« بوتولیسم » نوعی بیماری است که توسط سم قوی و کشنده به‌نام سم بوتولینوم ایجاد می‌شود. این سم توسط نوعی باکتری تحت عنوان "کلوستریدیوم بوتولینوم" ترشح می‌شود. باکتری‌های سازنده سم بوتولینوم به‌طور طبیعی در بسیاری از نقاط یافت می‌شوند و به‌ندرت مردم را بیمار می‌کنند اما در مواردی که بیماری‌زایی ایجاد می‌کنند می‌توانند مرگبار باشند. درواقع بوتولیسم یک بیماری کشنده است که با توجه به اهمیت موضوع و مرگ و میر ناشی از آن، ﻫﺮ ﻣﻮرد از ابتلا به این بیماری به عنوان یک ﻓﻮرﻳﺖ پزشکی در سطح ملی محسوب می‌شود زیرا مواد غذایی آلوده ممکن است توسط سایر افراد نیز مورد استفاده قرار گیرد و طغیان بوتولیسم ناشی از غذا رخ دهد.
علائم بوتولیسم چیست؟
توکسین (سم) بوتولینوم سمی بسیار قوی و یکی از کشنده‌ترین مواد و سموم شناخته شده است که به اعصاب بدن حمله میکند و با مسدود کردن عملکرد اعصاب، باعث بروز فلج شل پیشرونده به صورت ضعف در عضلات چشم، صورت، دهان، گلو و بروز علائم افتادگی پلک، دو بینی، تاری دید، اختلال در بلع و اختلال در تکلم می‌شود.
این ضعف ممکن است به گردن، بازوها، تنه و پاها نیز منتشر و منجر به دشواری در تنفس فلج عضلات و حتی مرگ شود.
علائم و نشانه‌های بوتولیسم به‌صورت تأخیری و 12 تا 24 ساعت بعد از مصرف غذای آلوده به باکتری ظاهر می‌شود؛ البته این فاصله زمانی ممکن است بین4 ساعت تا 10 روز نیز باشد.
افراد مبتلا به بوتولیسم ممکن است همه این علائم را یکباره نشان ندهند.
کدام غذاها ممکن است آلوده به سم باشند؟
عمدتا ًکسانی که از غذاهای تهیه شده آماده از منابع نا‌معلوم (کنسروها و سایر غذاهایی که به صورت خانگی و بدون کنترل بهداشتی تهیه شده‌اند) استفاده می‌کنند یا غذاهای کنسرو شده را قبل از مصرف به خوبی حرارت نمی‌دهند، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
همچنین شیرخواران کمتر از یکسال که به آنها عسل داده می شود در معرض خطر بالاتری برای ابتلای به بوتولیسم شیرخواران قرار دارند.
شناسایی 227 مورد ابتلا به بوتولیسم در سال 1402
براساس اعلام وزارت بهداشت، در سال 1402 در مجموع 227 مورد تحت عنوان موارد مشکوک، محتمل یا قطعی بوتولیسم در کشور گزارش شده است.
حدود 73 درصد موارد در مناطق شهری و 27 درصد در مناطق روستایی سکونت داشته‌اند و حدود نیمی از موارد گزارش شده در گروه سنی کمتر از 30 سال بوده‌اند.
از مجموع موارد گزارش شده 224 مورد به عنوان موارد مشکوک یا محتمل طبقه بندی شده و در 3 مورد ابتلا به بوتولیسم به روش آزمایشگاهی تایید قطعی شده است.
نمودار زیر روند بیماری بوتولیسم در سال‌های 1394 تا 1402 را نشان می‌دهد.
بوتولیسم درمان می‌شود؟
درمان بیمار مبتلا به بوتولیسم شامل ترکیبی از درمان‌های حمایتی و دارویی است. پزشکان بوتولیسم را با دارویی به نام «آنتی توکسین» درمان می‌کنند. از آنجا که سم بوتولینوم به اعصاب بدن حمله میکند، آنتی توکسین از آسیب رساندن این سم به اعصاب جلوگیری میکند. بسته به شدت علائم، ممکن است لازم باشد بیمار هفته‌ها یا حتی ماه‌ها در بیمارستان بماند تا به اندازه کافی خوب شده و به خانه برگردد.
براساس اعلام وزارت بهداشت، 100 درصد بیماران مشکوک و قطعی به بوتولیسم بهبود یافته‌اند.
چگونه از ابتلا به بوتولیسم پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم منتقله از طریق غذا باید نکات زیر را رعایت کرد:
- حرارت دادن و پختن کامل مواد غذایی؛ حرارت بالا و مناسب باکتری را غیرفعال میکند و اجازه نمی‌دهد سم تولید شود.
- ذخیره سازی مناسب محصولات غذایی؛ این کار می‌تواند از رشد کلوستریدیوم بوتولینوم و تولید سم جلوگیری کند بنابراین باید دستورالعمل درج شده روی ماده غذایی در مورد چگونگی مصرف آن به دقت مطالعه شده و برای نگهداری این مواد طبق توصیه‌های ذکر شده عمل شود. به خصوص درجه حرارت نگهداری و مصرف و تاریخ مصرف خیلی اهمیت دارد .
- جوشاندن مواد غذایی به مدت حداقل 10 دقیقه. این روش ممکن است توکسین را از بین ببرد؛ در مورد غذاهای کنسرو شده برای کسب اطمینان از رسیدن دمای داخل کنسرو به حد مورد انتظار و از بین رفتن سم، توصیه می‌شود کنسروها به مدت 30 دقیقه جوشانده شوند.
- برای پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم شیرخواران باید به طور کلی از خوراندن عسل به شیرخواران و کودکان زیر یکسال پرهیز شود.
