خیلی‌ها فکر می‌کنند گروه‌های خونی تنها محدود به همان ۴ گروه B، A، AB و O است و همه افراد هم از گروه خونیِ خود مطلع هستند. اما این طور نیست و علاوه بر این ۴ گروه اصلی، بیش از ۳۰۰ گروه خونی نادر و ۸۰ گروه خونی بسیار نادر نیز در جهان شناسایی شده است و عجیب‌تر این که خیلی از دارندگان این گروه‌های خونی خبر ندارند که جزو دارندگانِ گروه‌های خونی نادر و خیلی نادر هستند.
چند روز پیش، یکی از اعضای کادر درمان بیمارستانی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «یک بیمار در اتاق عمل نیاز به خون پیدا کرد و همه گروه‌ها حتی گروه خونی O با خون او ناسازگار بود و درنهایت تیم پزشکی پی بردند که بیمار، دارای گروه خونی نادر بمبئی است!»
این وضعیت خیلی از افراد است که دارای گروه خونی بمبئی هستند اما تا سال‌ها به اشتباه فکر می‌کنند دارای گروه خونی O هستند و همین می‌تواند حتی جان آنها را به خطر بیندازد. گروه خونی بمبئی، یک گروه خونی نادر در تمام جهان است و گفته می‌شود در ایران تنها حدود ۷۰ نفر با این گروه خونی شناسایی شده‌اند.
علت نامگذاری این گروه خونی به «بمبئی» این است که بیشترین دارندگان این گروه خونی متعلق به کشور هندوستان و شهر بمبئی هستند و اولین بار هم فردی در بمبئی هند با این گروه خونی شناسایی شد و نام این گروه خونی بر همین اساس انتخاب شده است. دلیلش هم ازدواج‌های فامیلی رایج میان آنها است. البته این گروه خونی منحصر به هند نماند و در کل دنیا پخش شده است.
در ایران با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت تخمین زده می‌شود که ۲۷۰ تا ۳۰۰ نفر دارای این گروه خونی باشند، اما خیلی از آنها از این موضوع اطلاع ندارند و از این میان تنها ۷۰ نفر شناسایی شده‌اند. خیلی‌ها ممکن است تا دوره میانسالی و حتی تا زمانی که نیاز به جراحی یا اهدا یا دریافت خون پیدا نکنند، متوجه نشوند که جزو دارندگان گروه خونی بمبئی هستند.
چالش‌های افرادِ دارای گروه خونی بمبئی
در مقایسه با گروه خونی O، افراد دارای گروه خونی بمبئی (Bombay Blood Group) می‌توانند فقط از خون اهداکننده با گروه «O بمبئی» خون دریافت کنند.
گروه خونی بمبئی، به دلیل عدم وجود آنتی‌ژن H بر روی سطح گلبول‌های قرمز خون از سایر گروه‌های خونی متمایز است. آنتی‌ژن H نقش مهمی در تعیین گروه‌های خونی رایجA ،B ، AB و O دارد. چون پیش‌ساز آنتی‌ژن‌های A و B است. در افراد با گروه خونی بمبئی، ژن‌هایی که برای تولید آنتی‌ژن H لازم هستند، مغلوب عمل می‌کنند و فاقد فعالیت لازم برای تولید این آنتی‌ژن هستند. موضوع این است که همه مردم دنیا آنتی‌ژن H را درخون خود دارند، اما افرادی که دارای گروه خونی بمبئی هستند، این آنتی‌ژن را ندارند.
گروه خونی بمبئی بسیار نادر است و دارندگان آن با چالش‌های خاصی روبرو هستند که کارشناسان ۱۰ مورد را مهم‌تر می‌دانند که به آنها اشاره می‌شود.
کمبود خون: چون این گروه خونی بسیار نادر است، یافتن خون مناسب برای انتقال خون در مواقع اضطراری بسیار دشوار است. دارندگان این گروه خونی فقط می‌توانند از دارندگان همین گروه خونی، خون دریافت کنند.
تشخیص نادرست: در بسیاری از آزمایشگاه‌ها، این گروه خونی ممکن است به اشتباه به عنوان گروه خونی O شناسایی شود که می‌تواند در صورت نیاز به انتقال خون، مشکلات جدی ایجاد کند. برای مثال آگاهی از گروه خونی در زنان باردار برای مدیریت ناسازگاری‌های خونی مادر و جنین بسیار مهم است.
بروز مشکل در موارد اورژانسی: در مواقعی که فرد نیاز به تعویض خون دارد، استفاده از خون ناسازگار می‌تواند به واکنش‌های شدید و حتی مرگ منجر شود. بنابراین تشخیص درست گروه خونی بمبئی حیاتی است.
آگاهی اندک جامعه: بسیاری از افراد عادی و حتی پزشکان و مراکز پزشکی از وجود این گروه خونی نادر آگاهی ندارند که همین می‌تواند باعث درمان نامناسب شود.
محدودیت در انتخاب اهداکننده خون: دارندگان گروه خونی بمبئی نمی‌توانند از دیگر گروه‌های خونی رایج، خون دریافت کنند. بنابراین در انتخاب اهداکنندگان مناسب بسیار محدودند.
خطرات در جراحی‌ها: در صورت نیاز به جراحی، ناآگاهی از گروه‌های خونی نادر مثل بمبئی می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند.
درمان نادرست بیماری‌ها: برخی از بیماری‌ها و شرایط ممکن است نیاز به مدیریت خاصی برای افراد با گروه خونی نادر داشته باشند. ناآگاهی از گروه خونی می‌تواند به تشخیص و درمان نادرست منجر شود.
سازگاری پایین برای پیوند اعضا: علاوه بر مشکل در یافتن خون سازگار، پیدا کردن عضو مناسب برای پیوند نیز می‌تواند بسیار دشوار باشد. این مشکل می‌تواند زمان انتظار برای پیوند عضو را افزایش دهد و خطرات سلامتی بیشتری ایجاد کند.
بار روانی: آگاهی از این که یافتن خون یا اعضای پیوندی سازگار می‌تواند دشوار باشد، می‌تواند بار روانی زیادی بر فردِ دارای گروه خونی بمبئی و خانواده‌اش تحمیل کند.
تحمیل هزینه‌های اضافی: به دلیل نادر بودن این گروه خونی، ممکن است هزینه‌های اضافی برای ذخیره خون در بانک‌های خون خصوصی یا جستجوی اهداکنندگان مناسب به وجود آید.
دلیل اهدای داوطلبانه؟
با وجود نادر بودن گروه خونی بمبئی، پس چرا برخی افراد با این گروه خونی، سالانه خون اهدا می‌کنند و بعضی از آنها حتی جزو اهداکنندگان مستمر خون هستند؟ به گفته متخصصان، با وجود چالش‌های مرتبط با گروه خونی بمبئی، افرادی که این گروه خونی را دارند، می‌توانند نقش بسیار مهمی در کمک به دیگران و حفظ ذخایر خون ایفا کنند. این افراد با اهدای خون مستمر می‌توانند به کاهش مشکلات و نگرانی‌های مرتبط با کمبود خون نادر کمک کنند.
به گفته کارشناسان، دارندگان گروه خونی بمبئی می‌دانند که یافتن خون سازگار چقدر دشوار است و همین موضوع، انگیزه‌ای قوی در آنها ایجاد می‌کند تا به طور منظم خون اهدا کنند تا در مواقع اضطراری بتوانند به افرادی که همین گروه خونی نادر را دارند، کمک کنند. این کار به ویژه برای افراد دارای گروه خونی بمبئی اهمیت دارد. چون این گروه در مواقع اضطراری بسیار کمیاب است.
برخی از دارندگان گروه خونی بمبئی نیز ممکن است به دلیل تجربیات شخصی یا خانوادگی به اهداکنندگان مستمر تبدیل شده باشند. مثلاً در برخی خانواده‌ها ممکن است چند نفر دارای گروه خونی بمبئی باشند و این تجربه می‌تواند اعضای خانه را به اهداکننده‌های مستمر تبدیل کند. چون ممکن است یکی از اعضای خانواده‌شان یک روزی نیاز به خون نادر داشته باشد.
متخصصان می‌گویند اهدای خون مستمر برای افراد سالم معمولاً بی‌خطر است و در صورت رعایت اصول و شرایط مناسب، مشکلی برای آنها ایجاد نمی‌کند.
بمبئی چه ربطی به ایران دارد؟
اما چرا گروه خونی بمبئی که مربوط به هندوستان و شهر بمبئی است، در کشوری مثل ایران وجود دارد؟ طبق گفته متخصصان حوزه خون، گروه خونی بمبئی که به نام شهر بمبئی در هند نامگذاری شده، به دلیل یک جهش ژنتیکی خاص در ژن H به وجود آمده است. این جهش منجر به فقدان آنتی‌ژن H بر روی سطح گلبول‌های قرمز خون می‌شود. در نتیجه، حتی اگر فردی از نظر ژنتیکی دارای گروه خونی A، B یا O باشد، به دلیل نداشتن این آنتی‌ژن، به عنوان گروه خونی بمبئی شناخته می‌شود.
اما این که چرا این گروه خونی در کشورهایی مانند ایران و حتی سایر کشورها هم رواج دارد، دلیلش می‌تواند مهاجرت در طول تاریخ و حرکت جمعیت، تنوع ژنتیکی طبیعی، تاریخچه ژنتیکی مشترک و نیز احتمال وقوع جهش‌های جدید باشد. به گفته متخصصان حوزه خون‌شناسی، این موارد باعث شده‌اند که این گروه خونی نادر در مناطق مختلف جهان هم یافت شود. مثلا جهش‌های ژنتیکی می‌تواند در هر نقطه‌ای از جهان به صورت تصادفی رخ دهد. بنابراین امکان وقوع جهش ژن H در سایر نقاط جهان - از جمله ایران - وجود دارد. یا مثلا تعاملات فرهنگی و تجاری بین ایران و هند قدمت زیادی دارد و همین می‌تواند تبادل ژنتیکی را تسهیل کرده باشد. این تاریخچه مشترک می‌تواند توضیحی برای وجود گروه خونی بمبئی در ایران باشد.
آگاهی از گروه خونی بمبئی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند از بسیاری از مشکلات و خطراتی مثل مرگ جلوگیری کند. تشخیص این گروه خونی، فرآیندی دقیق و تخصصی است که برای تمایز آن از گروه خونی O نیاز به انجام آزمایش‌های خاص دارد. تشخیص گروه خونی بمبئی فقط و فقط با انجام آزمایش مربوط به آنتی‌ژن H امکان‌پذیر است.
