ساخت تونل ها، زیرگذر ها و بزرگراه ها از جمله راهکارهایی هستند که در چند سال اخیر با افزایش جمعیت، تردد وسایل نقلیه، افزایش وسایل حمل و نقل عمومی در سطح شهر و همچنین تغییر ساختار زندگی شهری برای حل مشکل ترافیک ارایه شده اند.
تهران به عنوان پایتخت و یکی از کلانشهرهای بزرگ دنیا، دارای جمعیت زیادی است که در زمینه حمل و نقل عمومی با معضلات ترافیکی متعددی دست و پنجه نرم می کند.
بروز ترافیک در این کلانشهر به عنوان بزرگترین مشکل چندین بار از سوی مسئولان شهری مطرح و راهکارهای گوناگونی برای برطرف شدن آن مطرح شده است. در این میان یکی از مهمترین راهکارهای کاهش حجم ترافیک و کوتاه کردن مسیرها که به فکر مسئولان مربوطه خطور کرد احداث تونل و بزرگراه در نقاط مختلف و البته پر ترافیک پایتخت بود.
در قاره آسیا بعد از کشورهای چین و ژاپن، ایران سومین کشوری است که اقدام به احداث تونل‌های طویل جاده‌ای کرده و در این زمینه جزو کشورهای پیشرو در این قاره به حساب می‌آید. در حال حاظر 4 تونل در پایتخت وجود دارد.
تونل رسالت؛ تونلی ۹۵۰ متری که با اعتباری 600 میلیون تومانی احداث شده، از میدان آفریقا شروع و به بزرگراه کردستان ختم می‌شود. این تونل شامل 2 قسمت است.
قسمت اول دارای 2 تونل که طول آن تقریبا ۸۲۲ متر و از میدان آفریقا تا دره نظامی گنجوی است و قسمت دوم دارای 2 تونل بهم چسبیده که طول آن تقریبا برابر ۱۶۰ متر بوده که از دره نظامی گنجوی تا بعد از خیابان اسدآبادی امتداد می یابد.
ساخت این تونل در تاریخ یکم اردیبهشت 76 آغاز و 24 تیر 85 به پایان رسید.
تونل توحید؛ با اعتباری 3000 میلیارد ریالی احداث و از 2 تونل کنار هم به طول 2 هزار و 1360 متر تشکیل شده که هرکدام از تونل‌ها شامل سه باند رفت و برگشت بوده و به عنوان نخستین تونل شمال به جنوب تهران، بزرگراه چمران را به بزرگراه نواب صفوی پیوند می‌دهد. ساخت این تونل در رکوردی بی سابقه در 30 ماه به پایان رسید و بزرگترین تونل شهری ساخته شده در ایران است.
ساخت این تونل در تاریخ 29 خرداد 1386 آغاز و 12 بهمن 88 به پایان رسید.
تونل نیایش؛ یکی از بزرگترین تونل‌های شهری موجود در ایران است که در پایتخت با اعتبار 840 میلیارد تومانی ساخته شده و این تونل، بزرگراه نیایش را به صورت رفت و برگشت به بزرگراه صدر اتصال می‌دهد. طول این تونل 10 هزار و 250متر است و از 62 جت فن برای تهویه هوای داخل آن استفاده شده است.
این تونل با 2 تونل رفت و برگشت با طول تقریبی 6/7 کیلومتر در بزرگراه نیایش، از حدود 700 متری غرب بزرگراه کردستان آغاز و تا حدود 300 متری شرق بزرگراه مدرس، ادامه دارد.
تونل امیر کبیر؛ این تونل در شرق بازار تهران و در حدفاصل سه راه امین حضور و بزرگراه امام علی(ع) قرار گرفته است.
**اخذ عوارض از معابر خاص پایتخت
چندی پیش اعضای شورای شهر تهران از بررسی یک فوریت لایحه اخذ عوارض از معابرخاص پایتخت صحبت هایی به میان آوردند که براساس این لایحه قرار بود برای رفت و آمد از تمامی تونل‌ها و بزرگراه‌های پایتخت هزینه ای دریافت شود که شهرداری تهران نیز در لایحه "اخذ عوارض از معابر خاص" پیشنهاد دریافت ۳۰۰ تومانی را ارایه کرد.
گرفتن عوارض از خودروهای عبوری در بزرگراه‌ها، تونل‌ها و پل‌ها در بسیاری از کشورها رایج است و این در حالی است احداث این تونل ها و بزرگراه ها در کشورهای اروپایی با هزینه بخش خصوصی ساخته می شود.
مدیریت شهری تهران براساس ماده‌ای از برنامه پنج ساله شهرداری، مکلف شده بود تا پایان سال دوم برنامه و انتهای سال 94 با تدوین سامانه قیمت‌گذاری برای عبور و مرور وسایل نقلیه شخصی در بزرگراه‌ها، مجموعه‌ای از اهداف چهارگانه در 2 حوزه حملونقل و محیط‌زیست پایتخت را محقق کند.
به گفته مسئولان، شهرداری تهران قصد دارد از محل درآمد حاصل از عوارض تردد روزانه خودرو، ظرفیت حملونقل عمومی را با اولویت تخصیص منابع به "مترو"، حمل ونقل ریلی را توسعه دهد.
**چه خودروهایی مشمول پرداخت هزینه می شوند؟
خودروهای حملونقل عمومی از جمله تاکسی‌های تحت نظارت سازمان تاکسیرانی، خودروهای تحت نظارت شرکت واحد اتوبوسرانی و مینی‌بوسرانی تهران، آژانس‌ها و موسسات اتومبیل کرایه در صورت دارا بودن مجوز از شهرداری تهران مشمول پرداخت عوارض موضوع این مصوبه نیستند.
آنطور که بیان شده است، درآمدهای حاصل از اجرای این مصوبه پس از واریز به خزانه شهرداری تهران برای تامین هزینه‌های ساخت، نگهداری، تامین زیرساخت‌ها، توسعه ریلی و پاک درنظر گرفته خواهد شد.
سید جعفر تشکری هاشمی، معاون حملونقل و ترافیک شهردار تهران در توضیح پولی شدن ترد در بزرگراه‌های پایتخت، می‌گوید: طبق برنامه پنج ساله دوم شهرداری مکلف بود، لایحه اخذ عوارض از مسیرهای بزرگراهی و معابر خاص را ارائه دهد. بنابراین شهرداری تهران در گام اول یک تکلیف قانونی برای ارائه این لایحه داشت.
وی بابیان اینکه هدف اصلی شهرداری از ارائه لایحه، برنامه‌ریزی سفر شهروندان تهرانی بود، گفت: بر اساس آمار به این نتیجه رسیدیم که متغیر کردن نرخ آرم طرح ترافیک روزانه، شدت تقاضای سفر در ساعات ابتدایی روز را کاهش داده و بسیاری از سفرهای درون شهری که پیش از این 8 تا 10 صبح انجام می‌شد، به دلیل افزایش نرخ طرح ترافیک به بعد از این ساعت منتقل شده است و این یعنی مدیریت تقاضای سفر.
تشکری هاشمی با تاکید بر اینکه بسترهای الکترونیکی اجرای این طرح فراهم است، افزود: با اجرای این پیشنهاد، می توان سفر مردم در معابر بزرگراهی و تونل‌ها را مدیریت کرد.
وی در ادامه افزود: برخی از سفرهای مردم که بیشتر جنبه خرید یا تفریحی دارد، می‌تواند به ساعت‌هایی که ترافیک کمتر است، منتقل شود یا مردم از سفرهای غیرضروری در تونل‌ها یا برخی از بزرگراه‌ها پرهیز کنند و مسیرهای جایگزین را انتخاب کنند.
معاون حملونقل و ترافیک شهرداری تهران اضافه می‌کند: قرار نیست با اخذ عوارض معابر شهری، فشاری به مردم وارد و تبدیل به دل‌نگرانی جدید مردم شود. در حال حاضر شهر بر اساس مشارکت مردم اداره می‌شود. درآمد شهرداری از کجا تامین می‌شود؟ هزینه‌های شهر را خود مردم می‌دهند و باید تلاش کنیم این مشارکت را حداکثری کنیم.
تشکری هاشمی با بیان اینکه مشابه این کار سال‌ها است در جاده‌های کشور اجرا می‌شود، تصریح کرد: بخش خصوصی به جاده‌سازی ورود پیدا می‌کند و وزارت راه از جاده جدید ساخته شده عوارض می‌گیرد، اما جاده قدیم برای تردد همچنان رایگان است. این موضوع باید در شهرها هم نهادینه شود تا بتوان از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در غنی کردن شبکه معابر استفاده کنیم. تجربه جهانی هم نشان می‌دهد سال‌ها است این اتفاق در دنیا می‌افتد. هدف ما هم بیشتر مدیریت سفر مردم است.
ذر همین راستا لایحه اخذ عوارض تردد از معابر خاص شهری درجلسه کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران مورد بررسی اعضای شورای قرار گرفت.
علیرضا دبیر رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران درباره جزئیات این طرح، می‌گوید: نظر کمیسیون برنامه و بودجه این است که تونل ها باید اولویت بندی شوند و درآمد حاصل از عوارض حتما برای توسعه مترو در شهر تهران هزینه شود.
وی ادامه می‌دهد: در این جلسه نظرات کمیسیون‌های دیگر نیز بررسی شد. کمیسیون سلامت و خدمات شهری ابهاماتی را درباره ساز و کار اجرایی کردن این لایحه مطرح کرده و پیشنهاد داده این طرح برای 2 سال به صورت پایلوت در برخی از تونل‌ها اجرا شود.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با بیان اینکه بحث دریافت عوارض از سه تونل نیایش، توحید و رسالت و همچنین پل 2 طبقه صدر در کمیسیون برنامه و بودجه در حال بررسی است، تصریح کرد: در حال بررسی نرخ هستیم؛ چرا که نرخ پیشنهادی شهرداری برای اخذ عوارض بالا بوده و شورا این نرخ را قبول نکرده است.
دبیر درباره لایحه اخذ عوارض تردد از معابر خاص شهری که همچنان در کمیسیون برنامه و بودجه در حال بررسی است، گفت: این لایحه توسط شهرداری برای بررسی به کمیسیون برنامه و بودجه آورده شده است که با حضور نماینده کمیسیون عمران و حمل ونقل بررسی می‌شود.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر با بیان اینکه این لایحه پیش از این به شهرداری عودت داده شده بود، افزود: تیم کارشناسی کمیسیون برنامه و بودجه در حال بررسی زوایای مختلف این لایحه است چرا که برای تصویب این لایحه و اخذ عوارض باید به سوالات مختلفی پاسخ داده شود.
**نرخ شناور دریافت عوارض تردد
اعضای شورای شهر تهران پیشنهاد کردند، نرخ عوارض تردد در ساعات مختلف به شکل شناور تعیین شود. در همین راستا تشویق به استفاده از حملونقل عمومی و افزایش درآمدهای پایدار شهرداری، اهداف چهارم و پنجم از طراحی عوارض جدید عنوان شده است.
البته قابل ذکر است شهروندانی که خودرو ندارند، نباید هزینه تردد کسانی را بدهند که می‌خواهند با خودروهایشان در خیابان‌ها تردد کنند.
به همین دلیل بهتر است که افراد استفاده کننده از این معبر‌ها، مالیات یا عوارض راه را پرداخت کنند که امیدواریم این امر در زمان اجرایی شدن این لایحه در نظر گرفته شود.
**بررسی پولی شدن تونل‌های پایتخت
این عوارض دریافتی به صورت الکترونیکی اخذ می‌شود و افرادی که قصد پرداخت عوارض را ندارند، می‌توانند از این مسیرها استفاده نکنند اما در صورت استفاده و عدم پرداخت عوارض، باید جرایم سنگینی که برای آن‌ها در نظر گرفته شده پرداخت کنند.
با توجه به اینکه در تهران خودروهای بسیاری بدون داشتن مجوز، به عنوان تاکسی فعالیت می‌کنند در این وضعیت اخذ چنین تصمیمی شاید بتواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه حمل و نقل باشد.
اکنون ارقام جدیدی مبنی بر دریافت اخذ عوارض منتشر شده است که ابوالفضل قناعتی عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران دراین باره می گوید: ارقام پیشنهادی از سوی شهرداری بوده است و در مورد کلیات این لایحه که آیا باید برای تردد از تونل‌ها از مردم پول گرفت، بین اعضا تردید وجود دارد.
وی با بیان اینکه برخی از اعضا معتقدند برای تونل‌هایی که در آینده ساخته می‌شوند همچون تونل صیاد شیرازی این لایحه اجرایی شود، گفت: در مورد کلیات این طرح که آیا از مردم عوارضی اخذ شود یا خیر، باید این موضوع در صحن علنی مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.
گفتنی است، پس از به تصویب رسیدن این لایحه در شورای شهر، در مورد گرفتن یا نگرفتن عوارض از مردم بین اعضای شورای شهر اختلاف وجود دارد و هنوز بحثی در مورد قیمت‌ها صورت نگرفته است.
