مطرح‌شدن نام تبریز به‌عنوان دومین کلان‌شهر فرسوده کشور پس از تهران و از سوی دیگر قرار داشتن این شهر روی گسل زلزله زمینه‌ساز نگرانی‌های عمده‌ای در خصوص آسیب‌پذیر بودن این کلان‌شهر در هنگام وقوع حادثه‌های احتمالی شده است.
آذربایجان شرقی ۱۳ درصد از مساحت بافت‌های فرسوده کشور و هفت درصد از مساحت سکونت‌گاه‌های غیررسمی کشور را در خود جای‌داده که سهم شهر تبریز نیز از این فرسودگی‌های استان ۵۰ درصد است که زندگی ۵۰۰ هزارنفری مردم تبریز در این بافت، ابعاد وسیع‌تری از این آسیب‌ها را نمایان می‌کند.
خانه‌های موجود در سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر تبریز که هیچ اثری از یک بنای مستحکم و ایمن در آن‌ها دیده نمی‌شود، به زنگ خطری برای مسئولان شهری تبدیل‌شده است، خانه‌هایی که حتی در مقابل کوچک‌ترین حادثه‌ای مانند زلزله‌ای باقدرت بسیار پایین تاب مقاومت نخواهند داشت.
زندگی یک‌میلیونی نفری مردم آذربایجان شرقی در بافت فرسوده
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی با اشاره‌ای به حجم بافت‌های فرسوده استان می‌گوید: هم‌اکنون ۱۳ درصد مساحت بافت فرسوده شهری و هفت درصد مساحت سکونت‌گاه‌های غیررسمی کشور در این استان قرار دارد که ۴۴ درصد آن مربوط به کلان‌شهر تبریز می‌شود و این شهر باوجود دو هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده است.
توحید اخلاقی در خصوص جمعیت ساکن در این مناطق نیز می‌گوید: در کل استان یک‌میلیون نفر در این بافت زندگی می‌کنند که این میزان در شهر تبریز به ۵۰۰ هزار نفر رسیده است.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی با اشاره‌ای به سکونت‌گاه‌های غیررسمی در استان می‌گوید: استان آذربایجان شرقی با دارا بودن سه هزار و ۵۶۴ هکتار از سکونت‌گاه‌های غیررسمی کشور، هفت درصد از مساحت این سکونت‌گاه‌ها را دارد که در این میان سهم تبریز نیز دو هزار هکتار است.
وی ادامه می‌دهد: معضل حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده یکی از مهم‌ترین مشکلات عمرانی در شهر تبریز است که نیاز به‌صرف هزینه و انرژی بالایی دارد و از طرف دیگر با توجه به‌قرار گرفتن این استان و به‌خصوص شهر تبریز در خط گسل زلزله باید همت خود را برای کاستن میزان حجم این بافت و سکونت‌گاه‌ها به کار ببریم.
آغاز احیای بافت‌های تاریخی فرسوده در تبریز
مدیرکل راه و شهرسازی استان در خصوص اقدامات پیش رو برای احیای بافت‌های فرسوده تبریز به‌عنوان دومین کلان‌شهر فرسوده کشور می‌گوید: در این راستا بازسازی میدان‌ها قدیمی و احیای بافت‌های تاریخی شهر را پیش روداریم که در این راستا می‌توان به بازسازی میدان شهید بهشتی و میدان صاحب‌الامر اشاره کرد.
اخلاقی ادامه می‌دهد: همچنین طرح پایا با همکاری بخش‌های مختلف در تبریز اجرا می‌شود و طی آن شاهد ساخت ساختمان‌های نوساز در این بافت خواهیم بود، همچنین تملک اراضی بخشی از این بافت‌ها و اسکان ساکنان آن‌ها در مساکن از پیش تهیه‌شده بخشی از این طرح خواهد بود.
رتبه دوم استان در اختصاص وام بافت فرسوده
وی بابیان اینکه برای نوسازی بافت‌های فرسوده نیاز به یاری خود ساکنان این مناطق داریم، می‌گوید: به همین منظور به‌طور گسترده اقداماتی جهت اهدای وام برای نوسازی این مناطق در اختیار ساکنان قرار داده می‌شود که در طول چندین سال گذشته استقبال خوبی از این وام‌ها شده و تنها در دو سال،۲۴ هزار درخواست برای نوسازی واحدهای مسکونی بافت فرسوده داشته‌ایم.
اخلاقی می‌افزاید: باوجوداینکه شهر تبریز دومین کلان‌شهر فرسوده کشور بوده و استان آذربایجان شرقی نیز حجم بالایی از این فرسودگی‌ها را در خود جای‌داده است بیشترین سهمیه وام بافت فرسوده پس از تهران متعلق به این استان است که با استفاده مناسب از این ظرفیت می‌توانیم گامی در راستای کاهش فرسودگی‌ها برداریم.
خطر در کمین سکونت‌گاه‌های غیررسمی تبریز است
شهردار تبریز نیز در گفتگو با مهر وجود حجم عظیم از بافت فرسوده در کلان‌شهر تبریز را زنگ خطری دانسته و می‌گوید: نباید از کنار سکونت‌گاه‌های غیررسمی و بافت‌های فرسوده به‌آسانی عبور کنیم چراکه خطر در کمین این سکونت‌گاه‌ها بوده و یک حادثه و زلزله کوچک، فاجعه بزرگی را می‌تواند در این مناطق و در کل کلان‌شهر تبریز پدید آورد.
صادق نجفی ادامه می‌دهد: سکونت نیم میلیون نفر از مردم تبریز در سکونت‌گاه‌های رسمی می‌تواند در هنگام بروز حادثه‌ای، آسیب‌های خود را نشان دهد که باید قبل از وقوع این حادثه به فکر کاهش و سپس ریشه‌کنی کامل این سکونت‌گاه‌ها و بافت فرسوده شهری باشیم.
شهردار تبریز با اشاره به حجم بالایی از فرسودگی‌ها در کلان‌شهر تبریز می‌افزاید: در کل کشور نیز میزان فرسودگی در ساختار شهرها بسیار بالاست که کلان‌شهر تبریز به‌عنوان دومین کلان‌شهر فرسوده کشور نیاز به توجه بیشتری دارد و وجود سکونت‌گاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده معضلی جدی برای این استان و شهر تبریز است.
بخش خصوصی برای احیای بافت فرسوده ورود کند
وی ادامه می‌دهد: برای احیای این بافت باید پای بخش خصوصی به میان آورده شود چراکه همانند برخی پروژه‌ها و طرح‌های دیگر، درآمد دولت و شهرداری به‌تنهایی نمی‌تواند کافی باشد و باید بخش خصوصی را نیز در امور مربوطه دخالت دهیم.
نجفی همچنین بر لزوم حفظ بافت تاریخی تبریز نیز اشاره‌کرده و می‌گوید: نباید در بحث بازسازی بافت‌های فرسوده و طرح‌های مربوط به آن به اماکن تاریخی صدمه‌ای وارد کرده و موجبات تخریب هویت شهر اولین‌ها را فراهم کنیم.
بافت تاریخی را با بافت فرسوده اشتباه نگیریم
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز می‌گوید: با تغییر سبک ساخت‌وسازها و انتقال بافت جدید به خارج از مرکز شهر، زمینه برای تبدیل مرکزیت شهرها به بافت فرسوده ایجادشده که البته باید توجه کنیم که بافت فرسوده با بافت تاریخی اشتباه گرفته نشود.
محمدصادق پور مهدی ادامه می‌دهد: گاهی به‌جای اصلاح بافت فرسوده اقدام به تخریب بافت ارزشمند تاریخی می‌کنیم که متأسفانه این موضوع در نقاط شهری رایج شده و علت مهم آن عدم برنامه‌ریزی صحیح مدیران شهری و نبود کارشناسی‌های لازم است.
وی همچنین با اشاره‌ای به معضل حاشیه‌نشینی نیز می‌گوید: همگان بر آسیب‌ها و تبعات فیزیکی حاشیه‌نشینی آگاه هستند اما تبعات اجتماعی و امنیتی بزرگی که در دل این مناطق پنهان‌شده، خطرات وجود این سکونت‌گاه‌ها را دو برابر کرده است.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی ادامه می‌دهد: با اجرای طرح پایا در استان به‌طور یقین می‌توان در آینده نزدیک شاهد کاهش چشمگیر بافت‌های فرسوده و همچنین راه‌کاری برای از بین بردن سکونت‌گاه‌های غیررسمی بود چراکه از هم‌اکنون باید به فکر بحران‌های پیش رو در این مناطق باشیم.
بافت‌های فرسوده و سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر تبریز می‌توانند در هنگام بروز حادثه‌ای همچون زلزله‌ای حتی باقدرت پایین، این کلان‌شهر را دچار بحران کنند، بحرانی که باید از هم‌اکنون جلوی رخ دادن آن گرفته شود.
هرچند با یکپارچگی امکانات نهادهایی همچون شهرداری تبریز، استانداری و راه و شهرسازی استان و همکاری آن‌ها در قالب طرح پایا برای نوسازی این حجم از بافت فرسوده، شاید بتوان منتظر خبرهای خوشی در این زمینه بود.
