دکتر امیر حسین حقیر به تشریح دیسک کمر پرداخت و توضیح داد: این مشکل یکی از شایع‌ترین علل دردهای کمری و ناتوانی‌های حرکتی در افراد است. دیسک‌های بین مهره‌ای به عنوان بافت ژله‌ای و ضربه گیر عمل می‌کنند و از تماس مستقیم بین مهره‌ها جلوگیری می‌کنند، اما به مرور زمان با افزایش سن میزان آب میان بافتی دیسک از دست رفته و حالت ژله‌ای آن کمتر شده و لذا قدرت ضربه گیری دیسک کاهش می‌یابد.
وی افزود: این امر منجر به اصطکاک بیشتر بین مهره‌ها شده که به این روند آرتروز یا همان ساییدگی گفته می‌شود، ولی ممکن است تحت شرایط خاص و یا به عللی که در ادامه گفته می‌شود، دیسک بین مهره‌ای آسیب ببینند و فتق یا همان بیرون زدگی دیسک رخ دهد.
این متخصص جراحی مغز و اعصاب و فلوشیپ جراحی ستون فقرات گفت: از جمله علل اصلی این مشکل، می‌توان به آسیب‌های ناشی از فشار مداوم بر ستون فقرات اشاره کرد؛ نشستن طولانی‌مدت در وضعیت‌های نادرست، بلند کردن اشیای سنگین به شیوه اشتباه و فعالیت‌های تکراری که به ستون فقرات فشار وارد می‌کنند، همگی می‌توانند باعث فرسایش و آسیب به دیسک‌های بین مهره‌ای شوند.
حقیر تاکید کرد: افراد بسیاری به دلیل سبک زندگی کم‌تحرک و نشستن پشت میز برای مدت طولانی در معرض خطر فتق دیسک کمر قرار دارند.
ژنتیک مهم‌ترین عامل فتق دیسک کمر است
وی همچنین به تاثیر سن و عوامل ارثی در ایجاد دیسک کمر پرداخته و در این زمینه توضیح داد: همانطور که گفته شد با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای خاصیت انعطاف‌پذیری و رطوبت خود را از دست می‌دهند، که این مسئله باعث می‌شود دیسک‌ها به راحتی دچار ترک و آسیب شوند، این فرایند که به عنوان تخریب طبیعی دیسک شناخته می‌شود، یکی از عوامل اصلی بروز دیسک کمر در افراد مسن است.
دکتر حقیر ادامه داد: از سوی دیگر، عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز این مشکل ایفا کنند به طوری که برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد ضعف دیسک‌های بین مهره‌ای هستند و این افراد بیشتر در معرض خطر فتق دیسک قرار دارند.
وی تاکید کرد: افرادی که سابقه خانوادگی دیسک کمر دارند، باید به مراقبت بیشتری از ستون فقرات خود بپردازند و زودتر به علائم مشکل واکنش نشان دهند.
این متخصص جراحی مغز و اعصاب اظهار کرد: در واقع بر اساس آخرین بررسی‌های علمی، ژنتیک مهم‌ترین عامل اکثر بیماریهای ستون فقرات و به خصوص فتق دیسک کمر است و حاوی این پیام است که افرادی که سابقه خانوادگی دیسک کمر دارند بیشتر مستعد بروز آن هستند و نیز مثلاً فردی که در ستون فقراتش در جایی فتق دیسک دارد مستعد بروز آن در جای دیگری نیز هست و بیشتر باید مراقب ستون فقرات باشد.
حقیر در ادامه به شرح علائم و نشانه‌های دیسک کمر پرداخت و گفت: این مشکل معمولاً با درد در ناحیه کمر شروع می‌شود که ممکن است به نواحی دیگر بدن مانند باسن، ران‌ها و پاها منتقل شود؛ بسته به محل آسیب دیسک و شدت فتق، درد می‌تواند از متوسط تا شدید و همراه با بی‌حسی یا ضعف عضلانی در اندام‌ها باشد؛ این درد تیر کشنده داخل اندام تحتاتی همان سیاتیکا است و در واقع سیاتیکا علامت فتق دیسک بین مهره‌ای ستون فقرات کمری است
وی همچنین افزود: در موارد شدیدتر، فشار دیسک بر روی اعصاب نخاعی می‌تواند باعث ایجاد عوارض جدی‌تر مانند کاهش قدرت حرکتی، بی‌اختیاری ادرار و حتی از دست دادن حس در برخی نواحی بدن شود.
حقیر تأکید کرد: هرگونه تغییرات ناگهانی در حس یا عملکرد اندام‌ها به خصوص زمانی که بیش از ۳ روز به طول بیانجامد و دائمی شود، باید به عنوان یک وضعیت اضطراری تلقی شده و بیمار فوراً به پزشک مراجعه کند.
در روشهای نوین جراحی بیمار پس از جراحی دوره بهبودی کوتاه‌تری داشته و عوارض کمتری متحمل می‌شود
این متخصص جراحی مغز و اعصاب و فلوشیپ جراحی ستون فقرات گفت: زمانی که بیمار با علائم شدیدی مانند ضعف عضلانی، بی‌حسی، یا بی‌اختیاری روبروست یا زمانی که درد به قدری شدید است که کیفیت زندگی بیمار به طور جدی تحت تاثیر قرار گرفته است، جراحی به عنوان یک گزینه نهایی مطرح می‌شود.
وی با اشاره به روشهای مختلف جراحی توضیح داد: بسته به محل و شدت فتق دیسک، ممکن است جراحی‌های متفاوتی توصیه شوند؛ دیسککتومی به عنوان یکی از رایج‌ترین روشهای جراحی است که در آن بخش بیرون‌زده دیسک که بر روی عصب فشار می‌آورد، برداشته می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه همچنین به روشهای نوین‌تری مانند میکرودیسککتومی و جراحی‌های کم‌تهاجمی اشاره کرد و گفت: این جراحی‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته انجام می‌شوند و باعث می‌شوند بیمار پس از جراحی دوره بهبودی کوتاه‌تری داشته و عوارض کمتری متحمل شود؛ در این روش‌ها، جراح با استفاده از یک برش کوچک و تحت هدایت بزرگنمایی با لوپ و یا میکروسکوپ یا ابزارهای تخصصی، دیسک فتق‌کرده را خارج می‌کند؛ در حال حاضر این جراحی در مرکز درمانی قائم انجام می‌شود.
دکتر حقیر در مورد مزایای این روشهای کم‌تهاجمی گفت: این جراحی‌ها به بیماران این امکان را می‌دهند که با کمترین آسیب به بافت‌های اطراف، سریع‌تر به زندگی روزمره بازگردند و عوارض پس از جراحی نظیر عفونت و درد کمتری تجربه کنند.
پیشگیری از دیسک کمر با رعایت چند اصل ساده و تغییرات کوچک در سبک زندگی
این متخصص جراحی مغز و اعصاب و فلوشیپ جراحی ستون فقرات برای جلوگیری از بروز دیسک کمر و حفظ سلامت فقرات، تاکید کرد: پیشگیری از دیسک کمر می‌تواند با رعایت چند اصل ساده و تغییرات کوچک در سبک زندگی به دست آید. این توصیه‌ها برای افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند، از جمله کسانی که سابقه خانوادگی دارند یا فعالیت‌های شغلی پر فشار بدنی انجام می‌دهند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی افزود: انجام تمرینات ورزشی منظم، به ویژه تمرینات تقویت‌کننده عضلات مرکزی بدن (کمر و شکم)، می‌تواند به تثبیت ستون فقرات کمک کند و خطر بروز دیسک کمر را کاهش دهد.، حرکات کششی روزانه برای عضلات پشتی، نه تنها به حفظ سلامت عمومی بدن کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات پشتیبان ستون فقرات می‌شوند.
حقیر در زمینه نحوه انجام تمرینات ورزشی یادآور شد: نکته مهم شروع ورزشها با انجام حرکات کششی است و سپس بعد از چند هفته حرکات و ورزشهای قدرتی به آن افزوده شود و هنگامی که توان عضلانی بازیافت ورزشهایی مثل پیاده‌روی به آن افزوده شود.
وی تاکید کرد: درشرایط وجود درد حاد کمری انجام ورزش و یا فیزیوتراپی توصیه نمی‌شود و باید بعد از چند روز استراحت و محدودیت فعالیت، که درد کمر کاهش یافت ورزشها شروع شود.
وضعیت بدنی نادرست می‌تواند فشار زیادی بر دیسک‌های بین مهره‌ای وارد کند
حقیر نشستن و ایستادن به شکل صحیح را از دیگر توصیه‌ها برای جلوگیری از این مشکل ذکر کرد و توضیح داد: وضعیت بدنی نادرست می‌تواند فشار زیادی بر دیسک‌های بین مهره‌ای وارد کند.؛به ویژه افرادی که شغل‌های پشت‌میزنشین دارند باید به وضعیت نشستن خود دقت کنند.
وی توصیه کرد: افراد هر ۳۰ دقیقه یک‌بار از جای خود بلند شوند و حرکات کششی انجام دهند تا از فشار مداوم بر ستون فقرات جلوگیری شود.
حقیر گفت: پوشیدن کفش‌های نامناسب، به خصوص کفش‌های پاشنه‌بلند، می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و باعث تغییر در تراز طبیعی بدن شود؛ در خرید کفش، باید کفش‌های با پاشنه‌های حدود ۲ تا ۳ سانتی متر و کفی‌های حمایتی انتخاب شوند.
وی با بیان اینکه بلند کردن اجسام سنگین به شیوه نادرست یکی از عوامل اصلی بروز دیسک کمر است، خاطرنشان کرد: برای بلند کردن اشیا، باید زانو خم شده و به حالت نیمه نشسته در حالیکه کمر خم نشود اجسام را از روی زمین برداشت، این شیوه باعث می‌شود که فشار از روی کمر برداشته شود و به عضلات پا منتقل گردد، در واقع برای برداشتن و در طی حمل، حفظ حالت راستایی و برافراشته ستون فقرات، به سلامت آن کمک می کند.
این متخصص جراحی مغز و اعصاب تاکید کرد: در کارگاه‌ها و یا محیط‌های کاری که با حمل اجسام درگیر هستند این موارد از ملزومات آموزش به عزیزان کارگر و زحمتکش است تا سلامت آنها حفظ شود.
وزن اضافی به خصوص در ناحیه شکم، فشار زیادی بر روی کمر وارد می‌کند
حقیر بر اهمیت حفظ وزن مناسب بدن نیز تاکید کرد و گفت: وزن اضافی به خصوص در ناحیه شکم، فشار زیادی بر روی کمر وارد می‌کند و خطر بروز فتق دیسک را افزایش می‌دهد، کاهش وزن و حفظ رژیم غذایی سالم، علاوه بر کاهش خطر دیسک کمر، به بهبود سلامت عمومی بدن نیز کمک می‌کند.
وی با اشاره به اینکه افرادی که در شغل‌های فیزیکی و پرتنش مشغول به کار هستند، باید به مراقبت‌های شغلی و استفاده از تکنیک‌های صحیح در انجام کارهای روزانه توجه کنند، اظهار کرد: افرادی که در شغل‌هایی مانند کارگران ساختمانی، حمل و نقل،و... فعالیت دارند، به دلیل بلند کردن مکرر اشیای سنگین و انجام حرکات تکراری، بیشتر در معرض خطر مشکلات دیسک کمر قرار دارند؛ استفاده از ابزارهای کمکی، مانند کمربندهای حمایتی یا استفاده از ماشین‌آلات برای جابجایی اشیا، می‌تواند از فشار بیش از حد بر ستون فقرات جلوگیری کند و همانطور که گفته شد باید در این محیط‌ها آموزش صحیح حمل اجسام جدی گرفته شود.
انتخاب یک تشک متوسط با سختی متعادل می‌تواند از بروز دردهای کمر جلوگیری کند
حقیر همچنین به اهمیت استراحت و خواب کافی اشاره کرد و در این رابطه توضیح داد: خواب کافی و با کیفیت به بدن اجازه می‌دهد تا خود را بازسازی کند و از آسیب‌های روزانه جلوگیری کند؛ افراد باید از تشک‌ها و بالش‌های مناسب استفاده کنند تا ستون فقرات در وضعیت طبیعی خود قرار بگیرد و از فشارهای نادرست در هنگام خواب جلوگیری شود. انتخاب یک تشک متوسط با سختی متعادل می‌تواند به توزیع یکنواخت وزن بدن کمک کرده و از بروز دردهای کمر جلوگیری کند.
وی به ارتباط استرس و مشکلات جسمانی، از جمله دردهای کمر، اشاره کرد و گفت: استرس می‌تواند باعث ایجاد تنش در عضلات بدن، به‌ویژه عضلات کمر شود و دردهای کمر را تشدید کند، بنابراین پیشنهاد می‌شود افراد از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی استفاده کنند تا به کاهش تنش‌های جسمی و روانی کمک کنند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: تشخیص زودهنگام مشکلات مربوط به دیسک کمر، می‌تواند نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی‌تر داشته باشد، بر همین اساس، افراد باید به علائم اولیه مانند درد مزمن، بی‌حسی، یا ضعف در اندام‌ها توجه کرده و در صورت بروز هرگونه تغییرات غیرعادی به پزشک مراجعه کنند. این اقدام می‌تواند از پیشرفت بیماری و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر پیشگیری کند.
رژیم غذایی مناسب در تقویت عضلات و بافت‌های حمایتی ستون فقرات موثر است
حقیر همچنین به نقش تغذیه در سلامت دیسک‌های بین مهره‌ای اشاره کرد و گفت: تغذیه سالم و متعادل می‌تواند به حفظ سلامتی کلی بدن و به ویژه سلامت ستون فقرات کمک کند، مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، به ویژه کلسیم و ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان بسیار ضروری هستند.
وی افزود: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، و پروتئین‌های با کیفیت، از جمله ماهی و مغزها می‌تواند به بهبود وضعیت سلامتی کمک کند؛ رژیم غذایی مناسب نه تنها به کاهش وزن کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تقویت عضلات و بافت‌های حمایتی ستون فقرات نیز موثر باشد.
حقیر بر اهمیت توجه به تغییرات جسمانی در طول زمان تاکید کرد و گفت: افراد باید به تغییرات در قدرت، انعطاف‌پذیری، و تحمل درد خود دقت کنند و با انجام ورزش کششی روزانه توان جسمانی خود را حفظ کنند.
وی اظهار کرد: با افزایش سن بافت عضلانی تبدیل به بافت چربی شده و از طرفی متابولیسم افراد کاهش می یابد و این منجر به کاهش توان عضلانی و آتروفی یا همان تحلیل و آب شدن عضلات کل بدن می‌شود.
این متخصص جراحی مغز و اعصاب و فلوشیپ جراحی ستون فقرات یادآور شد: بهترین روش پیشگیری و حفظ توان عضلانی، تحرک و ورزش کششی در کنار تغذیه سالم ویتامین د ،منیزیوم و کلسیم برای سلامت عضلات است.
فیزیوتراپی می‌تواند در تسریع روند بهبودی دیسک کمر بسیار مؤثر باشد
حقیر به برخی ورزشهای مخصوص درمانی که می‌توانند به تقویت کمر و کاهش خطر دیسک کمر کمک کنند، اشاره کرد و ورزشهایی مانند پلانک، حرکات کششی کمر و تمرینات تقویت‌کننده عضلات شکمی را به عنوان گزینه‌های مؤثر معرفی کرد.
وی همچنین به اهمیت برقراری تعادل بین تمرینات قدرتی و تمرینات کششی اشاره کرد و گفت: که این تعادل می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌دیدگی و بهبود عملکرد ستون فقرات کمک کند، به طوریکه در ابتدا باید ورزش های کششی در برنامه ورزشی گنجانده شود، در واقع اساس سلامتی عضلانی، ورزش کششی است و سپس ورزشهای قدرتی به آن افزوده شود.
حقیر توضیح داد: فیزیوتراپی به عنوان یک روش غیرجراحی می‌تواند در تسریع روند بهبودی دیسک کمر بسیار مؤثر باشد؛ فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده‌ای برای بیماران طراحی کنند که شامل تمرینات تقویتی، تکنیک‌های کششی و روشهای مدیریت درد باشد، این برنامه‌ها می‌تواند به بیماران کمک کند تا به تدریج به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنند.
وی در ادامه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی در درمان دیسک کمر و اهمیت استفاده از ابزارها و روشهای جدید مانند تصویربرداری پیشرفته و جراحی‌های آندوسکومیک دیسک اشاره کرد که می‌توانند دقت بیشتری در تشخیص و درمان مشکلات دیسک کمر فراهم کنند، این تکنولوژی‌ها به جراحان کمک می‌کنند تا با کمترین آسیب به بافت‌های اطراف، به درمان دیسک بپردازند.
با آگاهی‌بخشی و آموزش‌های مناسب می‌توان به موقع از بیماری پیشگیری کرد
دکتر حقیر به اهمیت آگاهی عمومی در مورد دیسک کمر و روشهای پیشگیری از آن اشاره کرد و برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی برای عموم مردم را از جمله راه‌های افزایش آگاهی عمومی ذکر کرد.
وی اظهار کرد: آموزش‌های عمومی می‌توانند به افزایش آگاهی مردم نسبت به خطرات دیسک کمر و روشهای پیشگیری از آن کمک کند و در نهایت کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشند.
حقیر یادآور شد: دیسک کمر یک مشکل شایع است، اما با رعایت نکات پیشگیری و توجه به روشهای درمانی مناسب، می‌توان به راحتی از بروز آن جلوگیری کرد و در صورت بروز، آن را به طور مؤثر مدیریت کرد.
این متخصص جراحی مغز و اعصاب همچنین افزود: همکاری بین پزشکان و بیماران برای ایجاد یک رویکرد مشترک در درمان و پیشگیری از مشکلات دیسک کمر ضروری است؛ با توجه به افزایش آمار بیماریهای اسکلتی-عضلانی و شیوع دیسک کمر در جامعه، توجه به این مسأله به ویژه در سنین میانسالی و سالمندی امری بسیار مهم است.
وی با بیان اینکه با رعایت این توصیه‌ها و توجه به سلامت ستون فقرات، می‌توان به کاهش شیوع دیسک کمر و بهبود کیفیت زندگی کمک کرد، ابراز امیدواری کرد: با آگاهی‌بخشی و آموزش‌های مناسب، بتوان جامعه‌ای سالم‌تر و با کیفیت زندگی بهتر ایجاد کرد.
