد بدهد تا او را راضی به طلاق کند. قضات دادگاه‌ها طلاق توافقی را به لحاظ قانونی با مواد مربوط به خلع توجیه می‌کنند.
در طلاق توافقی زن و مرد توافق می‌کنند از یکدیگر جدا شوند و این توافق در حکم دادگاه ثبت می‌شود و ضمانت اجرای قانونی پیدا می‌کند، ولی از آنجا که زنان هیچ حربه‌ای برای راضی کردن همسر خود برای جدایی ندارند و مطابق با ماده 1133 قانون مدنی حق طلاق با مرد است و مرد هر وقت که بخواهد می‌تواند زن خود را طلاق دهد معمولا همه حقوق مالی خود را می‌بخشند تا همسرشان را برای جدایی راضی کنند.
*علل رواج طلاق توافقی
تغییر شیوه‌های همسریابی در سالهای اخیر، توقعات و خواسته‌های زوجین وتفاوت دیدگاه‌های آنها، شناخت کافی و مناسب نداشتن از اوضاع و احوال فرهنگی و شخصیتی یکدیگر از مهم‌ترین عوامل درخواست طلاق از سوی زوجین است، از سوی دیگر اعتیاد که از عوامل اضمحلال و انهدام خانواده است و همچنین بیکاری و ترک انفاق. در حالی که زنان و خانواده‌های ایرانی اغلب بسیار سازگار و حاضر به سازش به شرط تامین حداقل امکانات و نیازهای مادیشان هستند، اما وقتی در تامین همان حداقل با مشکل مواجه می‌شوند و به هر سازمانی مراجعه می‌کنند نتیجه‌ای نمی‌گیرند، چاره‌ای جز طلاق ندارد.
*مراحل طلاق توافقی
برای گرفتن طلاق توافقی زن و شوهر باید به همراه شناسنامه و عقد‌نامه به دادگاه بروند و فرم درخواست را پر و همه موارد و مسائل مانند حضانت فرزند، ملاقات او و امورمالی مانند مهریه، جهیزیه، نفقه و غیره را مشخص کنند و پس از تقدیم دادخواست طبق روال معمول، دادگاه به آنها تکلیف می‌کند هریک از زوجین داوری از میان بستگانشان معرفی کنند که باید با زوجین مذاکره و سعی در مصالحه کنند. اگر داوران به نتیجه نرسیدند گزارش خود را به دادگاه می‌دهند و دادگاه نیز براساس توافق زوجین گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند و آنها می‌توانند با ارائه گواهی به دفترخانه طلاق، صیغه طلاق را جاری و ثبت کنند.
گواهی عدم امکان سازش به مدت 3 ماه اعتبار دارد، یعنی اگر زوجین ظرف 3 ماه آن را اجرا نکردند دیگر اعتباری ندارد. گفتنی است شوراهای حل اختلاف درخصوص اختلافات خانوادگی با توجه به تقاضای طرفین می‌توانند برای اصلاح ذات‌البین دخالت کنند، در حالی‌که در طلاق توافقی افراد معمولا پیش از درخواست طلاق صحبت کرده و به توافق رسیده‌اند و اگر باز هم علاقه داشته باشند که جلساتی برای سازش و مذاکره بگذارند بالطبع به شورای حل اختلاف که فرصت دوباره‌ای برای سازش فراهم می‌کنند ارجاع می‌شوند.
*ایجاد مشکل
معمولا پس از صدور حکم طلاق توافقی، شوهر هیچ اجباری برای آمدن به محضر ندارد و چون این طلاق با توافق طرفین صورت می‌گیرد به لحاظ قانونی رفتن به محضر هم باید با توافق طرفین باشد و نمی‌شود توافق طرفین را با الزام همراه کرد.
از جمله مزایا معدود طلاق توافقی به مواردی نظیر عدم تشکیل پرونده‌های متعدد در دادگستری، جلوگیری از رجوع مکرر زوجین به محل دادگستری، دخالت طرفین در طلاق و صدور گواهی عدم سازش، کوتاه بودن زمان صدور گواهی مربوط برای جواز اجرای طلاق، درگیری کمتر و کاهش تنش بینابین خانواده‌های زوجین، احتمال رجوع بیشتر زوجین در آینده به یکدیگر و تشکیل مجدد زندگی مشترک به دلیل مورد ششم، کاهش استرس فرزندان اشاره کرد.
*عوامل افزایش طلاق توافقی
امروزه زندگی اجتماعی همه اتفاقاتش نسبت به گذشته متفاوت و گاه عجیب و غریب است؛ تولد، بزرگ شدن، تحصیل، ازدواج و طلاق به کلی با قدیم ها فرق دارد. تا چند سال پیش طلاق پدیده ای مذموم به شمار می رفت و افراد در شرایط بسیار سخت به آن فکر می کردند یا گاه آنقدر در پیچ و خم مراحل قانونی دادگاه ها سردرگم می شدند که از طلاق گرفتن منصرف می شدند.
اما اکنون با گسترش نوعی از طلاق، دیگر نیاز نیست کفش آهنین برای جداشدن از هم بپوشند. آنها می توانند با گذشتن از حقوق خود از قبیل؛ مهریه، حضانت و ملاقات فرزند، جهیزیه، نفقه و… به راحتی به دادگاه مراجعه کنند و پس از مدت کوتاهی به صورت توافقی از هم جدا شوند.
طلاق توافقی یکی از بحران های تازه خانواده های ایرانی و از آسیب های اجتماعی رو به گسترش است. در حالی که در گذشته حساسیت های زیادی نسبت به طلاق وجود داشت که باعث می شد حکم طلاق صادر نشود اما امروز به راحتی حکم طلاق توافقی صادر می شود. به همین دلیل شاهد افزایش طلاق های توافقی هستیم. در طلاق توافقی زن و مرد توافق می کنند از یکدیگر جدا شوند و این توافق در حکم دادگاه ثبت می شود و از نظر قانونی ضمانت اجرایی پیدا می کند.
چندی پیش در رسانه ها آمده بود که روزانه ۵۰۰ زوج در کشور به صورت توافقی از یکدیگر طلاق می گیرند و ۸۰ درصد متقاضیان طلاق، زن هستند؛ بنابراین گزارش از هر چهار ازدواج در ایران یک مورد به طلاق منجر می شود به عبارتی در هر سه دقیقه و ۴۵ ثانیه دو نفر از یکدیگر جدا می شوند. تغییر شیوه های همسریابی در سال های اخیر، توقعات و خواسته های زوجین وتفاوت دیدگاه های آنها، نداشتن شناخت کافی و مناسب از اوضاع و احوال فرهنگی و شخصیتی یکدیگر از مهم ترین علل طلاق توافقی از سوی زوجین است.
با نگاهی گذرا به ارقام موجود درباره طلاق توافقی می توان دریافت نهاد خانواده به ویژه در میان جوانان از قداست پیشین برخوردار نیست. بر خلاف معیارهای گذشته در فرهنگ ایرانی که زندگی زیر یک سقف تحت هر شرایطی را تجویز می کرد، بسیاری از کسانی که در گیرودار مسائل و اختلافات زندگی مشترک قادر به ادامه زندگی نیستند با استفاده از شیوه طلاق توافقی به فسخ این قرارداد اقدام می کنند، به نظر می آید قداست زندگی مشترک و کراهت طلاق در میان جوانان رنگ باخته است.
بسیاری از طلاق ها ریشه در اختلالات شخصیتی دارد که می توان با درمان آن را حل کرد. به عنوان مثال ناسازگاری نوعی اختلال رفتاری است که می تواند دوام زندگی را به مخاطره بیندازد. دیگر زوجین مثل گذشته صبر ندارند و حاضر به توافق نیستند لذا فکر می کنند با طلاق توافقی از خیلی از مشکلات رها می شوند غافل از اینکه این تازه آغاز بسیاری از مشکلات جدید در زندگی است. طلاق های توافقی زیر پوست شهر ها ریشه می دواند و هیچ مرجعی در این باره پاسخگو نیست. نه تنها پای پیشگیری می لنگد، بلکه حتی آمار دقیقی نیز از تعداد این طلاق ها ی توافقی در دست نیست تا بتوان برای بررسی عوامل و ارائه راهکار درباره اش اقدام کرد. چقدر زود خاطرات خوش فراموش می شود و به راحتی کانون گرم یک خانواده بر اثر طلاق توافقی از هم می پاشد!
*اصلی ترین دلیل افزایش طلاق توافقی چیست؟
سیما قدرتی مشاور خانواده درباره تعاریف "طلاق توافقی" و دلایل وقوع این نوع از طلاق در جامعه ایرانی اظهار داشت: طلاق توافقی نوعی از طلاق است که در آن زن و مرد درباره تمام مسایل زندگی مشترک مانند نفقه، حضانت فرزندان، مهریه و نحوه تقسیم اموال به توافق می‌رسند و با مراجعه به دادگاه و انجام امور مربوطه پس از مدتی از یکدیگر طلاق می‌گیرند.
وی افزود: متأسفانه در این نوع طلاق، روند انجام کارها سریع است به طوری طی مدت یک یا دو هفته طلاق صورت می‌گیرد و دیگر مشخصه آن تمایل هر دو طرف برای پایان زندگی مشترک بر اساس تصمیم‌گیری قبلی بدون تنش و دعواست.
قدرتی در پاسخ به این سوال که چرا آمار چنین طلاق‌هایی در گذشته بسیار پائین بوده است، تصریح کرد: در گذشته زنان با توجه به شرایط، وابستگی بیشتری به همسر خود نسبت به امروزه داشتند چون اکثراً خانه‌دار بودند و ترجیح می‌دادند مشکلات را تحمل کنند و طلاق نگیرند و از پیامدهای طلاق مانند وضعیت اقتصادی نابسامان، عدم وجود جایگاه در جامعه و فشارهای اجتماعی و ... دور بمانند.
وی درباره دلایل افزایش طلاق توافقی طی سالیان اخیر در جامعه گفت: طلاق توافقی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد از جمله می‌توان به کم شدن آستانه تحمل زن و مرد نسبت به یکدیگر، وجود طلاق عاطفی بین مرد و زن، عدم مراجعه به مشاور قبل و بعد از ازدواج، تغییر شرایط اجتماعی زنان جامعه، شکسته شدن قبح طلاق در جامعه، تغییر نیازهای افراد از اقتصادی، مادی و سلامت به نیاز به توجه، علاقه، محبت اشاره داشت.
این مدرس دانشگاه درباره دیدگاه دین اسلام درباره طلاق تصریح کرد: دین اسلام، طلاق را یک حلال مکروه می‌داند و توصیه می‌شود معمولاً این امر زود اجرایی نشود و زوجین به یکدیگر فرصت دهند تا یک بار دیگر به مشکلات به وجود آمده توجه بیشتری کرده و راه‌های حل مشکل را بررسی و انتخاب کنند.
وی درباره نقش مشاور در بازسازی رابطه میان زن و مرد در تمام طلاق‌ها و به خصوص طلاق توافقی اذعان داشت: مشاور سطح تعهد زوجین را نسبت به رابطه آنها بررسی می‌کند یعنی زوجین چقدر تعهد به ادامه ارتباط با یکدیگر را دارند که در صورت داشتن میزان بالایی از تعهد در طرفین، مشاور بعد از آن به بررسی مشکل و حل آن می پردازد البته اکثر زوج ها در زمینه ارتباط با یکدیگر مشکل دارند.
این خانواده درمانگر در پاسخ به این پرسش که آیا مهریه را می‌توان عامل بازدارنده یا تشویق‌کننده طرفین نسبت به طلاق توافقی دانست، متذکر شد: شاید تا مدتی کوتاهی مهریه بتواند اهرم فشاری بر بقا یا گسست رابطه باشد اما دوام زندگی مشترک را تضمین نمی‌کند چون برخی از طلاق‌های توافقی با پرداخت مهریه‌های سنگین انجام می‌شود.
قدرتی با بیان اینکه مقابله با پیامدهای طلاق توافقی بستگی به شخصیت هر فرد دارد، تصریح کرد: طلاق توافقی در سه مرحله انجام می‌شود، نخست قبل طلاق که زوجین از یکدیگر معمولاً طلاق عاطفی گرفته‌اند، مرحله بعد خود طلاق که دو طرف بر سر مسائل با هم توافق می‌کنند و مرحله آخر پس از طلاق که با مشکلاتی همراه خواهد بود از جمله احساس شکست، کم شدن اعتماد به نفس، مشکلات اقتصادی و ... که با توجه به ویژگی‌های شخصیتی هر طرف میزان مشکلات و مدیریت آن متفاوت است.
*گمشدن ریش‌سفیدها پشت طلاق توافقی
نمی دانم این روزها تعداد ریش سفید ها کم شده یا تعداد طلاق توافقی بیشتر شده است. قدیم ترها به محض اینکه آواز اختلاف خانواده ای شنیده می شد، با پادرمیانی ریش سفیدی علاوه بر اینکه مسئله حل می شد، همان خانواده سالهای سال در کنار هم زندگی می کردند.
این روزها تنها ازدواج نیست که طبق رسوم و سنت انجام نمی‌شود. طلاق‌ها هم دور از دعوا و قشون‌کشی خانوادگی و متعهد شدن ریش سفیدان انجام می‌شود. این امر دیگر به یک اتفاق آرام و ساده تبدیل شده آن هم از نوع توافقی!....
طلاق توافقی یکی از بحران‌هایی است که در خانواده‌های ایرانی رو به افزایش است. در حالی که در گذشته برای موضوع طلاق، حساسیت بالایی وجود داشت تا این حکم به راحتی صادر نشود اما امروز به سرعت می‌توان به یک زندگی چندین ساله پایان داد.
بسیاری از کارشناسان و جامعه‌شناسان با توجه به افزایش آمار طلاق به خصوص توافقی معتقدند که این نوع طلاق به بنیان خانواده لطمه می‌زند و باید به زوجین فرصت بیشتری داد تا از اتفاق‌های عجولانه جلوگیری شود.
