به گزارشافکارنیوز،بیمه تامین اجتماعی برای تمامی کسانی که در کارگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی مشغول به کار هستند و تحت نظام استخدامی قانون کار قرار دارند، اجباری است. با توجه به اینکه قانون تامین اجتماعی نظام و سیستم کاملی را برای بیمه کردن افراد تدارک دیده است، این قابلیت را دارد که تمامی افراد جامعه را که تحت پوشش هیچ نظام حمایتی خاصی نیستند، تحت نظام خدمات بیمه‌ای خود قرار دهد.
از این رو، ممکن است گروه‌هایی باشند که تحت نظام حمایتی قانون کار قرار نداشته باشند، ولی تحت پوشش قانون تامین اجتماعی قرار بگیرند. همچنین بعضی از گروه‌ها یا موسسات با وجود آیین‌نامه استخدامی خاص میتوانند از خدمات سازمان تامین اجتماعی برخوردار شوند.
در این چارچوب ممکن است برخی از مشاغل و گروه‌ها با تصویب قانون‌های خاص به طور اجباری مشمول مقررات تامین اجتماعی قرار بگیرند در حالی که تحت پوشش قانون کار نیستند(مانند بیمه رانندگان، طبق قانون بیمه اجباری رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافر بین‌شهری مصوب ۱۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ مجلس شورای اسلامی). قانون مذکور، شاغلین در این صنف را به‌طور اجباری تحت پوشش تامین اجتماعی قرار می‌دهد. از طرف دیگر گروهی قرار دارند که با وجود عدم اشتغال میتوانند خود را بیمه کنند. این گروه البته با اختیار و اراده خود میتوانند تحت نظام بیمه‌ای تامین اجتماعی قرار بگیرند.
مطابق قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، این مشاغل شامل آن دسته از فعالیت‌هایی هستند که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب‌وکار بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار میشود.
مهم‌ترین مشاغل خانگی شامل صنایع‌دستی، فرش دستباف، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری، امور تولیدات گیاهی، تولیدی(صنعت و خدمات)، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و…
در کسب‌وکار خانگی، کار صرفا توسط عضو یا اعضای خانواده در واحد مسکونی انجام می‌پذیرد. کاری که مجاز باشد و باعثسلب آسایش همسایگان نشود، آلودگی صوتی و زیست‌محیطی نیز ایجاد نکند. در چنین شرایطی افراد مذکور مشمول بیمه خویش‌فرما می‌شوند و توسط سازمان تامین اجتماعی مورد حمایت قرار می‌گیرند.
افرادی غیر از اعضای خانواده و کسانی که مشمول بیمه‌های دیگر می‌شوند یا تحت پوشش صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایرند از شمول این قانون خارج‌اند. افراد فوق از طرف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و واحدهای تابعه، به سازمان تامین اجتماعی معرفی می‌شوند.
شرط سنی بیمه مشاغل خانگی برای زنان حداکثر ۴۵ سال و برای مردان حداکثر ۵۰ سال است
برای پذیرش بیمه صاحبان مشاغل خانگی شرط سنی منظور شده است، که برای مردان حداکثر ۵۰ سال و برای زنان حداکثر ۴۵ سال است. چنانچه سن شخصی بیش از سن ذکرشده باشد، باید دوبرابر مازاد سنی مقرر دارای سابقه پرداخت حق بیمه در سازمان تامین اجتماعی باشد. به‌طور مثال، اگر مردی بخواهد بیمه شود ولی سن وی ۵۱ سال باشد لازم است حداقل ۲ سال سابقه نزد سازمان داشته باشد.
میزان پرداخت حق بیمه برای این گروه از متقاضیان چنانچه سابقه‌ای در سازمان نداشته باشند به اختیار خود آن‌ها واگذار شده است، که بین حداقل و حداکثر دستمزد سال مربوطه قابل انتخاب است. یعنی فرد می‌تواند دستمزد خود را مابین حداقل و حداکثر(هفت برابر حداقل دستمزد) تعیین و بر اساس آن حق بیمه را پرداخت کند.
کسانی که دارای سابقه قبلی نزد سازمان تامین اجتماعی هستند میانگین دستمزد دو سال آخر پرداخت حق بیمه ملاک تعیین میزان دستمزد و حق بیمه مربوطه خواهد بود.
درمان شامل حال این گروه از بیمه‌شدگان نمی‌شود و طبق قانون این افراد باید از درمان ایرانیان برخوردار شوند و مشمول خدمات درمانی بیمه همگانی کشور قرار گیرند و سرانه درمان پرداخت کنند.
سقف سنی برای بیمه زنان خانه‌دار ۴۵ سال و حداقل سن نیز ۱۸ سال است
خانم‌های خانه‌دار از تاریخ ۲۳ آذر ۸۷، با رعایت شرایط مقرر در بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد، در زمره مشمولین این نوع پوشش بیمه‌ای قرار گرفتند و در صورت تمایل میتوانند با مراجعه به یکی از شعب تامین اجتماعی با عنوان «خانه‌دار» با تکمیل فرم خوداظهاری و انعقاد قرارداد و پرداخت حق بیمه مقرر از تعهدات قانونی متعلقه برخوردار شوند.
بر این اساس زنان خانه‌دار میتوانند خود را بیمه حرف و مشاغل آزاد کنند. در این حالت حق بیمه توسط خود آن‌ها به سازمان تامین اجتماعی پرداخت میشود. سقف سنی برای بیمه زنان خانه‌دار ۴۵ سال و حداقل سن نیز ۱۸ سال است. چنانچه متقاضی در زمان درخواست بیش از ۴۵ سال داشته باشد به ازای هر سال مازاد سنی، حداقل دو سال سابقه پرداخت حق بیمه لازم است و در صورت داشتن حداقل ۱۰ سال سابقه از اعمال شرط سنی معاف خواهد بود.
مبنای پرداخت حق بیمه برای این گروه از متقاضیان حداقل دستمزد سال مربوطه است که با سه نرخ شامل ۱۲ درصد برای بازنشستگی، ۱۴ درصد بابت بازنشستگی و فوت، ۱۸ درصد بابت بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی خواهد بود.
مددجویان کمیته امداد و زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی با معرفی از سوی دو مرجع مذکور به شرط داشتن کمتر از ۵۰ سال سن میتوانند بدون پرداخت حق بیمه تحت پوشش مقررات تامین اجتماعی قرار بگیرند. حق بیمه مربوطه از طرف دولت و دستگاههای مذکور به سازمان تامین اجتماعی پرداخت میشود.
