بی‌خبری از فضای مجازی عام و خاص نمی‌شناسد و اکنون ندانم‌کاری چهره‌هایی مانند بازیگران، فوتبالیست‌ها و خواننده‌ها نیز در این فضا به داستانی تکراری بدل می‌شود؛ اما متاسفانه همه این اخبار چند روز پس از رسانه‌ای شدن از حافظه جامعه پاک می‌شود تا پرونده بعدی که یک بار دیگر ماجرایی تازه از عملی مجرمانه در این محیط سرتیتر اخبار می‌شود.این پرونده‌ها البته درس مهمی هم برای مردم دارد و به آنها نهیب می‌زند مهم نیست چقدر معروف یا شناخته شده باشید، اگر مرتکب جرم شوید قانون بی‌واهمه و بدون معطلی با شما برخورد خواهد کرد.
براساس گزارش پلیس فتا، هتک حیثیت و نشر اکاذیب، کلاهبرداری‌های رایانه‌ای، مزاحمت‌های اینترنتی و انتشار فیلم و عکس‌های خصوصی و خانوادگی برخی از جرایمی است که خانواده‌ها را در دنیای مجازی با مشکل روبه‌رو کرده و هر روز نیز به قربانیان آن اضافه می‌شود.
همچنین در هشت ماه امسال 11 درصد جرایم دنیای مجازی اخلاقی بوده یا 52 درصد جرایمی که در این مدت در فضای مجازی رخ داده به برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های بانکی برمی‌گردد، این در حالی است که 6/12 درصد جرایم نیز به هتک حیثیت و نشر اکاذیب مربوط می‌شود. نگران‌کننده‌تر این‌که برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های بانکی در هشت ماه امسال 16 درصد و هتک حیثیت و انتشار اکاذیب 92درصد رشد داشته است. عزیز نجف‌پور، پژوهشگر و کارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: فضای مجازی زیست بوم جدیدی است که مردم با آن آشنا نیستند. این در حالی است که برای زندگی مناسب در این محیط باید آداب و اصول خاصی رعایت شود؛ مواردی که اغلب مردم هنوز نسبت به آن آگاهی لازم را کسب نکرده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: نه‌فقط مردم بلکه دولت نیز سیاست‌های مناسبی در این خصوص اتخاذ نکرده، بنابراین تازمانی که مردم و مسئولان آگاهی لازم را پیدا نکنند، در این حوزه مشکلاتی پیش خواهد آمد.
به این ترتیب به نظر می‌رسد تنها راه برون‌رفت از این مشکلات بالا بردن سواد دیجیتال کاربران و مسئولان است. برای رسیدن به این هدف نیز باید نکات آموزشی لازم در سرفصل کتاب‌های درسی تمامی مقاطع تحصیلی قرار گیرد.
نجف‌پور یادآور می‌شود: نباید فراموش کرد که جامعه ایرانی، اخلاق‌مدار است، در این میان آنچه مشکل‌ساز شده، آشنا نبودن شهروندان به ادبیات زیست در فضای مجازی است.
جرم‌های واقعی در دنیای مجازی
محسن میر بهرسی، معاون سابق تشخیص و پیشگیری پلیس فتا در این باره به جام‌جم می‌گوید: مصادیق جرم در فضای مجازی برای بسیاری از کاربران این فضا مشخص نیست، در واقع آنها از قوانین این حوزه مانند قوانین راهنمایی و رانندگی آگاهی ندارند ،به همین خاطر برای خود و اطرافیانشان دردسرساز می‌شوند.این در حالی است که باید یادآور شد جرایمی که در فضای مجازی می‌افتد جرایم تازه‌ای نیست و شبیه اتفاقاتی است که در دنیای حقیقی اتفاق می‌افتد، اما با این تفاوت که تغییر شکل داده‌اند. این پژوهشگر در حوزه آسیب‌های فضای مجازی یادآور می‌شود: برای کاهش آمار جرم در فضای مجازی کمیسیون تعیین مصادیق مجرمانه و معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه باید در این حوزه آگاهی بیشتری به شهروندان بدهند. چون با این جرایم به شکل مستقیم برخورد نمی‌شود، بسیاری از شهروندان نسبت به جرایمی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد حساس نیستند؛ برای نمونه بسیاری از شهروندان آلبوم‌های عکس خود را در اختیار اطرافیا نشان نمی‌گذارند، اما آنها به‌راحتی عکس‌های خصوصی خود را در فضای مجازی منتشر می‌کنند. معاون سابق تشخیص و پیشگیری پلیس فتا تاکید می‌کند: اتفاقاتی که در فضای مجازی رقم می‌خورد برای بسیاری از شهروندان محسوس نیست به همین خاطر متولیان امر باید برای افزایش آگاهی شهروندان و محسوس شدن این نکات تلاش کنند.
مردم عادی از بی‌خبری مجرم می‌شوند
کارشناسان عنوان می‌کنند تا زمانی که شهروندان با قوانین حاکم بر فضای مجازی آشنا نشوند، نمی‌توان به کاهش جرایم در دنیای مجازی امیدوار بود.
محمود عسگری، قاضی مجتمع قضایی صدر نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه حدود 20درصد مردم از قوانین و جرایم در فضای مجازی باخبرند ؛ به همین دلیل سران سه قوه باید برای افزایش آگاهی شهروندان تلاش کنند. وی ادامه می‌دهد: مسئولان باید اطلاع رسانی کنند. مردم مجاز هستند در فضای مجازی چه کارهایی انجام دهند یا چه رفتاری جرم به حساب می‌آید.قاضی عسگری تاکید می‌کند: برای گرفتن نتیجه بهتر قوه مجریه، قضاییه و مقننه باید باهماهنگی بیشتر بایکدیگر همکاری کنند.وی با بیان این‌که 70 درصد کاربران فضای مجازی در کشورمان کمتر از 20 سال دارند، یادآور می‌شود: نظام آموزشی کشور نیز دراین حوزه بسیار تاثیرگذار است و باید معلمان،دبیران و استادان برای افزایش آگاهی دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر تلاش کنند.
قانون را نمی‌دانند
قوانین جرایم سایبری و رایانه‌ای سال 88 در کشورمان به تصویب رسید، اما از آن زمان تاکنون شهروندان نسبت به این قوانین آگاهی مناسبی به‌دست نیاورده‌اند؛ به همین خاطر از روی ناآگاهی مرتکب قانون‌شکنی می‌شوند.
حامد فخار، کارشناس پلیس فتا نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: بی‌اطلاعی مردم نسبت به مصادیق جرم در فضای مجازی به زیان آنها تمام می‌شود به همین دلیل باید به شهروندان در این خصوص آموزش داد. وی تاکید می‌کند: برای کاهش جرایم باید توجه بیشتری به آموزش کرد؛ زیرا تا زمانی که خانواده‌ها به‌درستی نسبت به این حوزه آگاهی پیدا نکنند از آمار جرایم کاسته نمی‌شود.
دکتر علیرضا حسن‌زاده، مدیر گروه مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: برای بهبود شرایط در فضای مجازی و رفتار بهتر شهروندان باید فرهنگ‌سازی کرد و شیوه درست استفاده از فضای مجازی را به آنها آموزش داد. وی عنوان می‌کند: شبکه‌های اجتماعی نقاط قوت و ضعف دارند به همین خاطر مردم باید نسبت به آنها آگاهی پیدا کنند. در سال‌های اخیر پلیس فضای مجازی، برای پیشگیری از جرم، بسته‌هایی اطلاعاتی و حتی امکان چت با کارشناسان پلیس فتا را در سایتش در اختیار مردم قرار داده است؛ اما هنوز بسیاری از مردم از این نوع خدمات بی‌خبرند و البته این نوع خدمات کافی نیز نیست.
از سوی دیگر این نوع خدمات صرفا برای کاربران فضای مجازی است و در همین فضا در اختیار مردم قرار می‌گیرد؛ در حالی که هنوز بسیاری از والدین با این فضا آشنایی ندارند تا آن بسته‌های اطلاعاتی را دریافت کنند. حال آن‌که باید نقشی سرنوشت‌ساز در کنترل فرزندانشان در فضای مجازی داشته باشند و آگاه‌سازیشان با روش‌های مختلف ضروری است و به همین علت باید برای رواج شیوه استفاده درست از فضای مجازی سرمایه‌گذاری و شهروندان را از قوانین ومقررات دنیای جدیدشان بیش از پیش آگاه کرد.
