«پشه آئدس» سوژه این روز‌های رسانه‌های کشور شده و به‌دلیل بیماری‌ای که از طریق گزشش منتقل می‌شود، هرروز خبر‌های جدیدی از آن به گوش می‌رسد. پیش‌تر در گزارشی با عنوان « تب دنگی بیماری شش‌دنگی نیست» به بررسی این بیماری پرداختیم و گفتیم که در این بیماری که با نام تب دانگ یا دنگ شناخته می‌شود، انتقال ویروس از انسان به انسان وجود ندارد.
همچنین متخصصان این حوزه معتقدند در صورت حفظ بهداشت محیط و برخی نکات جزئی دیگر، می‌توان از شیوع آن جلوگیری کرد. با این‌حال، اما صبح روز گذشته خبر‌هایی مبنی‌بر شیوع این بیماری در شهر‌های بزرگی مثل تهران و مشهد منتشر شد. این خبر و در ادامه پخش اخبار ضد و نقیض دیگری که از گسترش پشه آئدس حکایت داشت، نگرانی‌هایی را در مردم و به‌ویژه ساکنان این کلانشهر‌ها به‌وجود آورد؛ بنابراین سوال این است که آیا می‌توانیم انتظار یک قرنطینه کووید دیگری هم داشته باشیم؟
چطور کرونا باعث شد دنگی نگیریم؟
علی‌رغم شیوع گسترده این بیماری ویروسی در نقاط مختلف جهان همچنان بخشی از مردم آگاهی کاملی نسبت به آن و راه‌های جلوگیری از آن ندارند. همان‌طور که اشاره شد آگاهی‌بخشی‌ها در این زمینه به واسطه آشنایی تازه با شرایط همه‌گیری نسبتا روند خوبی داشته، اما هرچقدر اطلاع‌رسانی در این حوزه بهتر و بیشتر باشد، روند جلوگیری از شیوع آن نیز تسریع می‌شود؛ بنابراین بد نیست شرح این بیماری و راه‌های پیشگیری از ابتلا به آن را مرور کنیم. تب دنگی یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس منتقل می‌شود. این بیماری از طریق نیش پشه آلوده به انسان منتقل می‌شود و می‌تواند علائمی ازجمله درد شدید در عضلات، تب بالا و مفاصل، سردرد، درد پشت حدقه چشم‌ها و راش پوستی داشته باشد، به همین دلیل ممکن است آن را با نام «تب شکستن استخوان» هم شنیده باشید.
اما درباره آئدس باید گفت که این موجود انواع مختلفی از پشه‌ها را شامل می‌شود که شایع‌ترین آن‌ها در ایران «اجیپتی» و «آلبوپیکتوس» است. آئدس اجیپتی معمولا به دلیل الگوی خاص نوار‌های سفید روی پا‌ها و بدنش شناخته می‌شود. به‌طور کلی این پشه‌ها در طول روز و به‌خصوص در ساعات ابتدایی صبح و قبل از غروب آفتاب فعال هستند. از طرفی تخم‌گذاری پشه‌های آئدس هم در آب‌های راکد مانند بشقاب زیر گلدان‌ها، ظروف آب و لاستیک‌های کهنه انجام می‌شود.
اما چطور باید از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنیم؟ در تازه‌ترین بررسی‌ها مشخص شده است که اطمینان از عدم تجمع آب در ظروف، بشقاب‌های زیر گلدان‌ها، لاستیک‌های کهنه و سایر مکان‌هایی که ممکن است محل تولید مثل پشه‌ها باشند می‌تواند از گسترش این پشه بکاهد. همچنین استفاده از اسپری‌ها و لوسیون‌های ضدپشه برای جلوگیری از نیش‌زنی و نصب توری‌های مناسب روی پنجره‌ها و در‌ها هم می‌تواند راهی مناسب برای جلوگیری از ورود پشه‌ها به داخل خانه باشد. در عین حال مهم‌ترین اقدامی که می‌توان در زمینه پیشگیری از شیوع بیماری‌ها و به‌خصوص تب دنگی انجام داد، افزایش آگاهی عمومی درمورد خطرات و روش‌های پیشگیری از بیماری‌های منتقل‌شده توسط پشه‌هاست. خوشبختانه شرایط کرونا باعث شده تا شبکه‌های بهداشت و درمان در کشور ما و دیگر کشور‌هایی که مدت‌ها با این ویروس دست و پنجه نرم کردند، آمادگی بیشتری نسبت به مسائل سلامت و بهداشت داشته باشند. پشه آئدس و تب دنگی تهدید جدی برای سلامت عمومی هستند، اما با اقدامات مناسب پیشگیرانه و همکاری مردم و دستگاه‌های مختلف کشور که وظایفی در این زمینه دارند، می‌توان از شیوع آن‌ها جلوگیری کرد.
در تهران پشه داریم، اما نه از نوع آئدس
در روز‌های گذشته خبری مبنی‌بر ورود این پشه به تهران منتشر شد که با واکنش وزارت بهداشت مواجه گشت. حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در روز شنبه ۳۰ تیر، با اعلام اینکه تاکنون ۱۵۱ بیمار قطعی تب دنگی در کشور شناسایی شده‌اند گفت: «پشه آئدس به استان تهران نرسیده و فقط یک بیمار شناسایی شده است.» شکل‌گیری و گسترش این پشه متاثر از بارندگی‌های نسبتا شدیدی بود که تابستان امسال شاهد بودیم. فرشیدی در این‌باره گفت: «همکاران بهداشتی ما گاهی در دو استان هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان در دمای ۴۵ تا ۵۰ درجه در حال تلاش برای شناسایی و مهار نقاط دارای پشه آئدس هستند و خشکی نقاط مختلف که بر اثر گرما به وجود آمده و محدودیت زیستی برای پشه به وجود آورده نباید ما را غافل کند، زیرا با یک بارندگی دوباره طی کمتر از دو هفته شاهد زاد و ولد پشه‌ها در این مناطق خواهیم بود.» به‌منظور بررسی ابعاد جدید حضور آئدس در ایران با عبدالرضا میرعلیایی، مدیر برنامه بیماری‌های منتقله آئدس مهاجر گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
میرعلیایی: هرچه مدیریت پسماند بهتر، آئدس کمتر
عبدالرضا میرعلیایی، مدیر برنامه بیماری‌های منتقله آئدس مهاجر معتقد است چیزی خارج از پیش‌بینی‌ها اتفاق نیفتاده و از سال‌ها پیش برای مقابله با این موضوع آماده بودیم. وی درباره وضعیت تهران گفت: «اما درمورد تهران امروز دیدم که می‌گویند یک مبتلا به بیماری دانگ در تهران شناسایی شده. سال‌های گذشته در تهران تعداد بسیار زیادی بیماری دانگ شناسایی کردیم و این بیماران همگی از خارج کشور وارد شده بودند. اتفاقا به دلیل آموزش‌هایی که پزشکان و بیمارستان‌های ما دیده بودند، این بیماران از کشور‌های آلوده که می‌آمدند بعد علامت‌دار شدن، اینجا شناسایی می‌شدند. موردی هم که ظرف امروز و دیروز خیلی پررنگ شد که در تهران یک مورد شناسایی شده، این مورد سابقه سفر به امارات متحده عربی داشته و اینجا تشخیص داده شده و اتفاقی نیفتاده است.
نقاط مختلف کشور این پتانسیل را دارد که پشه آئدس چه از نوع اجیپتی و چه از نوع آلبوپیکتوس استقرار پیدا کند. الان هم در اکثر مناطق کشور در فاز آمادگی هستیم و اقداماتی انجام می‌دهیم. یعنی هم بحث آموزش مردم و هم بحث سازمان‌هایی که همکار وزارت بهداشت در حوزه بهسازی محیط هستند؛ کاری می‌کنیم که این پشه استقرار پیدا نکند. در راس آن هم بحث مدیریت پسماند است. تهران هم شرایط گسترش و زاد و ولد پشه را دارد، اما تا این لحظه هیچ پشه آئدسی شناسایی نکرده‌ایم. هیچ بیماری هم که ما به آن بیماری محلی می‌گوییم یعنی بیماری که با انتقال محلی در تهران آلوده شده باشد نداریم. اما نکته مهم این است که ما کماکان باید بهسازی محیط و آموزش مردم برای پاکیزه نگه داشتن محیط‌زیست را ادامه دهیم که هیچ ماندآبی در جایی نباشد و آبی در جایی جمع نشود و زباله و فاضلاب به بهترین شکل مدیریت شود. هرچه این اتفاقات بهتر انجام شود، شانس استقرار یا گسترش و توسعه آئدس در کشور کمتر می‌شود. داستان این است و گرنه اتفاق خاصی در تهران نیفتاده که ما نگران باشیم.»
اصلا غافلگیر نشدیم
میرعلیایی با اشاره به دونوع بودن پشه آئدس ادامه داد: «آئدس اجیپتی را در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و قسمت‌هایی از بوشهر پیدا کردیم. حتی در خوزستان این پشه را پیدا نکردیم و این عجیب بود که برخی گفتند خوزستان منفجر شده و.... الان با اینکه در آنجا هم مراقبت انجام می‌دهیم بازهم موردی پیدا نکرده‌ایم. ممکن است در آینده نزدیک پیدا کنیم، اما باز هم مشکلی وجود ندارد. ما جزء معدود کشور‌هایی بودیم که پشه را شناسایی کردیم نه اینکه اپیدمی‌های بیماری را اول ببینیم و بعد دنبال پشه بگردیم. این خیلی مهم است و جزء افتخارات نظام سلامت است. برای همین هم می‌گویم ما اصلا غافلگیر نشدیم و کاملا آمادگی داشتیم. در شمال کشور هم استان گیلان پارسال به دلیل شرایط زیستی که دارد با نوع آلبوپیکتوس آلوده شد. همچنین قسمتی از مازندران در شهر رامسر، قزوین، آذربایجان شرقی و اردبیل هم پشه آئدس را به صورت محدود پیدا کردیم. در اصفهان ۹ بیمار محلی و ۹ پشه را پیدا کردیم.
امارات بیماران زیادی تولید کرده و حدود ۱۳۰ نفر از ۱۵۱ مبتلا از امارات آمده‌اند و البته هموطنان خودمان هستند که یا آنجا زندگی می‌کردند یا سابقه سفر به آنجا داشته‌اند. آن‌ها هم الان درگیر بیماری شده‌اند و در همین هفته‌های گذشته تعداد بیماران‌شان ثابت مانده. یعنی وضعیت مثل اوایل که تعداد بیماران زیاد بود نیست. بازهم این موضوع می‌تواند موثر از گرمای هوا باشد.»
مردم لباس روشن بپوشند
مدیر برنامه بیماری‌های منتقله آئدس مهاجر در پایان با تاکید بر بهسازی محیط به‌عنوان اصلی‌ترین راه مقابله با این پشه گفت: «مردم و سازمان‌ها و ادارات درگیر مثل شهرداری‌ها که وظایف سازمانی دارند باید پای کار باشند. نکته دوم این است که مردم اگر به مناطق آلوده مثل همین امارات سفر کردند، حتما لباس‌های روشن و بلند بپوشند و بدن‌برهنه نباشند.
در مکان‌هایی توقف کنند که در و پنجره‌ها توری داشته باشد که پشه امکان ورود نداشته باشد. در کمپ‌ها و خارج از محیط‌های مسقف حتما داخل پشه‌بند باشند و برای دورکردن حشرات از ابزار‌هایی مثل اسپری‌ها استفاده کنند. موقع برگشت به مبدا هم تا هفته اول هرگونه علائمی به نفع بیماری دانگ شامل تب شدید، بدن‌درد، سردرد، درد پشت حدقه چشم، بی‌حالی، بی‌اشتهایی، درد شکم، تهوع، استفراغ و حتی اسهال پیدا کردند حتما به نزدیک‌ترین مرکز درمانی یا بیمارستان مراجعه کنند و حتما بگویند که به منطقه آلوده سفر داشته‌اند.»
