بر اساس ماده 1107 قانون مدنی کشور نفقه شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، غذا، لوازم منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و هر آنچه که به صورت عادی احتیاج و لازمه زندگی وی می‌باشد تعریف شده است.
قانون میزان دقیقی برای نفقه مشخص نکرده است بلکه نفقه را متناسب با وضعیت زن و منطبق با عرف زمان و مکان زندگی زوجین دانسته است.
طبق ماده 1115 قانون مدنی اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری کرد زن حق دارد به دادگاه مراجعه کند و دادگاه نیز مکلف است میزان نفقه زن را بر مبنای وضعیت زن و با شان خانوادگی او تعیین و شوهر را به پرداخت آن الزام نماید.
*در چه مواردی نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
اگر چه قانون نفقه را حق زن می‌داند اما در مواردی این حق قانونی از زن سلب می‌شود.
ماده 1108 قانون مدنی می‌گوید هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
طبق این ماده عدم تمکین زن مجوز همسر برای ندادن نفقه است که البته تمکین تابع عرف اقوام و نزدیکان است.
در اصطلاح حقوقی تمکین به معنای برآوردن نیازهای شوهر و اجابت کردن خواسته‌های مشروع وی است.
به عنوان مثال یکی از موارد داشتن تمکین اقامت زن در محل زندگی دائم شوهر است و زن برای دریافت نفقه باید در خانه‌ی شوهر زندگی کند.
همچنین ماده 1112 قانون مدنی می‌گوید در عقد موقت نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد مگر این‌که در زمان عقد شرط و شوهر متعهد به پرداخت نفقه شده باشد.
*شرایط نفقه بعد از مرگ همسر یا طلاق
بعد از مرگ همسر در مدت معینی (عده) نفقه به زنان تعلق می‌گیرد به موجب قانون اصلاحی سال 1381 زن در زمان عده همسر فوت شده خود می‌تواند از اموال کسانی که پرداخت نفقه بعد از مرگ مرد به عهده آنان است نفقه طلب کند اگر شوهر فوت نکرده باشد و مفقود باشد زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و حاکم شرع موظف است از اموال شوهر غایب نفقه در اختیار زوجه قرار دهد.
بر اساس ماده 1109 قانون مدنی زنی که طلاق رجعی گرفته (طلاق که تا مدتش تمام نشده است مرد می‌تواند رجوع کند) در زمان عده‌اش مرد موظف به پرداخت نفقه است مگر آن‌که طلاق در زمانی رخ داده باشد که زن تمکین نکرده باشد اما اگر طلاق به دلیل فسخ نکاح رخ داده باشد زن تنها در صورتی که حامله باشد تا زمانی که فرزندش به دنیا بیاید حق نفقه دارد و در غیر این صورت حق دریافت آن را ندارد.
طبق قانون نفقه حق زن است و هیچ چیز به جز موارد ذکر شده نمی‌تواند حق نفقه زن را ساقط کند حتی تعهد کتبی زوجه یعنی اگر زن طی تعهدی کتبی نفقه‌اش را ببخشد این حق از وی سلب نمی‌شود و در صورت عدم پرداخت نفقه از سوی مرد قانون‌گذار طبق 5 ماده قانونی می‌تواند به حبس محکوم کند.
ماده 642 قانون مدنی می‌گوید هر گاه مردی با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین پرداخت نکند یا از تادیه نفقه اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد کرد.
واگر مردی محکوم به پرداخت نفقه شود اما از پرداخت آن امتناع کند و یا واقعا در فقر باشد زن می‌تواند درخواست طلاق نماید و قاضی مرد را مکلف و مجبور خواهد کرد که وی را طلاق دهد.
در پایان متذکر شد که زمانی پرداخت نفقه بر مرد واجب می‌شود که همسرش به او تمکین کند و وظایف زناشویی خود عمل کند.
