احتمالاً اغلب ما با روش‌های طب سنتی همچون بادکش و حجامت آشنا هستیم که با استفاده از آن‌ها می‌توان به رفع برخی از مشکلات و عوراض بدن پرداخت، اما احتمالاً روشی به نام «فصد خون» برای بسیاری از افراد ناشناخته باشد.
فصد خون یا رگ زنی، روشی در طب سنتی است که در آن با ایجاد شکاف در رگ‌های بدن و خارج کردن خون آلوده و سموم بدن، می‌توان بسیاری از عارضه‌ها را درمان کرد. این روش امروزه نه تنها به صورت سنتی بلکه در کلینیک‌های پزشکی نیز انجام می‌شود. اما فصد خون چیست و چگونه می‌تواند به درمان برخی از عارضه‌های بدن کمک کند؟ اگر شما هم علاقه دارید تا با این روش قدیمی در طب سنتی آشنا شوید، این نوشته می‌تواند اطلاعات مفیدی در خصوص فصد خون به شما ارائه دهد.
فصد خون چیست؟
طب سنتی قدیم ایران و البته جهان علت بسیاری از بیماری‌ها را به هم خوردن تعادل در اخلاط چهارگانه بدن (یعنی خون، بلغم، صفرا و سودا) می‌دانست و بر این اساس هرگاه یکی از این اخلاط از حد تعادل خود خارج شده و افزایش می‌یافت، بیماری گریبان فرد را می‌گرفت. به همین دلیل یکی از مهمترین روش‌های درمان بیماری‌ها در طب قدیم، برقراری تعادل در میزان این اخلاط چهارگانه در بدن به روش‌های مختلف بوده که یکی از این روش‌ها «فصد» یا «رگ زنی» است.
فصد نوعی روش خون گیری در طب سنتی است که در آن با ایجاد شکاف یا سوراخ در جداره رگ، اقدام به خارج کردن خون می‌کنند. این روش دو هدف را دنبال می‌کند که در وهله اول، کاستن از حجم خون بیمار به منظور کم کردن ترافیک خون و غلظت آن و هدف دیگر انحراف خون به مسیر دیگر برای درمان بیماری یا رفع مشکل است.
در طب سنتی باور بر این است که این عمل باعث دفع بسیاری از سموم بدن به خصوص در مواقع غلبه سودا شده و مواد زائدی که در خون رسوب و افزایش پیدا می‌کند را نیز دفع می‌کند.
فصد خون چگونه انجام می‌شود؟
فصد خون یا همان رگ زدن در گذشته با استفاده از یک نیشتر یا تیغ انجام می‌شد و حکیم در هر نقطه از بدن که تشخیص می‌داد، عمل رگ زدن را با استفاده از این وسیله انجام می‌داد. اما امروزه این عمل با توجه به پیشرفت تجهیزات پزشکی، تغییراتی به خود دیده است.
امروزه علاوه بر افراد و حکیمان طب سنتی، پزشکان نیز اقدام به انجام فصد درمانی می‌کنند. در این شیوه پزشک معالج در ابتدا نحوه عمل را برای فرد بیمار توضیح می‌دهد و پس از بررسی فشار خون، سوالاتی را در خصوص دارو‌های مصرفی فرد بیمار می‌پرسد.
پس از معاینات اولیه، معمولاً از یک سوزن برای وارد کردن کانول به داخل رگ استفاده می‌شود. همچنین یک باند برای ثابت نگه داشتن سوزن دور دست فرد بسته می‌شود. برای جمع آوری خون گرفته شده نیز از یک کیسه که به کانول وصل است، استفاده می‌شود.
فصد خون با استفاده از تیغ نیز انجام می‌شود که بر این اساس ابتدا موضع خاص با ماده بی حسی آماده می‌شود و سپس دستیار (پزشک) با تیغ بیستوری استریل شکاف کوچک و سطحی به اندازه ۳-۲ میلیمتر در ورید ایجاد می‌کند و با مانور‌های خاص (۲۱ مانور دارد) خونریزی به عمل می‌آید.
بطور کلی عملیات فصد درد چندانی ندارد و اگر تحت نظر پزشک حاذق صورت بگیرد بدون عوارض و خطر است.
فصد خون در کدام نواحی بدن انجام می‌شود؟
گفته می‌شود که فصد ۶۴ موضع دارد که هر کدام برای یک بیماری خاص است که به شیوه ایی خاص نیز باید عمل خونگیری شود، اما به طور کلی فصد خون را در نواحی مختلف بدن می‌توان انجام داد. معمول‌ترین نواحی انجام این عمل در بدن عبارتند از:
فصد دست راست
فصد دست چپ
فصد پا
فصد صورت
فصد زیر زبان
فصد گوش
فصد بینی
فصد خون چه فوایدی دارد؟
[فصد خون چیست؟]
پزشکان معتقدند که با انجام فصد می‌توان بسیاری از بیماری‌هایی که در بدن نهفته‌اند رهایی یافت و به همین دلیل انجام این کار را به همه توصیه می‌کنند. فواید این کار بسیار زیاد هستند که در ادامه به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم؛
۱. کاهش کلسترول خون: محققان دریافته‌ند افرادی که اقدام به فصد رگ می‌کنند از سلامت کلی بدن برخوردار بوده و احساس بهتری نسبت به سایر افراد دارند. عملیات فصد به دلیل آنکه مقدار زیادی سموم را از خون پاک می‌کند باعث می‌شود تا فرد احساس شادابی کند. پالایش خون و پاکسازی غدد لنفاوی باعث شده است تا افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند به طور شگفت‌انگیزی بهبود یابند. همین امر موجب می‌شود تا سطح کلسترول خون به حالت عادی بازگشته و تنظیم شود.
۲. تولید سلول‌های قرمز خون: فصد خون برای افراد تحت درمان شیمی‌درمانی بسیار مفید است. معمولا بیماران سرطانی به‌دلیل آنکه باید تحت درمان‌های خاص و شدیدی قرار بگیرند از سلول‌های قرمز خون کمتری برخوردار هستند. فصد رگ باعث می‌شود تا بدن تحریک شده و به تولید سلول‌های قرمز خون بپردازند.
۳. بهبود بیماری‌های خاص: بسیاری از بیماری‌های خاص با انجام فصد بهبود یافته‌اند. همانطور که در بالا ذکر کردیم، فصد رگ به دلیل پاکسازی و پالایش کردن خون از سموم، بهترین گزینه برای درمان بیماری‌های خاص است. این بیماری‌ها شامل هموکروماتوز (وجود مقدار آهن زیاد در بدن) و پلی سیتمی است که با انجام فرایند فصد به طور قابل ملاحظه‌ای بهبود می‌یابند.
۴. تنظیم مقدار آهن بدن: افزایش سطح آهن بدن منجر به بیماری هموکروماتیس می‌شود که تحت عنوان یک بیماری خاص شناخته می‌شود. فصد به دلیل پالایش خون باعث تعادل در سطح آهن بدن شده و همین امر به بهبودی بیماری هموکروماتیس ختم می‌شود. توجه داشته باشید که اگر این بیماری به موقع درمان نشود نتایج ناگواری نظیر نارسایی قلب، ضعف و خستگی مفرط و بیماری‌های کبدی را در بر خواهد داشت.
فصد خون چه عوارضی دارد؟
تقریبا هیچ درمانی بدون عوارض نبوده و معمولا روش‌های مختلف درمانی دارای مشکلاتی نیز هستند. فصد خون نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دارای عوارضی است که باید قبل از انجام به آن‌ها توجه داشت.
در ابتدا باید توجه داشت که خون خارج شده در فصد بیشتر از مواردی همچون حجامت است و در نتیجه ممکن است فرد دچار ضعف گردد و به اعضای اصلی بدن همچون کبد، کلیه و قلب ضرر وارد کند؛ بنابراین فصد طبق نظر پزشکان برای کودکان و افراد سالمند مناسب نیست و توصیه نمی‌شود.
این روش درمانی به علت آن که مضراتی مانند ضعف نیروی بدن، سستی و رخوت، بی اشتهایی، ضعف معده و کبد، سوءمزاج و… را به همراه دارد، برای افراد تب دار، ساکنان مناطق سردسیر و افرادی که از شدت بیماری چهره‌ای زرد دارند ممنوع است.
همچنین افرادی که ضعف معده و کبد دارند باید از انجام این روش بپرهیزند. در برخی موارد نیز مشاهده شده است که فصد منجر به آسیب بافت‌ها و سلول‌های عصبی شده و عفونت‌هایی را نیز در برداشته است.
فصد برای چه کسانی توصیه می‌شود؟
معمولا فصد برای افرادی که از غلظت و فشار خون بالا رنج می‌برند، تجویز می‌شود. چرا که انجام این کار باعث می‌شود تا مقدار آهن بدن تنظیم شده و غلظت خود به حد نرمال خود برسد.
بهترین فصل انجام فصد رگ در فصول گرم و معتدل بوده که افراد در این بازه زمانی از سیستم جسمانی نرمالی برخوردار هستند. به طور کلی فصد خون برای دو گروه از افراد می‌تواند بسیار مفید باشد:
۱. افراد مبتلا به پلی سایتمی: در این افراد میزان گلبول‌های قرمز بسیار زیاد است و این امر منجر به افزایش غلظت خون آن‌ها خواهد شد. در صورتیکه این خون بیش از حد غلیظ شود جریان خون در رگ‌های خونی به ویژه رگ‌های کوچک دشوار شده و منجر به لخته شدن خون، انفارکتوس قلبی یا سکته مغزی خواهد شد.
۲. افرادی که قادر به حذف آهن اضافی از بدن خود نباشند: سطح بالای آهن باعث می‌شود تا به اندام‌ها آسیب وارد شود و در نتیجه عوارضی نظیر دیابت، آسیب‌های کبدی، ناباروری و ناتوانی جنسی– به‌ویژه در مردان- را نیز به دنبال خواهد داشت.
چه کسانی نباید فصد خون انجام دهند؟
افراد سالمند
کودکان
بیماران عفونی
بیماران مبتلا به کم‌خونی یا اختلالات خونی
افراد چاق
سکنان مناطق سردسیر
افراد مبتلا به بی‌اشتهایی
بیماران مبتلا به ضعف معده و کبد
تذکر: کسانی که دچار سستی و ضعف بدن هستند برای عمل فصد خون مناسب نیستند.
توصیه‌های مهم قبل از انجام فصد خون
۱. بهترین زمان برای انجام فصد از صبح تا ظهر است.
۲. توصیه شده ۲۴ ساعت قبل از انجام فصد، نزدیکی یا مقاربت جنسی نداشته باشید.
۳. حرکت تند مانند دویدن و یا ورزش کردن تا ۱۲ ساعت قبل از فصد ممنوع است.
۴. طی سه روز قبل از فصد پرخوری نکنید و از غذا‌های سودازا مانند کله پاچه، سوسیس و کالباس و … پرهیز کنید
۵. از ۱۲ ساعت قبل از فصد از کشیدن سیگار، قلیان و هر نوع ماده مخدر و همچنین نوشیدن الکل جداً خود داری کنید.
۶. در صورت داشتن هر نوع بیماری پزشکتان را مطلع کرده و تمامی دارو‌های مصرفی را به طور کامل بیان کنید.
۷. بهتر است دو ساعت قبل از فصد غذایی با طبع گرم مانند کمی نان و عسل و یا ارده و شیره میل کنید تا معده هم خالی نباشد و هم انرژی لازم برای انجام فصد در بدن باقی بماند.
توصیه‌های مهم بعد از انجام فصد خون
۱. تا ۸ ساعت بعد از فصد دست خود را خم و راست نکنید.
۲. موضع فصد به طور طبیعی قدری دردناک خواهد بود. از کمپرس گرم یا روغن میخک برای کاهش درد استفاده کنید.
۳. در صورت خونریزی یک قطعه گاز استریل یا پارچه تمیز را روی موضع قرار دهید و با دست دیگر بیست دقیقه فشار نقطه‌ای و محکم وارد آورید.
۴. تا ۲۴ ساعت پانسمان را تعویض نکنید، پس از ۲۴ ساعت تماس موضع با آب بلامانع است.
۵. از مصرف غذا‌های سنگین و چرب و همچنین پرخوری پس از فصد خودداری کنید.
۶. پس از فصد حتی المقدور کمتر سر پا بایستید و پیاده روی کمتری داشته باشید.
۷. غذا‌ها و میوه جات و ادویه یا بسیار سرد یا بسیار گرم پس از فصد ممنوع و مضر بوده و بهتر است از اغذیه معتدل نظیر سکنجبین، گلابی، خورشت قیمه، کرفس، سیب، شیر برنج، سوپ جو و … استفاده کرد.
۸. تا ۴۸ ساعت پس از فصد مصرف تخم مرغ و غذا‌های حاوی تخم مرغ ممنوع است.
۹. غذا‌های بسیار تند و تیز و بسیار ترش و بسیار شیرین تا ۲۴ ساعت ممنوع است.
۱۰. در صور.ت عطش و خشکی دهان پس از فصد مصرف ماء الشعیر و شکرسرخ هر ۸ ساعت میل شود
۱۱. مصرف لبنیات و ماهی و ترشی جات پس از فصد تا ۲۴ ساعت جایز نیست.
لزوم تکرار فصد خون
فصد رگ برای اینکه ثمربخش باشد، باید حداقل ۳ بار و در یک بازه زمانی مشخص انجام شود. بهترین روش فصد به مدت ۳ بار و در یک بازه چهارده روزه است. به گونه‌ای که فرد باید ابتدا با عمل رگ‌گیری اقدام به پاکسازی خون و سموم بدن کند و سپس برای تثبیت این کار به مدت ۳ بار آن را تکرار کند.
این کار بدین منظور انجام می‌شود که پس از انجام اولین فصد ممکن است سموم به طور کامل از بدن خارج نشده و برای پاکسازی کامل نیاز به تکرار فرایند باشد. بهتر است این کار در ۳ روز متوالی انجام شود تا بهترین نتیجه را داشته باشد در غیر این صورت ممکن است سموم به طور کامل از خون خارج نشوند.
فصد خون چه تفاوتی با حجامت دارد؟
عمل فصد و حجامت تقریبا یک هدف دارند و آن هم پاکسازی خون به منظور بهبود سلامت کل بدن است. اما این دو از بعضی جهات به خصوص روش درمانی با یکدیگر متفاوت هستند.
در روش فصد پزشک با پیدا کردن رگ مناسب اقدام به شکاف آن کرده و از این طریق سموم خون را تخلیه می‌کند. به گونه‌ای که عمل پاکسازی و پالایش خون به صورت مستقیم و از طریق رگ انجام می‌شود. اما در حجامت روش درمانی بصورت مستقیم نبوده و پزشک از طریق بادکش کردن قسمت‌های پشتی بدن و پوست اقدام به تخلیه خون‌های مرده می‌کند؛ بنابراین بین این دو یک فرق مهم وجود دارد و آن هم در نحوه درمان و پاکسازی خون است.
