ناصر جعفرزاده؛ در حالی که نرخ بیکاری کلی در جامعه در تابستان ۹۴ حدود ۱۱ درصد برآورد شده است، همین عدد از سوی مرکز آمار ایران، برای جوانان ایرانی ۱۵ تا ۲۹ ساله بیش از ۲۳ درصد تخمین زده شده است.
موضوع وقتی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم به اعتقاد بیشتر کارشناسان مسائل اجتماعی، نداشتن شغل یکی از مهمترین عوامل در خودداری جوانان از ازدواج و از عوامل موثر در بروز طلاق است. در پژوهش ملی سنجش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان هم اشتغال از دغدغه‌های اصلی جوانان عنوان شده است.
در چنین شرایطی مجموعه مدیریتی در هر کشوری تمام اقدامات و تصمیمات را برای کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغال جوانان به کار می‌گیرد. شاید به همین دلیل است که در متن منتشر شده از برنامه ششم توسعه کشور که قرار است به زودی به مجلس ارائه شود و چشم‌اندازی از آینده پنج ساله کشور ترسیم کند، تبصره‌هایی به موضوع اشتغال پرداخته است.
جوانان؛ فراموش‌شدگان مسیر توسعه
در غیاب حوزه جوانان در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه، تبصره ۲۴ این برنامه پیشنهادی، موضوع افزایش سن بازنشستگی را مطرح کرده که اگرچه مخاطبان اصلی آن افراد در آستانه سن بازنشستگی را شامل می‌شود، اما جوانان سیبل اصلی این پیکان هستند.
نگاهی به تصمیمات مشابه در سایر کشورها تجربه خوبی را پیش روی کارشناسان و تصمیم‌گیران می‌گذارد. در گرماگرم بحران اقتصادی اروپا، چندین کشور اروپایی تصمیم گرفتند با بالا بردن سن بازنشستگی، اقتصاد تکه و پاره شده خود را وصله پینه کنند. در حالی که همه منتظر بودند این مصوبه موجب اعتراض شاغلان با سابقه کار بالا و در آستانه بازنشستگی شود، در فرانسه جوانان، پیشاهنگان اعتراض به افزایش سن بازنشستگی شدند. آنها معتقد بودند بالا رفتن سن بازنشستگی موجب کاهش تقاضای بازار کار برای جوانان می‌شود و از این رهگذر بیکاری در جوانان بیشتر می‌شود.
حالا در ایران و در شرایطی که قیمت نفت به حدود ۳۰ دلار رسیده است و شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی حال و روز خوشی ندارند و صندوقهای بازنشستگی به تبعیت از این شرایط در رکود به سر می‌برند، دولت تلاش کرده است با گنجاندن موضوع در برنامه ششم توسعه و افزایش سن بازنشستگی، چرخ این صنعت را همانند چرخ صنعت خودروسازی به حرکت در آورد. به گردش درآوردن چرخ خودروسازها با وام ۲۵ میلیونی انتقاداتی را در پی داشت و جوانان همچنان منتظر، در صف دریافت وام ازدواج، به بهترین شکل تبعیض وارد شده را لمس کردند. بنابراین دور از انتظار نیست که تصویب چنین طرحی در بنامه ششم توسعه هم موجب سرخوردگی جوانان جویای کار شود.
کار بی مزد و منت، نسخه دولت برای اشتغال جوانان
کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند بالا رفتن سن بازنشستگی به قدری شرایط بازار کار را برای جوانان پیچیده می‌کند که طراحان برنامه ششم توسعه در اقدامی عجولانه‌تر در صدد اتخاذ سیاست‌های جایگزین برای اشتغال جوانان برآمده‌اند. ظاهرا ارائه مشوق‌هایی برای اشتغال و استخدام جوانان زیر ۲۹ سال به کارفرماها، پاسخی است به همین تناقض.
دولت بنا دارد با کاهش حقوق جوانان زیر ۲۹ ساله به ۷۵ درصد حداقل مزد سالیانه، زمینه‌ای را برای اشتغال این قشر فراهم کند. اما فعالان حوزه جوانان و اشتغال معتقدند درج چنین ماده‌ای در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه می‌تواند شرایط اشتغال را برای جوانان سخت‌تر و شرایط سوء استفاده را برای کارفرمایان بیش از پیش فراهم کند.
محمداسماعیل سعیدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در این باره معتقد است شرایط کشور در وضعیت خاصی به سر می‌برد و نیمی از جمعیت فعال جوان ما بیکار است. این تفاوت باید از سوی تصمیم‌سازان کشور درک شود. در کشورهای توسعه یافته به دلیل کمبود نیروی کار جوانان مستعد و آماده به کار، ابزارهای مختلفی پیش‌بینی می‌شود که یکی از آنها بالا بردن سن بازنشستگی است اما در کشور ما که جوانان تحصیل‌کرده، سال‌ها در انتظار کار این در و آن در می‌رنند، بالا بردن سن بازنشستگی جز به معنی تداوم بیکاری جوانان، معنای دیگری ندارد.
پیشنهاداتی که در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه مطرح شده بیشتر در این جهت است که با افزایش سن بازنشستگی به قیمت پایمال کردن حقوق اولیه جوانان، فشار از روی صندوق‌ها برداشته شود
سعیدی با بیان اینکه بالا رفتن هزینه صندوقهای بازنشستگی در کشور از چالش های امروز اقتصاد کشور است که یکی از راه حل‌های این مشکل، افزایش سن بازنشستگی است، گفت: به اعتقاد من شرایط صندوقهای بازنشستگی در ایران با چاره‌اندیشی‌های بهتری قابل حل است. پیشنهاداتی که در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه مطرح شده بیشتر در این جهت است که با افزایش سن بازنشستگی به قیمت پایمال کردن حقوق اولیه جوانان، فشار از روی صندوق‌ها برداشته شود. صندوقهای بازنشستگی که امروز ۳۰ تا ۵۰ سال از عمرشان گذشته با معضل افزایش مستمری‌بگیران مواجه شده‌اند اما پرداخت کنندگان حق بیمه کاهش یافته است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس ادامه داد: علت ورشکستگی صندوقهای بیمه‌ای سوء مدیریت است چون باید از سال‌ها قبل فکر امروز را می‌کردند و با سرمایه‌گذاری صحیح، سودآوری خود را تنظیم می‌کردند. یک سوم اقتصاد کشور دست صندوقهای بازنشستگی است که بیشترشان ورشکسته هستند.
جوانان تاوان گردش چرخ صندوقهای بازنشستگی را می دهند
سعیدی با تاکید بر اینکه جوانان نباید تاوان سوء مدیریت در صندوقهای بیمه‌ای را بدهند، ادامه داد: آقایان باید راهکار مناسبی ارائه دهند. راهکارش را ما داریم بیایند و تحویل بگیرند زیرا یک کار علمی حساب شده برای نجات صندوقهای بازنشستگی پیش بینی کرده‌ایم.
وی با یادآوری تصمیمات عجولانه در دولت‌های گذشته در زمینه اشتغال جوانان گفت: در دوره اصلاحات طرحی مصوب شد که سازمان‌ها و شرکت‌ها در قبال هر فرد جوانی که استخدام کنند، ۳ میلیون وام دریافت می‌کردند اما نتیجه عکس خواست طراحان شد. تعداد زیادی از جوانان از کار اخراج و مجدد جذب شدند تا وام‌های ۳ میلیونی به جیب کارفرمایان برود.
سعیدی اضافه کرد: در شرایط فعلی هم امکان سوء استفاده از این طرح زیاد است. جوانان بالای ۲۹ سال را اخراج می‌کنند و جوانان زیر ۲۹ سال را استخدام می‌کنند تا حقوق کمتری پرداخت کنند. این یعنی استثمار نیروی کار؛ بعد آمار ارائه می‌دهند که این تعداد جوانان را استخدام کرده‌ایم.
در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه، حقوق کارجویان زیر ۲۹ سال از ۷۱۲ هزارتومانی که برای سال ۹۴ تصویب شده به ۵۳۰ هزار تومان کاهش پیدا می‌کند
نادر قاضی پور دیگر نماینده مجلس نیز به مخالفت با این طرح پرداخت و گفت: براساس پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه، حقوق کارجویان زیر ۲۹ سال از ۷۱۲ هزارتومانی که برای سال ۹۴ تصویب شده به ۵۳۰ هزار تومان کاهش پیدا می‌کند.
این نماینده مردم در مجلس نهم، با بیان اینکه کاهش حقوق کارجویان زیر ۲۹ سال مشکلاتی را برای آنها ایجاد می‌کند، تصریح کرد: بدون شک اگر تغییراتی در این پیشنهاد از سوی دولت ارائه نشود مجلس اجازه نخواهد داد چنین پیشنهادی به تصویب برسد و با قاطعیت جلوی این مصوبه ایستادگی خواهد کرد.
دفاع تمام قد مجلس در سکوت معاونت جوانان
مجلسی‌ها در حالی تمام‌قد در دفاع از جوانان و انتقاد از برنامه پیشنهادی ششم توسعه ایستاده‌اند که متولی اصلی مسائل جوانان در کشور یعنی معاونت ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان هنوز واکنش مستقیمی به این پیشنهاد نشان نداده است.
مدیرکل ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان تنها کسی است که در پاسخ به این سئوال خبرنگار مهر که چرا در برنامه ششم توسعه اشاره‌ای به مسائل و دغدغه‌های حوزه جوانان نشده است، گفت: اساس و رویکرد دولت در تدوین برنامه ششم توسعه به این شکل است که مسائلی که با موانعی برای اجرا مواجه هستند و برای رفع این موانع نیاز به قانون و مصوبه مجلس است در برنامه لایحه ششم توسعه در اولویت قرار گیرد و مابقی موارد که مانع اجرایی ندارند و در آنها دخل و تصرف در اختیار دولت است با استفاده از اسناد پشتیبان پیگیری شود اما اگر این موارد در برنامه قرار نگیرد به معنی نادیده گرفته شدن بخش جوانان نیست.
سیدجواد رضوی همچنین از پیگیری برنامه‌های مرتبط با جوانان در جلسه شورای «برنامه‌ریزی فرهنگ و هنر، ورزش، جوانان و خانواده، میراث فرهنگی و گردشگری برنامه ششم توسعه» خبر داد و افزود: امیدواریم این پیشنهادات در حوزه جوانان در برنامه گنجانده شود و بتواند برای توانمندسازی جوانان به منظور ارتقای مشارکت نهادمند آنان موثر واقع شود.
در حالی که برنامه ششم توسعه در دولت به زودی به تصویب نهایی رسیده و به مجلس ارائه می‌شود، نبود ماده‌ای مرتبط با مسائل جونان از یکسو و گنجاندن تبصره‌هایی که فضای اشتغال جوانان را مه‌آلود می‌کند از سوی دیگر، لزوم ورود معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان را بیشتر آشکار می‌کند. اگرچه دغدغه افزایش بودجه هشت میلیاردی این معاونت در بودجه سال ۹۵ هم از دل‌مشغولی‌های این معاونت است، اما رسیدن به بودجه مصوب سالانه نباید موجب غفلت مسئول اصلی مسائل جوانان از اشتغال این قشر به ویژه در برنامه ششم توسعه شود.
