به گزارشافکارنیوز،به رغم آنکه دهه به دهه سازندگی معروف بود و طرح‌های عمرانی برای آبادانی کشور یکی پس از دیگری طراحی و اجرا می شد، اما به نظر می‌رسد تب ساخت و ساز و اجرای کارهای عمرانی در پایتخت از سوی مدیران شهری وقت نه براساس ایجاد زیرساخت‌های تاثیرگذار شهری بلکه برای عقب نماندن از قافله سازندگی بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پایتخت کشور نیز مانند بسیاری از شهرها و کلانشهرهای کشور که درگیر و دار جنگ بود، نیاز شدیدی به توسعه کالبدی و زیرساخت‌های شهری داشت اما با وجود این نیاز گاهی اوقات مدیران شهری وقت بدون انجام مطالعات دقیق کارشناسی
طرح‌های عمرانی‌ای را در تهران شروع کردند که برخی از این طرح‌ها سه دهه بعد به پایان رسید.
تونل امیرکبیر نیز یکی از همین طرح‌ها بود که از اواسط دهه ۷۰ کار طراحی و اجرای آن آغاز شد اما در همان دهه سازندگی دوبار این طرح تغییر کرد و درنهایت مدیران شهری وقت به ساخت زیرگذر امین حضور از محدوده خیابان ۱۷شهریور راضی شدند و مابقی پروژه‌ها را به مدت دو دهه رها کردند.
علیرضا جاوید، معاون فنی و عمرانی شهردار تهران در این باره می‌گوید: اسناد و مدارکی که از زیر گذر امین حضور در معاونت فنی و عمرانی و همچنین شهرداری منطقه ۱۲ به جا مانده نشان می‌دهد که طراحی و اجرای این تونل از اواسط دهه ۷۰ از سوی شهرداری منطقه ۱۲ به عنوان کارفرما شروع شد اما در همان سال‌ها این طرح دوبار تغییر کرد و در نهایت با اتمام زیرگذر امین حضور به حال خود رها شد.
آن طور که جاوید توضیح می‌دهد، براساس طرح اولیه قرار بود که زیرگذری خیابان ۱۷شهریور را به خیابان شکوفه متصل کند. روشی که برای اجرای این طرح انتخاب شده بود، روش طرح و اجرا بود. به این صورت که کارفرما مطالعات خود را درخصوص ضرورت اجرای این طرح در قالب چند سطر در اختیار پیمانکاری که از طریق مناقصه انتخاب شده بود قرار می‌داد و پیمانکار موظف بود که هم مطالعات کاربردی را انجام دهد و هم طراحی و اجرای آن را همزمان پیش ببرد.
اما گویا طرح اولیه ساخت این زیرگذر هم در همان سال‌ها نتوانسته بود از سوی پیمانکار به خوبی اجرا شود. به همین دلیل طراحی این تونل بار دیگر مورد بازنگری قرار گرفت و طرح ثانویه‌ای در این خصوص از سوی پیمانکار تهیه و در دست اجرا قرار گرفت.
معاون فنی و عمرانی شهردار تهران در این باره توضیح می‌دهد: گویا در آن زمان به این نتیجه رسیده بودند که کار اتصال دو خیابان توسط یک تونل شهری عمیق انجام شود، اما باز هم طراحی ثانویه کنار گذاشته شد و گزینه سوم که همان ساخت زیرگذر امین حضور بود، اجرایی شد.
وی ادامه می‌دهد: هرچند قرار بود خیابان ۱۷شهریور به خیابان شکوفه متصل شود اما این طرح به دلیل مشکلات فراوان و معارضانی که وجود داشت به یکباره کنار گذاشته شد و طرح دیگری که برمبنای آن یک زیرگذر خیابان ۱۷ شهریور را به خیابان امین حضور متصل می‌کرد، اجرایی شد و مابقی طرح با وجود انجام عملیات عمرانی و حفاری به حال خود رها شد.
طبق طراحی که برای ساخت زیرگذر امین حضور انجام شده بود، قرار بود که خیابان ۱۷ شهریور به سمت سه راه امین حضور و بافت مرکزی و تاریخی، بازار و در نهایت غرب تهران امتداد پیدا کند. اجرای گزینه سوم برعهده شرکت کیسون گذاشته میشود و در نهایت زیرگذر امین حضور ساخته و مابقی طرح به حال خود رها میشود.
معاون فنی و عمرانی شهردار تهران بیان می‌کند: بعد از آنکه فاز تکمیلی این طرح که همان اتصال خیابان ۱۷ شهریور به سمت غرب و محدوده بازار بود ناتمام باقی ماند؛ نزدیک به یک دهه اجرای این پروژه به دلیل تغییر مدیریت‌ها، کمبود منابع مالی، ناتمام ماندن طراحی اولیه این تونل و در نهایت تغییر نیازها این طرح به طور کامل به فراموشی سپرده شد.
جاوید درباره عدم اجرای دو طرح اولیه تونل امیر کبیر به شهرنوشت توضیح می‌دهد: در آن زمان گویا در اجرای پروژه پیمانکار به شبکه آب‌های سطحی، لوله‌های فاضلاب و… برخورد کرده بود که براین اساس کارفرما به جای رفع معارضان دستور به تغییر طرح داده بود.
تکمیل بزرگراه امام علی(ع) و ضرورت تعین تکلیف تونل امیر کبیر
نزدیک به یک دهه پروژه ساخت تونل شهری امیرکبیر به حال خود رها شد و این کار با اعتراض شهروندان روبه‌رو شده بود تا اینکه اواسط دهه ۸۰ مدیریت شهری فعلی پایتخت عزم خود را جزم می‌کند تا طرح‌های به زمین مانده تهران را مانند بزرگراه امام علی(ع) تکمیل کند. معاون شهردار تهران در این باره نیز می‌گوید: اواسط دهه ۸۰ دکتر قالیباف به صراحت اعلام می‌کند که در قالب یک طرح جهادی تصمیم دارد تا تمامی پروژه‌های به زمین مانده شهر تهران را در طول ۳ سال به پایان برساند. یکی از این پروژه‌ها تکمیل بزرگراه امام علی(ع) بود که به عنوان یک بزرگراه شمالی - جنوبی باید اجرا می شد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به تصمیم شهرداری تهران مبنی بر تکمیل بزرگراه امام علی(ع) تکمیل پروژه به زمین مانده تونل امیر کبیر نیز ضروری بود. به همین دلیل بازطراحی این تونل دوباره از سوی مهندسان مشاور آغاز شد.
علیرضا جاوید با بیان اینکه براساس طراحی جدید مقرر شد تا از زیرگذر خیابان ۱۷ شهریور به خیابان امین حضور استفاده بهتری شود، یادآور میشود: با توجه به مشکلات ترافیکی‌ای که در محدوده بازار و بافت قدیمی و تاریخی منطقه ۱۲ ایجاد شده بود، در طراحی‌ها راهکارهای ترافیکی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی منطقه۱۲ مد نظر قرار گرفت. براین اساس مشخص شد تا با امتداد تونل امیرکبیر به سمت بزگراه امام علی(ع) بتوان از مشکلات ترافیکی محدوده بازار کم کرد. بر همین اساس کار مطالعاتی و درنهایت عملیات عمرانی این تونل از سال ۸۵ آغاز میشود و در نهایت سال ۹۲ این پروژه با تمام فراز و
نشیب‌هایی که داشت به بهره‌برداری می رسد.
معاون فنی و عمرانی شهردار تهران درباره ویژگی‌های تونل امیرکبیر به شهرنوشت می‌گوید: در آخرین طراحی تونل امیرکبیر که در این دوره مدیریت شهری تهران انجام شد، دو تونل شمالی و جنوبی در کنار زیرگذر امین حضور طراحی و اجرا شد. به این صورت که تونل شمالی امکان دسترسی خودروها از محدوده بازار و خیابان امین حضور را به بزرگراه امام علی(ع) به سمت شمال فراهم می‌کرد. زمانی که خودروها از سه راه امین حضور وارد تونل شمالی می‌شوند در نهایت به بزرگراه امام علی(ع) شمال می‌رسند و در صورتی که بخواهند وارد جنوب این بزرگراه شوند به وسیله رمپ و لوپ‌هایی که در نظر گرفته شده تغییر لاین و
مسیر می‌دهند.
امکان دسترسی به بازار در شرایط اضطرار
در نظر گرفتن تمامی شرایط محدوده بازار و منطقه ۱۲ در طراحی نهایی تونل امیر کبیر باعثشد تا در زمان اجرا یک لاین ویژه و اضطراری نیز برای این تونل در نظر گرفته شود. علیرضا جاوید در این باره بیان می‌کند: این لاین اضطرای امکان عبور خودروهای امدادی را از شمال بزرگراه امام علی(ع) به تونل امیرکبیر و در نهایت بازار فراهم می‌کند. با توجه به بافت متراکم این محدوده و وجود انبارها و بازارهای زیاد در صورت بروز اتفاقاتی مانند آتش‌سوزی این لاین امکان دسترسی خودروهای آتش‌نشانی، اورژانس و امدادی به بازار و از آنجا به غرب تهران را فراهم می‌کند.
تعریض خیابان کرمان در آینده نزدیک
طبق طراحی‌هایی که برای تونل امیر کبیر شد، در کنار تونل شمالی، تونل جنوبی نیز برای دسترسی‌های محلی در نظر گرفته میشود. معاون شهردار تهران درباره سرانجام لاین جنوبی تونل امیر کبیر نیز یادآور میشود: تونل جنوبی امیرکبیر نیز ساخته و به اتمام رسیده است. این تونل تا خیابان کرمان واقع در محدوده منطقه ۱۴ ادامه می‌یابد. هدف اصلی از طراحی لاین جنوبی این بود که امکان دسترسی خودروها از بافت مرکزی بازار و منطقه ۱۲ به سمت بافت محلی خیابان کرمان و منطقه ۱۴ فراهم میشود که درنهایت با ساخت یک تقاطع غیرهمسطح امکان ورود خودروها به بزرگراه امام علی(ع) نیز فراهم میشود.
وی با بیان اینکه اجرای رمپ‌های دسترسی تونل جنوبی امیرکبیر به خیابان کرمان شروع خواهد شد، می‌گوید: اجرای این رمپ‌ها نیاز به تملک و رفع معارض در خیابان کرمان دارد، اما با توجه به اینکه در میان پروژه‌های شهری که نیاز به تملک و رفع معارض دارد، اجرای رمپ خیابان کرمان در اولویت پروژه‌های عمرانی امسال مطابق با مصوبه شورای شهر تهران قرار ندارد، در سال‌های آینده با تملک املاک معارض در مسیر این رمپ امکان دسترسی خیابان کرمان و پیروزی به تونل جنوبی امیرکبیر فراهم خواهد شد.
کاهش بارترافیک تهران قدیم با تونل امیرکبیر
به رغم آنکه برخی از منتقدان اعتقاد دارند که این تونل شهری نتوانسته کارکردهای ترافیکی خود را به خوبی ایفا کند، اما معاون جوان فنی و عمران شهردار تهران با رد این ادعاها به خبرنگار شهرنوشت توضیح می‌دهد: تونل امیرکبیر توانسته نقش خود را در آرام‌سازی ترافیکی منطقه ۱۲ ایفا کند. علاوه بر آن در آخرین طراحی این تونل مقرر شده بود تا امکان دسترسی خودروها به سمت بازار و بافت تاریخی منطقه ۱۲ محدود شود و بالعکس خروج خودروها از محدوده بازاربه بزرگراه امام علی(ع) سرعت داده شود که در عمل به اهدافش رسیده است.
وی تاکید می‌کند: طراحی و ساخت تونل امیرکبیر در دوره فعلی مدیریت شهری تهران کاملا منطبق با راهبردهای طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به ویژه منطقه ۱۲ است. به این صورت که این تونل کارکرد ترافیکی خودروها را از غرب به شرق برای خروج خودروها از بافت مرکزی شهر به سمت بزرگراه امام علی(ع) فراهم می‌کند.
جاوید با اشاره به انجام مطالعات ترافیکی از سوی معاونت حملونقل شهرداری و منطقه ۱۲ برای تغییر مسیر معابر و خیابانهای اطراف این تونل برای دسترسی آسان و بهتر خودروها به بزرگراه امام علی(ع) نیز یادآور میشود: اعتقاد داریم که معابر داخلی منطقه ۱۲ در محدوده غربی تونل امیر کبیر نیازمند بازنگری است. هم اکنون معاونت حملونقل و کارشناسان منطقه ۱۲ در حال بررسی هستند که با تغییر جهت برخی از خیابانها از جمله شهید دیالمه و یک طرفه کردن برخی معابر دیگر چگونه میتوانند امکان دسترسی مناسبتر خودروها به تونل شمالی و بزرگراه امام علی(ع) را فراهم کنند.
