بیماری لپتوسپیروز که در ایران به « تب شالیزار » معروف است، بیماری عفونی مشترک بین انسان و حیوان است که عامل آن نوعی باکتری به نام «لپتوسپیرا» است.
در کشور ما، تب شالیزار در سواحل دریای خزر شیوع دارد. این بیماری بیشتر در فصول گرم سال و در مناطق روستایی دیده می‌شود.
نحوه انتقال بیماری تب شالیزار
عفونت تب شالیزار معمولاً در اثر تماس مستقیم و یا غیرمستقیم انسان یا دام با آب، خاک یا غذای آلوده شده توسط ادرار آلوده تعداد زیادی از حیوانات وحشی یا اهلی مبتلا به وجود می‌آید. این بیماری در اثر تماس مستقیم با ادرار یا بافت‌های حیوانات مبتلا، به انسان منتقل می‌شود. باکتری‌ها از طریق زخم یا خراش‌های ایجاد شده برروی پوست بدن، مخاط، ملتحمه چشم، تنفس قطرات ریز و معلق مایعاتی که آلوده هستند وارد بدن انسان می‌شوند اما انتقال بیماری از انسانی به انسان دیگر بسیار نادر است.
علائم تب شالیزار چیست؟
حیواناتی که آلوده به این بیماری هستند علائمی نظیر بی‌حالی، بی‌حرکتی، بی‌اشتهایی، یرقان، تغییر رنگ شیر در دام‌های شیری، سقط جنین در دام‌های آبستن را از خود نشان می‌دهند.
علائم بالینی بیماری تب شالیزار در انسان نیز شامل موارد زیر است:
- تب و لرز
- درد عضلانی به خصوص در ناحیه عضلات ران و کمر
- سرفه و در ناحیه سینه
- یرقان (زردی)
- تورم و پرخونی غشاً ملتحمه چشم به صورت دو طرفه
- درد مفاصل
- ترس از نور
- جوش‌های قرمز پوستی
- بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، گاهی اسهال
در زنان حامله احتمال از بین رفتن جنین و سقط نیز وجود دارد.
ابتلای 351 نفر به تب شالیزار در سال گذشته
قاسم‌زاده؛ کارشناس گروه بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان درباره وضعیت شیوع بیماری در کشور اظهار کرد: در ایران از نظر میزان بروز بیماری دو منطقه اندمیک و غیر اندمیک تعریف شده است. منطقه اندمیک(بومی) شامل استان‌های گیلان، مازندران و گلستان است که به ترتیب بیشترین موارد بیماری را دارد و منطقه غیربومی شامل بقیه کشور است که موارد بیماری گزارش می‌شود.
وی افزود: در کشور سالانه در حدود 500 مورد ابتلا به تب شالیزار گزارش و ثبت می‌شود که میزان بروز آن در کشور کمتر از 0.6 در 100 هزار نفر است. میزان بروز بیماری در مناطق بومی بین 5 تا 10 در 100 هزار متغیر است.
بازه زمانی شیوع بیماری در کشور
کارشناس گروه بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان ادامه داد: موارد بیماری از اردیبهشت شروع و در مهرماه خاتمه می‌یابد که در ماه‌های خرداد و شهریور بیشترین موارد گزارش می‌شود که منطبق با کار کشاورزان در مزارع برنج است. 95 درصد بیماران سابقه کار در مزرعه به ویژه شالی‌کاری را دارند.
30 تا 60 سال سن عمده مبتلایان تب شالیزار
وی خاطرنشان کرد: بیشترین موارد شناسایی شده ابتلا به بیماری در گروه سنی 30 تا 60 سال است و کمتر از 10درصد موارد ابتلا به تب شالیزار در گروه سنی کودکان قرار دارند. مردان 75 درصد و زنان 25 در صد بیماران را تشکیل می‌دهند.
میزان مرگ ناشی از بیماری 1.5 درصد است
وی درباره میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری در سال گذشته نیز به تسنیم گفت: در سال 1402 تعداد موارد مبتلا به تب شالیزار 351 مورد بوده است. میزان کشندگی بیماری سالیانه به طور متوسط 1.5در صد است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به تب شالیزار
خشکاندن باتلاق‌ها و برکه‌ها، مبارزه با جوندگان و گوشتخوران وحشی در محدوده زندگی انسان‌ها و حیوانات اهلی، اجتناب از شنا و یا راه رفتن در آب‌هایی که احتمال آلودگی دارند، استفاده از وسایل حفاظتی در زمان کار در محیط‌های آلوده، کنترل جوندگان در محل سکونت به‌ویژه در مناطق روستایی
بیماری تب شالیزار با واکسیناسیون کنترل می‌شود؟
مصون‌سازی دام و سایر حیوانات با استفاده از واکسن می‌تواند راه پیشگیری از بیماری باشد اما عامل بیماری در حیوانات مبتلا برای مدت‌ها از طریق ادرار دفع می‌شود.
ایمن‌سازی در انسان می‌تواند مؤثر باشد که در بعضی از کشورها برای گروه‌های در معرض خطر انجام می‌شود.
درمان بیماری تب شالیزار
درمان با آنتی‌بیوتیک بیشترین اثر را در چهار روز نخست بیماری دارد اما موارد ابتلا به بیماری تب شالیزار عمدتاً به سرعت تشخیص داده نمی‌شود.
وضعیت بیماری در جهان
براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت سالانه یک میلیون مورد ابتلا به بیماری تب شالیزار در جهان گزارش می‌شود که منجر به مرگ بیش از 60 هزار نفر در دنیا می‌شود. لپتوسپیروز در کشورهای در حال توسعه یک بیماری شغلی و در کشورهای توسعه یافته بیماری فعالیت‌های اوقات فراغت افراد به شمار می‌رود.
مشاغل در معرض خطر بیماری تب شالیزار
این بیماری عمدتاً در برنجکاران، کارگران مزارع نیشکر، کشاورزان، کارگران فاضلاب‌ها و معادن، دامپزشکان، دامداران، کارگران کشتارگاه‌ها و ماهیگیران بروز می‌یابد. همچنین افرادی که در حین تفریح (اسکی روی آب، قایق سواری و شنا) با آب آلوده به ادرار حیوانات مبتلا تماس دارند در معرض ابتلا به بیماری هستند.
کدام حیوانات ناقل بیماری هستند؟
تعداد زیادی از حیوانات اهلی و وحشی می‌توانند با آلودگی به این باکتری، باعث ابتلای انسان به تب شالیزار شوند از جمله این حیوانات می‌توان به گاو، اسب، سگ، گربه، خوک، موش و سایر جوندگان به عنوان مخازن اصلی بیماری نام برد.
حیوانات وحشی از جمله گوزن، سنجاب، روباه، راسو، راکون، شیر آبی و حتی قورباغه نیز ممکن است آلوده به بیماری شوند.
