شروع سفید‌شدن موها بسیار زیاد به ژنتیک مرتبط است. اولین موهای سفید معمولاً بین سنین 20 تا 50سال روی سر افراد مشاهده می‌شوند. در مردان، موهای سفید معمولاً از ناحیه شقیقه‌ها و خط ریش شروع می‌شوند. در زنان سفیدی موها از خط رویش مو، خصوص از جلوی سر شروع می‌شود.
سفید شدن مو بین سنین 50 تا 60سالگی شتاب می‌گیرد. اما آیا ممکن است ما داریم کارهایی می‌کنیم که باعث می‌شود موهایمان با سرعت بیش‌تری سفید شوند؟ آیا راهی هست که جلوی سرعت سفید شدن موها را بگیریم؟
احتمالاً شنیده‌اید که کندن موها، رنگ کردن و استرس می‌توانند باعث سفید موها شوند. اینجا می‌خواهیم نظر علم را درباره سفید شدن موها جویا شویم.
رنگ مو ناشی از چیست؟
هر تار مو توسط فولیکول‌های مو تولید می‌شود. فولیکول یک دهانه تونل-مانند روی پوست سر است. فولیکول حاوی دو نوع سلول بنیادی است:
کراتینوسیت‌ها که کراتین تولید می‌کنند. کراتین پروتئینی است که ساقه مو را می‌سازد و بازتولید می‌کند.
ملانوسیت‌ها، که ملانین تولید می‌کنند. ملانین رنگدانه‌ای است که رنگ پوست و موی شما را تعیین می‌کند.
دو نوع ملانین هستند که رنگ مو را تعیین می‌کنند. یوملانین رنگدانه سیاه-قهوه و فئوملانین رنگدانه قرمز-زرد است.
مقدار رنگدانه‌های مختلف رنگ مو را تعیین می‌کند. موی مشکی و قهوه‌ای بیش‌تر یوملانین دارد، موی قرمز بیش‌ترین میزان فئوملانین را دارد و موی بلوند مقدار کمی از هر دو را دارد.
چه چیزی باعث سفیدی موها می‌شود؟
با بالا رفتن سن، طبیعی است که فعالیت سلول‌ها کم‌تر می‌شود. در مورد فولیکول مو، کم‌کار شدنِ فولیکول‌ها به این معنی است که سلول‌های بنیادی ملانین کم‌تری تولید می‌کنند و سفید می‌شوند. در ضمن کراتین کم‌تری تولید می‌کنند که باعث نازک‌تر شدنِ تارهای مو و ریزش مو می‌شود.
وقتی که ملانین کم‌تر تولید می‌شود، رنگدانه کم‌تری هم برای رنگ مو وجود دارد. موی جو گندمی ملانین کمی دارد اما موی سفید هیچ ملانینی ندارد.
موی خاکستری‌ای که رنگدانه از دست داده است، به رنگ سفید یا نقره‌ای دیده می‌شود و دلیلش آن است که نور کراتین را که به رنگ زرد کمرنگ است، منعکس می‌کند.
موی خاکستری ضخیم‌تر، زبرتر و سفت‌تر از مویی است که حاوی رنگدانه است. علتش آن است که با بالا رفتن سن شکل فولیکول‌های مو، به واسطه تغییر سلول‌های بنیادی، نامنظم می‌شود.
جالبتر آن است که موی سفید خیلی سریع‌تر از موی رنگدانه‌دار رشد می‌کند اما انرژی کم‌تری برای رشد مصرف می‌کند.
آیا استرس موها را سفید می‌کند؟
بله، استرس می‌تواند باعث سفیدی مو شود. این امر زمانی رخ می‌دهد که استرس اکسیداتیو به فولیکول‌ها و سلول‌های بنیادی آسیب می‌زند و تولید ملانین را در آن‌ها متوقف می‌کند. استرس اسکیداتیو، عدم توازن بی‌شمار مواد شیمیایی رادیکال آزاد مخرب و کمبود مواد شیمیایی آنتی‌اکسیدان محافظت‌کننده در بدن است. این موارد می‌توانند به دلایل روانی یا استرس عاطفی و همینطور برخی بیماری‌های خود-ایمن رخ بدهد.
عوامل محیطی مثل قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش یا آلودگی، همینطور سیگار کشیدن و مصرف برخی دارو هم در ایجاد این وضعیت نقش ایفا می‌کند.
ملانوسیت‌ها در مقایسه با کراتینوسیت‌ها بیش‌تر در معرض تخریب هستند و علتش آن است که مراحل پیچیده‌ای در تولید ملانین نقش دارد. این امر توضیح می‌دهد که چرا بالا رفتن سن و استرس معمولاً پیش از آنکه منجر به ریزش مو شوند، باعث سفید شدن مو می‌شوند.
چهار عقیده درباره سفید شدن موها و توضیح علم:
آیا کندن موهای سفید آن‌ها را بیش‌تر می‌کند؟
نه. وقتی مویی را می‌کنید، ممکن است متوجه وجود یک پیاز کوچک در انتهای ساقه مو که به پوست سر متصل است، بشوید. این ریشه مو است. ریشه از فولیکول مو رشد می‌کند. کندن مو ریشه را از فولیکول مو در میاورد. اما خود فولیکول مو روی پوست باز می‌ماند و نمی‌تواند کنده شود. هر فولیکول مو می‌تواند تنها یک ساقه مو را رشد بدهد.
اگر سلول‌هایی که ملانین تولید می‌کنند بر اثر کندن مکرر موها آسیب ببینند یا تحت فشار ناشی از رشد مکرر باشند، موها می‌تواند سفید شود.
آیا موها یک‌شبه سفید می‌شوند؟
در افسانه‌ها آمده که ماری آنتوآنت قبل از آنکه سرش را با گیوتین قطع کنند، یک شبه موهایش سفید شد. اما این افسانه است. ملانین موجود در ساقه موها به لحاظ شیمیایی ساختاری با ثبات است، معنایش این است که به سرعت قابل تغییر نیست. استرس روانی حاد در موش‌های آزمایشگاهی به سرعت سلول‌های بنیادی ملانوسیت را محو نمی‌کند. اما اثر این استرس آنی قابل مشاهده نیست. بلکه، موی خاکستری با رشد ساقه مو قابل مشاهده است که ماهی 1سانتی‌متر رشد می‌کند.
همه موها در یک زمان در فاز رشد نیستند که معنایش این است که همه موها همزمان نمی‌توانند سفید شوند.
رنگ کردنِ موها می‌تواند سرعت سفیدی را افزایش دهد؟
بستگی به رنگ دارد. رنگ‌موهای موقتی و نیمه-دائمی نمی‌توانند باعث سفیدی موها شوند چون این رنگ‌ها فقط ساقه مو را، بدون تغییر دادن ساختار آن، می‌گیرند. اما محصولات دائمی با عامل اکسیدانی مثل هیدروژن پروکساید، با مو یک واکنش شیمیایی ایجاد می‌کند.
تجمع هیدروژن پروکسید و سایر مواد شیمیایی رنگ در فولیکول مو می‌توانند به ملانوسیت و کراتینوسیت آسیب وارد کنند و می‌تواند باعث سفیدی مو و ریزش آن شود.
درست است که مو قرمزها موهایشان سفید نمی‌شود؟
کسانی که موی قرمز دارند نیز با افزایش سن ملانین‌شان را از دست می‌دهند اما شکل از دست دادن ملانین در آن‌ها با کسانی که موی سیاه و قهوه‌ای دارند، فرق دارد. علتش آن است که رنگدانه‌های قرمز-زرد و سیاه-قهوه‌ای به لحاظ شیمیایی با هم تفاوت دارند. تولید رنگدانه‌های قهوه‌ای-مشکی یوملانین پیچیده‌تر است و انرژی بیش‌تری می‌گیرد که باعث می‌شود بیش‌تر در معرض آسیب باشند.
تولید رنگدانه قرمز-زرد (فئوملانین) باعث فشار اکسیداتیو کم‌تری می‌شود و ساده‌تر است. معنایش این است که برای سلول‌های بنیادی ادامه دادن تولید فئوملانین، حتی با اینکه با افزایش سن فعالیت‌شان کم‌تر می‌شود، ساده‌تر است.
با افزایش سن، موهای قرمز تمایل پیدا می‌کنند که به رنگ بلوند توت‌فرنگی و سفید-نقره‌ای دربیایند. رنگ سفید مو به دلیل کم شدن فعالیت یوملانین است، بنابراین، این رنگ در افرادی که موی سیاه و قهوه‌ای دارند، شایع‌تر است.
ژنتیک آغاز سفید شدن موها را تا حد زیادی تعیین می‌کند. اما می‌توانید با حفظ سلامتی، کم کردن استرس و اجتناب از سیگار و مصرف الکل و قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید، احتمال سفید شدنِ زودهنگام موها را کم کنید.
مصرف غذای سالم نیز به دلیل تأمین ویتامین B12، مس، آهن، کلسیم و روی روی تولید ملانین و رنگدانه‌های مو اثر می‌گذارد.
