گستردگی ارتباط بین کشورهای مختلف باعث شده تا تقریباً هیچ کشوری به معنای خاص خودکفا نباشد، حتی کشورهایی صنعتی بزرگ مانند آمریکا و چین هم در برخی از محصولات مصرفی وابسته به واردات هستند.
البته امروز جنگ، جنگ بازارهاست؛ مسلماً حضور هیئت‌هایی از آلمان، فرانسه و روسیه در کشور برای دستیابی به بازارهای بیشتر است و هر یک از این کشورها اهدافی برای حضور خود در کشور تعیین کرده‌اند و ضروری است ما هم برنامه‌ای برای خود داشته باشیم و از موضع انفعالی خارج شویم تا درک شود که در قبال از دست دادن این بازار چه چیزی را می‌خواهیم به‌دست آوریم.
در این راستا هاله حامدی‌فر - مجری طرح تولید داروی ایرانی MS در گفت‌وگو با تسنیم عنوان می‌کند: در حال حاضر 95 درصد اقلام دارویی کشور توسط تولید داخل تامین می‌شود و اگر این داروها اثربخش نباشند الان باید شاهد یک فاجعه انسانی باشیم و سال‌هاست که درگیر مباحث این چنینی هستیم و منافع صنفی خود را فدای منافع جمعی کردیم.
س: به‌نظر شما مهمترین چالش صادرات دارو در کشور چیست؟
حامدی‌فر: صنایع داروسازی کشور با توجه به پتانسیل موجود، بازارهای ضعیفی را در اختیار دارند و بازاری که به معنای واقعی بازار صادرات باشد وجود ندارد. در حال حاضر اقلام بسیار متنوعی در کشور تولید می‌شود و ظرفیت تولید داخل بیش از نیاز داخل و مصرف کشور است، به همین دلیل لزوم صادرات بیش از گذشته احساس می‌شود. متاسفانه برخلاف کشورهای پیشرفته دنیا، صادرات و درآمد عمده کشور وابسته به نفت است. اما وضعیت امروز نفت در جهان با گذشته بسیار متفاوت و شرایط امروز ثابت کرده است که وابستگی به نفت و درآمدهای حاصل از آن نمی‌تواند به عنوان یک استراتژی پایدار تلقی شود.
رفع تحریم‌ها و دوران پس از برجام اگرچه شرایط مناسبی برای توسعه بازارهای هدف است، اما در کنار همین فرصت‌ها، تهدیدهایی هم متوجه کشور خواهد بود. به‌خصوص این تهدید متوجه شرکت‌هایی است که نتوانستند در دوران‌‌های گذشته کیفیت خود را ارتقا دهند و امروز قیمت تمام شده آنها نمی‌تواند با محصولات وارداتی مشابه داخل رقابت کند. در مقابل هستند شرکت‌هایی که محصولات منحصر به فردی را در سطح منطقه و حتی دنیا دارند و دروان پس از تحریم فرصتی برای عرضه این محصولات به بازارهای رقابتی دنیا است.
متاسفانه در دوره تحریم‌ها به دلیل مشکلات، ارتباط مالی برقرار نبود و همین امر باعث شد تا صادرات دچار مشکلات بسیاری شود. اما در حال حاضر امکان برقراری ارتباط مالی و به دنبال آن صادرات محصولات دانش بنیان فراهم شده است.
بر اساس آمار و ارقام سال 93، بازار صادرات دارویی کشور با وجود پتانسیل بالا فقط 180 میلیون دلار از درآمد کشور به خود اختصاص داد و عمده صادرات دارویی کشور هم به کشورهای افغانستان، آسیای میانه و سوریه بود. در خصوص صادرات دانش‌بنیان همین بس که صادرات این نوع از دارو در نخستین سال صادرات خود می‌تواند فقط بین 20 تا 30 میلیون دلار بازار ایجاد کند.
س: در این دوران مهمترین راهکارهای خودکفایی در دارو چیست؟
حامدی‌فر:معتقدم که بیش از تاکید بر خودکفایی در زمینه تولید دارو، یک کشور باید خوداتکا باشد. گستردگی ارتباط بین کشورهای مختلف باعث شده تا تقریباً هیچ کشوری به معنای خاص خودکفا نباشد. حتی کشورهایی صنعتی بزرگ مانند آمریکا و چین هم در برخی از محصولات مصرفی وابسته به واردات هستند. اصل مهم این است که تراز مثبتی را حفظ کرده و با کوچکترین نوسانات اقتصادی و سیاسی، صنعت دارویی کشور دچار مشکل نشود. برای نمونه زمانی که بتوانیم دانش فنی را در کشور بومی کنیم و تولیداتی داشته باشیم که متناسب با دانش فنی بومی شده در کشور باشد، به امنیت سلامت دست یافته‌ایم.
به‌خاطر داریم که در سال 93 به دلیل اعمال یکباره تحریم‌های ناگهانی بانک‌ها، تقریباً تمام داروهای موجود در بازار دارویی کشور به جز چند نوع داروی بیماری‌های خاص دچار کمبود یا نبود شدند. به همین دلیل هرچه صنعت دارویی کشور به سمت تکنولوژی و دانش فنی بیشتر پیش رود، بدون شک به خود اتکایی خواهیم رسید و یکی از نقاط مهم اقتصاد مقاومتی متبلور خواهد شد. هرچه در چرخه انتقال دانش و در اختیار گرفتن دانش پیش رویم هم به خود اتکایی خواهیم رسید و هم ارزش افزوده بیشتری را برای کشور فراهم خواهیم کرد.
س: نقش سازمان‌های مردم نهاد از جمله سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی در توسعه صادرات و حل مشکلات صنعت دارویی کشور چیست؟
حامدی‌فر: از جمله مهمترین نقش‌های سندیکا هموارسازی مسیر حرکت صنعت برای رشد و تولید و در اختیار گرفتن بازارهای بیشتر برای صنایع کشور است. این نهاد وظیفه دارد صنایع داروسازی کشور را که سال‌ها مشغول امر تولید در کشور و تامین نیازهای کشور هستند، حمایت کرده و مشکلات مربوط به امور گمرکی، مالی ، بانکی و سایر مسائلی را که صنایع با آن مواجه هستند حل کند. بر همین اساس کمیته‌های مختلفی در سندیکا از جمله کمیته صادرات تشکیل شده است تا مشکلات مرتبط را پیگیری کند.
س: به نظر شما برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند ایران فارما در حوزه سلامت تا چه اندازه می‌تواند به توسعه صادرات دارو کمک کند؟
حامدی‌فر: نمایشگاه‌های دارویی یا سلامتی که در کشور برگزار می‌شود، هیچکدام پشتوانه صنعتی نمایشگاه ایران فارما را ندارند. تنوع و تعدد شرکتهای داروسازی که در کشور وجود دارد و ارزشی که به نمایشگاه ایران فارما می‌دهد به‌هیچ وجه قابل مقایسه با سایر نمایشگاه‌های دیگر نیست.
حتی نمایشگاه‌هایی که در ترکیه یا امارات برگزار می‌شود، بنیه و صنعت داروسازی آن اصلاً قابل مقایسه با ایران فارما نیست. از سوی دیگر در شرایطی که همکاری‌های بین‌المللی گسترش یافته و دنیا داشته‌های ایران را ارزیابی می‌کند، نمایشگاه ایران فارما فرصت مناسبی برای نمایش توان دارویی کشور است. اما معتقدم که هر فرآیندی از جمله این نمایشگاه نیازمند بلوغ است تا بتوان مانند نمایشگاه cphi در تقویم کشور نگاشته و به‌عنوان تاریخ جهانی هر کشور ثبت شود.
اما نفس برگزاری نمایشگاه‌های این چنینی و هر نشست و گفت‌وگویی با هیئت‌های خارجی سرمایه‌گذار زمانی مفید است که بدانیم واقعاً چه می‌خواهیم، منافع کشور چیست و به‌طور شفاف مشخص کنیم که در پی دستیابی به چه هستیم و همچون طرف‌های گفت‌وگو منافع خود را تعریف کنیم و با توجه به همان‌ها به چانه‌زنی بپردازیم.
امروز جنگ، جنگ بازارهاست؛ مسلما حضور هیئت‌هایی از آلمان، فرانسه و روسیه در کشور برای دستیابی به بازارهای بیشتر است و هر یک از این کشورها اهدافی برای حضور خود در کشور تعیین کرده‌اند و ضروری است ما هم برنامه‌ای برای خود داشته باشیم و از موضع انفعالی خارج شویم تا درک شود که در قبال از دست دادن این بازار چه چیزی را می‌خواهیم به‌دست آوریم.
س: با وجود کیفیت بالای داروهای ایرانی با داروهای مشابه خارجی، دلیل کم استقبالی مردم از داروهای ایرانی چیست؟
حامدی‌فر: توجه کنیم کیفیت امری بنگاه‌محور است نه ملیت محور. هستند کارخانه‌هایی که مواد اولیه خوبی تهیه می‌کنند و در مقابل هستند کارخانه‌هایی که به‌جای تولید به کپی‌برداری می‌پردازند. متاسفانه آنچه که در حال حاضر با آن مواجهیم هجمه‌ای است که علیه صنعت دارویی کشور در شبکه‌های اجتماعی راه افتاده و این نگرش شکل گرفته که یکسری داروهای نجات‌دهنده بشر وجود دارد و قانون اساسی کشور حق انتخاب را از مصرف‌کننده گرفته است. این حرف کاملاً بی‌اساس است.
در حال حاضر 95 درصد اقلام دارویی کشور توسط تولید داخل تامین می‌شود و اگر این داروها اثربخش نباشند الان باید شاهد یک فاجعه انسانی باشیم. سال‌هاست که درگیر مباحث این چنینی هستیم و منافع صنفی خود را فدای منافع جمعی کردیم.
سال‌هاست که در سازمان غذا و دارو این فرهنگ حاکم شده است که بازار دارو مانند سفره‌ای است که هر کسی که دور آن نشسته باید نفعی ببرد و همه درگیر این موضوع شده‌اند که چرا سهم طرف مقابل بالا رفته اما سهم من خیر. همه جا مشکل کیفیت وجود دارد و اگر شخصی مدافع کیفیت داروی تولیدی خود است، باید به جد از آن دفاع کند.
