وب سایت پزشکان بدون مرز: ویتیلیگو (پیسی یا برص) یک بیماری پوستی است که در آن لک های سفید رنگ به دلیل از دست رفتن رنگدانه پوست بوجود می آیند، در ویتیلیگو ملانوسیتها (سلولهایی که رنگدانه تولید می کنند) در پوست، غشاهای مخاطی و شبکیه تخریب شده اند. در نتیجه لکه های سفید پوست درنواحی مختلف بدن ظاهر می شوند.
این ضایعات در هر جایی از بدن ممکن است دیده شوند. معمولاٌ در هر دو طرف بدن بطور قرینه لک های متعدد سفید و شیری رنگ دیده می شود. شایع ترین مناطق درگیری پوستی عبارتند از: صورت، لب ها، دست ها، بازوها، پاها و نواحی تناسلی.همچنین مویی که در نواحی مبتلا به ویتیلیگو رشد می کند معمولاً سفید می شود .
علت بیماری ویتیلیگو ناشناخته است ، اما پزشکان و محققان چندین تئوری متفاوت مطرح کرده اند . یک تئوری این است که افراد آنتی بادی هایی تولید می کنند که ملانوسیتهای بدن خودشان را تخریب می کند . تئوری دیگر این است که ملانوسیتها خود به خود تخریب میشوند . درنهایت بعضی افراد گزارش کرده اند که یک رخداد منفرد از قبیل آفتاب سوختگی یا فشار روحی باعث بروز ویتیلیگو شده است ولی مورد اخیر از نظر علمی ثابت نشده است .
چه کسانی به ویتیلیگو مبتلا می شوند؟
از هر صد نفر، یک یا دو نفر به این بیماری مبتلا می شوند. (حدود 1ـ2 درصد جمعیت دنیا یا 40-50 میلیون نفر ) حدود نیمی از افرادی که به این بیماری دچار می شوند، قبل از بیست سالگی علایم آن را در خود خواهند یافت.(95% افراد قبل از 40 سالگی علائم را نشان داده اند .) حدود یک پنجم از مبتلایان نیز یکی از افراد خانواده شان به این بیماری مبتلا بوده اند. بیماری تمام نژادها و هر دو جنس را یکسان تحت تاثیر قرار می دهد .بنظر می رسد ویتیلیگو در افراد مبتلا به بیماریهای اتوایمیون شایعتر است .
(بیماریهای اتوایمیون بیماریهایی هستند که در آنها سیستم ایمنی شخص علیه ارگانها یا بافتهای بدن خودش واکنش نشا ن می دهد) این بیماریهای اتو ایمیون عبارتند از : پرکاری غده تیروئید، نارسایی قشر غده فوق کلیه ، آلوپسی آره آتا و أنمی پرنسیوز . البته در کل بیشتر کسانی که پیسی دارند، از نظر سلامتی عمومی در وضعیت خوبی بسر می برند.
ویتیلیگو می تواند بیماری ارثی باشد یعنی در بین افراد فامیل بروز کند اطفالی که والدینشان مبتلا به این بیماری هستند بیشتر احتمال ابتلا به ویتیلیگو دارند . بااین حال یشتر اطفالی که یکی از والدینشان مبتلا به ویتیلیگو باشند به بیماری مبتلا نمیشوند و بیشتر افراد مبتلا به ویتیلیگو سابقه ای از این بیماری را در فامیل ندارند. غالباً در پوست پشت دست ها، صورت و زیر بغل ایجاد می گردد. در اواخر دوران کودکی (12-9 سالگی ) تا میانسالی شایع تر است .
رنگ پوست چطور بوجود می آید؟
ملانین، رنگدانه ای است که عامل تعیین کننده رنگ پوست، مو و چشم های ما می باشد و توسط سلول هایی به نام ملانوسیت (سلول های رنگدانه ساز) تولید می شود. اگر این سول ها از بین بروند و یا نتوانند رنگدانه ملانین را تولید کنند، رنگ پوست روشن تر شده و یا بطور کلی سفید می شود.
دلیل پیدایش ویتیلیگو چیست؟
پیدایش پیسی نتیجه از بین رفتن سلول های رنگدانه ساز پوست است که دلیل آن ناشناخته است. ولی چهار تئوری اصلی دراین زمینه وجود دارد:
1- سلول های عصبی که بطور غیرطبیعی فعال شده اند ممکن است با تولید مواد سمی به سلول های رنگدانه ساز آسیب برسانند.
2- سیستم ایمنی بدن ممکن است در موقع دفاع از بدن در مقابل یک ماده خارجی، رنگدانة پوست را نیز از بین ببرد.
3- سلول های رنگدانه ساز ممکن است عامل از بین رفتن خودشان باشند. یعنی زمانی که رنگدانه در حال ساخته شدن است، مواد زایدی نیز در کنار آن تولید می شوند که سمی بوده و قادر به از بین بردن خود سلول ها است.
4- وجود یک نقص ارثی موجب حساس شدن سلول های رنگدانه ساز به آسیب و در نتیجه از بین رفتن ها می شود.
مشخصات ویتیلیگو:
ویتیلیگو در هر سنی ممکن است ظاهر شود. در هر دو جنس زن و مرد دیده می شود. آغاز بروز ویتیلیگو ممکن است از دوران شیرخوارگی باشد، اما تا اوایل دهه دوم عمر فرصت ظهور و بروز دارد. ویتیلیگو شروع ناگهانی دارد. ضایعات آن به صورت لکه‌های سفید در نواحی دستها، پاها، صورت و تنه ممکن است به وجود آید. این لکه‌های سفید فوق العاده به آفتاب حساسیت نشان می دهند. شکل و اندازه لکه‌ها متغیر است. سیر عارضه ویتیلیگو از ماهها تا سالها ممکن است ادامه داشته باشد. پیشرفت و پسرفت لکه‌های سفید تابع قانون خاصی نیست و در هر حال ممکن است بهبودی خودبه‌خودی وجود داشته باشد.
نشانه های ویتیلیگو چه هستند ؟
معمولاً افراد مبتلا به ویتیلیگواول از همه به لکه های سفید (پیگمانتاسیون) روی پوستشان توجه می کنند . این لکه ها بیشتر از همه در مناطق در معرض نور از قبیل دستها پاها بازوها ، صورت و لبها شایع هستند . دیگر نقاط شایع لکه های سفید عبارتند از زیر بغل و کشاله ران ، اطراف دهان و چشم ، پره های بینی ، ناف و نواحی تناسلی .
ویتیلیگو معمولاً به یکی از سه الگوی زیر ظاهر می شود : در یک الگو (الگوی کانونی) ناحیه بدون رنگدانه به یک یا تعداد معدودی ناحیه محدود می شود . بعضی افراد نواحی بدون رنگدانه را در یک سمت بدن خود دارند (الگوی سگمنتال). اما در بیشتر افراد مبتلا به ویتیلیگو نواحی فاقد رنگدانه در قسمتهای مختلف بدن بوجود می آید (الگوی ژنرالیزه). علاوه بر لکه های سفید روی پوست، ممکنست افراد مبتلا به ویتیلیگو سفید شدن زودرس موهای سر، ابروها و ریش را داشته باشند. افراد با پوست تیره ممکنست متوجه فقدان رنگ در ناحیه ای در داخل دهانشان بشوند.
علایم شایع
ماکول ها (نواحی کوچکی بارنگ متفاوت از پوست ) یا لکه هایی با مشخصات زیر:
- صاف ، سفید و غیرقابل لمس با انگشتان هستند.
- گسترش یافته ، نواحی بسیار بزرگ ، با شکل نامنظم و بدون رنگی را تشکیل می دهند.
- معمولاً در هر دو طرف بدن و تقریباً در جای مشابهی قرار دارند.
- قطر آنها از 3-2 میلی متر تا چند سانتی متر متفاوت است .
- باعث آزار و خارش نمی شوند.
- اختلال باعث خاکستری شدن زود هنگام مو می گردد.
چگونه ویتیلیگو تشخیص داده می شود ؟
اگر پزشک به بیماری ویتیلیگو در شخص مشکوک شد ، از او در مورد تاریخچه بیماری اش سوال می کند . نکات مهم در یک تاریخچه پزشکی، سابقه خانوادگی ویتیلیگو ، بثورات ، آفتاب سوختگی یا ضربه های پوست در محل ضایعه فعلی حدود 3-2 ماه قبل از شروع فقدان رنگدانه ، استرس یا بیماری جسمی و سفید شدن زودرس موها (قبل از 35 سالگی) می باشند . علاوه بر اینها لازمست پزشک بداند که آیا بیمار یا فردی از خانواده اش مبتلا به بیماری اتوایمون بوده اند یا حساسیت شدید نسبت به آفتاب داشته اند یا نه .
پزشک بیمار را برای رد کردن بیماری های دیگر معاینه می کند .ممکن است پزشک از محل پوست گرفتار نمونه برداری کند و یا برای بررسی شمارش سلولهای خونی و عملکرد تیروئید، از خون نمونه گیری کند. در برخی بیماران ممکنست معاینه چشم از نظر التهاب برخی قسمتها (Uvitis) توصیه شود . یک تست خون از لحاظ وجود ANA (یک نوع آنتی بادی علیه سلولهای خودی) ممکنست انجام شود که به تشخیص وجود دیگر بیماری های اتو ایمون کمک کند.
ویتیلیگو چگونه پیشرفت می کند؟
وسعت، دوره و شدت از دست رفتن رنگدانه در اشخاص مختلف متفاوت است. افرادی که پوست روشنی دارند معمولاٌ در تابستان متوجه تفاوت رنگ مابین نواحی مبتلا و سایر نقاط سالم پوست که برنزه شده اند، می شوند. پیسی در افراد با پوست تیره بسیار واضح تر از روشن پوستان است در موارد شدید ممکن است رنگدانه در همه جای پوست از بین برود و پوست یکسره سفید شود.هیچ راهی برای پیش گویی این که هر فرد چقدر رنگدانه از دست خواهد داد و یا اینکه بیماری وی چقدر طول خواهد کشید وجود ندارد.
یک لک ویتیلیگو به صورت ناحیه ای به رنگ سفید شیری رنگ دیده می شود. با این حال میزان تخریب رنگدانه در هر لک می تواند با سایر لک ها متفاوت باشد. در یک لک ممکن است سایه های مختلفی وجود داشته باشد و نیز یک ناحیه تیره تر، نواحی سفید شده را احاطه کرده باشد.
پیسی اغلب با از دست رفتن ناگهانی رنگدانه در یک نقطه از پوست شروع می شود. این فرآیند می تواند ادامه یابد و یا به دلایل ناشناخته، خود به خود متوقف شود. دوره های از دست رفتن رنگدانه و متعاقب آن ثابت ماندن رنگ لک و دوباره از دست رفتن رنگدانه به طور مدوام تکرار می شوند.
بازگشت خودبه خودی رنگ به لک های سفید شده خیلی به ندرت اتفاق می افتد. بعضی از بیماران که تصور می کنند بیماریشان خوب شده، در واقع تمام رنگدانه پوست خود را از دست داده و پوستشان یک دست سفید شده است. گرچه رنگ پوست این افراد یک دست سفید شده ولی آنها باز هم به پیسی مبتلا هستند.
آیا لکه های بدون رنگ گسترش می یابند ؟
راهی برای پیش بینی احتمال انتشار لکه های ویتیلیگو وجود ندارد .
در برخی افراد لکه های فاقد رنگ گسترش نمی یابد ولی این اختلال معمولاً پیشرونده است و به مرور زمان این لکه های سفید به دیگر نواحی بدن گسترش می یابند .
در بعضی افراد ویتیلیگو به آهستگی طی چند سال گسترش می یابد و در برخی دیگر انتشار سریعاً رخ می دهد . برخی افراد گزارش کرده اند که متعاقب دوره هایی از استرس فیزیکی یا روحی لکه های فاقد رنگدانه اضافه شده است.
آیا درمان قطعی برای ویتیلیگو وجود دارد؟
تحقیقات فراوانی در مورد این بیماری و روشهای درمانی آن در حال انجام است و این امید وجود دارد که درمانهای جدیدی کشف و ابداع شوند. در حال حاضر دلیل اصلی پیدایش پیسی ناشناخته است و اگرچه راههای مختلف درمانی برای آن وجود دارد، ولی روش درمانی مؤثری که باعث بهبود همة بیماران شود، هنوز شناسایی نشده است.
روشهای درمانی موجود کدامند ؟
هدف از درمان ویتیلیگو بازگرداندن عملکرد پوست و بهبود بخشیدن به ظاهر بیمار می باشد . درمان ویتیلیگو زمان طولانی می طلبد (6 الی 18 ماه) . درمان انتخابی بستگی به تعداد لکه های سفید و نحوه توزیع آنها روی بدن و نیز انتخاب بیمار دارد . بیماران به اشکال مختلف به درمان پاسخ می دهند و یک درمان معین برای تمامی بیماران توصیه نمی شود . انتخابهای درمانی متداول ویتیلیگو شامل درمان طبی، جراحی و درمانهای کمکی می باشند .
البته گاهی بهترین درمان برای پیسی این است که اصلاٌ هیچ درمانی انجام نشود. در افرادی که پوست روشنی دارند اجتناب از برنزه شدن پوست طبیعی بدن، مانع از پیدایش تضاد رنگ و در نتیجه مخفی ماندن لک های پیسی خواهد شد. پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری هیچگونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند. این نواحی خیلی به راحتی دچار آفتاب سوختگی می شوند. روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو که توسط لباس پوشانیده نمی شوند باید یک ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر 15 مالیده شود و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداکثر تابش (10 صبح تا 4 عصر) خودداری شود.
پنهان کردن لک های پیسی توسط کرم پودر، فرآورده های برنزه کننده (که بدون نیاز به نور آفتاب پوست را برنزه می کنند) یا سایر رنگ ها، کاری آسان و بی خطر است که سبب می شود این بیماری کمتر به چشم بیاید. امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شستشو (واترپروف) که تقریباٌ با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاه های عرضه محصولات بهداشتی آرایشی وجود دارند.
مهارت در استفاده از این مواد به تدریج به د� نسبت به نور خورشید می شوند، استفاده از عینک های آفتابی محافظ در برابر UVA از شروع درمان تا غروب آفتاب در همان روز ضرورت تام دارد. دلیل محافظت از چشم ها، پیشگیری از ابتلاء زودرس به آب مروارید است معمولاٌ ازPUVA برای بچه های زیر دوازده سال، زنان باردار یا شیرده و یا افراد مبتلا به بعضی از بیماری های خاص استفاده نمی شود.
اشعة ماوراءبنفش: طیف بسیار محدودی از اشعة ماوراءبنفش B قدرت تحریک سلول های رنگدانه ساز را داشته و در درمان پیسی مفید می باشد. این طیف اشعه تنها توسط لامپ های مخصوص و یا سیستم لیزر تولید می گردد. عوارض این روش بسیار کم بوده و در بچه ها نیز قابل استفاده است.
پیوند پوست: انتقال پوست از نواحی طبیعی به نواحی سفید شده فقط در مورد تعداد محدودی از بیماران مبتلا به پیسی امکان پذیر می باشد. معمولاٌ این روش موجب بازگشت کامل رنگ به نواحی مبتلا نمی شود.
از بین بردن رنگدانة باقی مانده
در بعضی از بیماران که بیماری پیسی وسعت زیادی پیدا کرده است، عملی ترین روش درمان، رنگ زدایی از نواحی طبیعی پوست و یکدست کردن رنگ آن است. در این روش از یک مادة شیمیایی به نام”roquinone Monobenzylether Of Hy” یا از اشعة لیز استفاده می شود. این روش درمان حدود یک سال به طول می انجامد. معمولاٌ از بین رفتن رنگ پوست در این روش دایمی و برگشت ناپذیر است.لذا بیماران باید اکیداٌ از تماس با نور آفتاب اجتناب نمایند.
روشهای جراحی :
تمام روشهای جراحی روشهای تجربی هستند ، چون اثربخشی و عوارض جانبی آنها بطور کامل مشخص نشده است.
1) پی 154d وند پوست بدن خود فرد .
2) پیوند پوست با استفاده از ایجاد تاول .
3) میکروپیگمانتاسیون (خالکوبی _ Tattoing) : کاشتن رنگدانه در پوست .
4) پیوند ملانوسیتهای کشت داده شده خود فرد .
درمانهای کمکی :
1) ضد آفتاب ها : افراد مبتلا به ویتیلیگو خصوصا آنهایی که پوست روشن دارند باید از یک ضد آفتاب مناسب استفاده کنند تا آنها را از اشعه ماوراء بنفش خورشید محافظت کند . بعلاوه ضد آفتاب پوست را از آفتاب سوختگی محافظت می کند و باعث کمتر شدن اختلاف رنگ بین پوست سالم و لکه سفید می گردد .
2) مواد آرایشی : برای افرادی که لکه های ویتیلیگو محدود به نواحی باز بدن باشد ، مفید است .
3) مشاوره و حمایت : بسیاری از افراد مبتلا به ویتیلیگو از مشاوره با طک مرکز تخصصی سلامت روانی سود می برند. در آنجا میتوانند در مورد مسائلی که برای آنها پیش آمده صحبت کنند و فرد مشاور می تواند راه حل مناسب ارائه دهد.
ویتیلیگو در کودکان چگونه درمان می شود؟
معمولاٌ در کودکان از روش های درمان شدید و تهاجمی استفاده نمی شود. در بیماران خردسال استفاده از ضدآفتاب و پوشانیدن لک ها با مواد رنگ کننده بهترین درمان است. کورتون های موضعی را هم با احتیاط زیاد می توان بکار برد. از «پووا» معمولاٌ تا سن 12 سالگی استفاده نمی شود، اما در این دورة سنی نوعی از اشعة ماوراءبنفش به نام ماوراءبنفش B با طیف باریک نتایج قابل قبولی در درمان پیسی داشته است.
چگونه بیماران می توانند بر جنبه های روحی و روانی ویتیلیگو فائق آیند ؟
تغییراتی که ویتیلیگو در ظاهر افراد بوجود می آورد می تواند سلامت روحی و روانی آنها را تحت تأثیر قرار دهد و می تواند مشکلاتی در زمینه پیدا کردن شغل و یا ادامه کار ایجاد کند . افراد مبتلا ، استرس های روحی را تجربه خواهند کرد مخصوصاً اگر ویتیلیگو در نواحی قابل رویت بدن از قبیل صورت ، دستها ، بازوها ، پاها و یا در نواحی تناسلی باشد .
نوجوانانی که بطور مشخص نگران ظاهر خود هستند ممکنست با ویتیلیگوی منتشر شدیداً تحت تأثیر روحی قرار گیرند. بعضی افراد مبتلا به ویتیلیگو احساس پریشانی، شرمندگی، افسردگی یا نگرانی در مورد واکنش دیگر افراد می کنند.
چند راهکار می تواند به شخص کمک کند تا بر ویتیلیگو فائق آید . نکته مهم اینست که در مرحله اول یک پزشک آشنا به ویتیلیگو پیدا کند که بیماری را جدی بگیرد . پزشک باید شنونده خوبی باشد و حمایت عاطفی خوبی بکند . بیمار اگر احساس افسردگی می کند باید با پزشک درمیان بگذارد ، چون پزشک ها و دیگر کارکنان بخش سلامت روانی می توانند در زمینه رفع افسردگی کمک کنند . بیماران همچنین در حد امکان باید در زمینه بیماریشان و راههای درمان آن آگاهی پیدا کنند و در تصمیم گیری در مورد اقدامات درمانی سهیم باشند . صحبت کردن با بیماران دیگر مبتلا به ویتیلیگو می تواند به بیمار کمک کند، خانواده و دیگر دوستان نیز دیگر حامیان بیمار هستند .
بعضی افراد مبتلا به ویتیلیگو دریافته اند که مواد آرایشی که روی لکه های سفید را می پو شانند ، ظاهر آنها را بهتر کرده و به آنها کمک میکند در مورد خودشان احساس بهتری داشته باشند . ممکنست نیاز باشد بیمار چندین نوع ماده آرایشی را امتحان کند تا بهترین محصول را پیدا کند .
برای پیشگیری از گسترش یا عود پیسی چه می توان کرد؟
از آنجایی که علت این بیماری شناخته نشده است، راه مؤثری برای پیشگیری از آن وجود ندارد. نقش استرس های روحی در ایجا یا تشدید
