یک حقوقدان گفت: سازمان حفاظت محیط زیست سال‌ها پیش دستورالعملی نگهداری از حیوانات در باغ وحش‌ها را خطاب به تمام ادارات کل محیط زیست استان‌ها و باغ وحش‌ها ابلاغ کرد، اما رسانه‌ای نشد.
هر چند وقت یک بار تصاویر ناراحت‌کننده‌ای از وضعیت حیوانات برخی باغ وحش‌های کشور و یا مرگ و میر بعضی گونه‌های جانوری در این مراکز منتشر می‌شود. در روز‌های گذشته دو باغ وحش استان تهران خبرساز شدند که واکنش سازمان حفاظت محیط زیست را به دنبال داشت. یکی از آنها باغ وحش صفادشت بود که حیوانات مختلفی مانند گوشتخواران، علفخواران، خزندگان، پرندگان و آبزیان در آن نگهداری می‌شوند.
این باغ وحش طی سال‌های اخیر خبرساز بوده است و گونه‌های مختلفی مانند ببر، زرافه، گورخر و شیردریایی در این مجموعه تلف شده‌اند. اخیرا هم یک توله شیر در این باغ وحش دچار آسیب دیدگی و به منظور معاینه و سیر مراحل درمانی به یکی از مراکز دامپزشکی تهران منتقل شد. ۱۵ مهرماه نیز پلمب دوباره باغ وحش صفادشت رسانه‌ای شد.
از سوی دیگر در باغ وحش ارم که عضو اتحادیه باغ وحش‌های اروپاست، اتفاقی نادر رخ داد. ۲۷ شهریور «آرش» - شیر نر آفریقایی باغ وحش ارم - برای حفاظت از جفت خود به سمت میله‌های قفسه حمله کرد. شدت حمله به‌حدی بود که توانست شیشه قفس را خرد کند. برخی از کارشناسان معتقد بودند جنس شیشه قفس شیر مرغوب و مناسب جایگاه نگهداری حیوانات نبود.
غلامرضا ابدالی - مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - در واکنش به وضعیت این دو باغ وحش گفت: علت شکسته شدن شیشه قفس شیر باغ وحش ارم با یک ضربه در حال بررسی است و بعد با متخلفان برخورد خواهیم کرد. با مستاجر کنونی باغ وحش صفادشت هم برخورد قانونی خواهیم کرد چراکه سهل‌انگاری‌های عدیده‌ای در قبال حیوانات داشته است که قابل گذشت نیست.
او با اشاره به رتبه‌بندی باغ وحش‌های کشور اظهار کزد: به باغ وحش‌ها و مراکزی که به علت عدم رعایت استاندارد‌ها امتیازات کمی در رتبه‌بندی به دست آورده‌اند، مهلتی برای رفع مشکلات داده می‌شود. اگر باغ وحشی پس از پایان مهلت زمانی همچنان فاقد استاندارد‌های لازم باشد، به هیچ وجه به آن رحم نخواهیم کرد و با چنین مراکزی مماشات نمی‌کنیم و به‌سرعت بر اساس قوانین موجود با آنها برخورد و در صورت لزوم پلمب می‌کنیم.
محمد داسمه - حقوقدان و فعال محیط زیست - درباره دستورالعمل‌ها و قوانین موجود برای برخورد با تخلفات باغ وحش‌ها گفت: سازمان حفاظت محیط زیست سال‌ها پیش دستورالعملی را خطاب به تمام ادارات کل محیط زیست استان‌ها و تمام باغ وحش‌ها ابلاغ کرد. براساس آن اجرای هرگونه حرکات نمایشی در باغ وحش‌ها ممنوع است چراکه میل به نگهداری حیوانات را در خانه بیشتر می‌کند و این کار باعث افزایش قاچاق حیات وحش، غفلت از آموزش و نادیده گرفته شدن حفاظت و رفاه حیوانات در باغ وحش‌ها می‌شود.
این فعال محیط زیست در ادامه با بیان اینکه این دستورالعمل بدون اینکه رسانه‌ای شود، به باغ وحش‌ها ابلاغ شد و در دسترس مردم قرار نگرفت، اظهارکرد: در این شرایط بسیاری از اقشار جامعه از وجود این دستورالعمل اطلاع ندارند و نمی‌دانند چه اقداماتی در باغ وحش‌ها تخلف است این در حالیست که انتشار عمومی دستورالعمل منجر به نظارت مردمی می‌شد و مردم می‌توانستند در کنار سازمان حفاظت محیط زیست نقش نظارتی ایفا کنند.
او اضافه کرد: در عمل هم هیچ نظارتی صورت نگرفت. این وضعیت به مدیر خاصی ربطی ندارد. در واقع سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های متمادی نظارت بر باغ وحش‌ها را رها کرد.
داسمه عنوان کرد: اتحادیه باغ وحش‌های اروپا به عنوان یک مرجع تخصصی و قابل قبول سازمان‌های محیط زیست و جامع علمی در دنیا در سال‌های پیش بیانیه‌ای را در اعتراض به نحوه نگهداری حیات وحش در باغ وحش‌های ایران صادر و از این وضعیت انتقاد کرد.
تخلفات باغ وحش‌ها و تبعاتش
این فعال محیط زیست با اشاره به برخی تخلفات باغ وحش‌ها طی سال‌های اخیر اظهار کرد: تصاویر و گزارش‌های متعدد تخلفات باغ وحش‌ها نشان می‌دهد که در این مراکز در ازای دریافت مبالغی اجازه لمس کردن و غذا دادن به حیوانات به بازدید کنندگان داده می‌شود و این کار ترویج پیدا کرده است؛ از لمس مار‌ها تا در آغوش کشیدن جگوار، خوراکی دادن به شیر به‌خصوص در باغ وحش صفادشت چه از سوی سلبریتی‌ها و چه از سوی مردم عادی انجام می‌شود.
او تاکید کرد: این اقدامات مصداق حیوان آزاریست. اجرای حرکات نمایشی مثل روی دوش انداختن مار یا در آغوش کشیدن جگوار و ... تبعات دیگری هم دارد و میل نگهداری از حیوانات بزرگ به عنوان یک کالای گرانبها را در خانه به‌خصوص در خانه متمولان بیشتر می‌کند. گزارش‌ها و تصاویر زیادی داریم که متاسفانه این حیوانات تبدیل به حیوانات اهلی شده‌اند و در منازل نگهداری می‌شوند.
داسمه به ذکر مثالی از باغ وحش‌های متخلف پرداخت و گفت: در سال‌های اخیر هفت حیوان ارزشمند از جمله دو گورخر، یک ببر و دو زرافه را در باغ وحش صفادشت از دست دادیم. سازمان حفاظت محیط زیست باید جلوی تبلیغات گسترده باغ وحش صفادشت را می‌گرفت. نوع تبلیغات روی بیلبورد‌ها ترویج اجرای حرکات نمایشی حیوانات بود بنابراین طبق دستورالعمل خود سازمان حفاظت محیط زیست باید این تبلیغات جمع‌آوری شود.
او ادامه داد: مشکلات تا جایی که پیش رفت که باغ وحش صفادشت در پاسخ به نقد فعالان محیط زیست به‌صراحت حرکات نمایشی را تخلف ندانست. مدیریت باغ وحش صفادشت زمانی از مواضعش عقب نشینی کرد که شبکه ملی سمن‌های محیط زیستی و منابع طبیعی کشور دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست را به پیوست شکایت خودش به مرجع قضایی ارسال کرد.
داسمه با بیان اینکه تخلف‌ها تنها در باغ وحش صفادشت رخ نداده است، خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر شاهد تخلف‌های متعددی در باغ وحش هویزه در استان خوزستان، باغ وحش استان فارس و باغ وحش استان خراسان رضوی هستیم.
لزوم بازنگری دستورالعمل نگهداری از حیوانات در باغ وحش‌ها
این حقوقدان تاکید کرد: در این شرایط ضروریست که دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست دستورالعمل و ضوابط کلی یکسان و لازم الاجرا را برای تمام باغ وحش‌ها به‌روز و ابلاغ کند و ضمانت اجرای روشن و شفافی در قبال تخلفات احتمالی داشته باشد. مفاد دستورالعمل هم به صورت عمومی منتشر شود و در ادامه با تمام باغ وحش‌هایی که از دستورالعمل تخطی می‌کنند، برخورد کنند.
داسمه در پایان درباره تاثیر رتبه‌بندی در استاندارد شدن باغ وحش‌ها ادعا کرد: بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر بنا بر رتبه بندی باشد، ۹۹ درصد باغ وحش‌های ایران شرایط حداقلی و استاندارد‌های معمولی را هم ندارند. به عنوان مثال باغ وحش هویزه مشکل آب دارد و محل نگهداری حیواناتش غیر استاندارد و غیر علمی است. متاسفانه به تاریکخانه‌ای تبدیل شده و مسئولان باغ وحش اجازه فیلمبرداری به بازدیدکنندگان نمی‌دهند، چون تبعات آن را به خوبی متوجه هستند.
