حوزه دستیار رئیس‌جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نشستی با عنوان «بررسی تجربه زیسته دختران دهه ۶۰ با نگاهی بر قوانین مصوب مرتبط» را با حضور کارشناسان حوزه جمعیت و خانواده در نهاد ریاست جمهوری برگزار کرد تا به واکاوی مشکلات دختران مجرد متولد دهه ۶۰ بپردازد.
احمد دراهکی عضو هیات علمی و مدیر گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: در موضوع تجرد دختران، بحث عمومیت ازدواج برای جوانان مجرد مطرح می‌شود و اینکه چه مسائلی باعث شده ازدواج از عمومیت بیفتد.
وی با بیان اینکه وقتی از واژه ازدواج استفاده می‌شود، واژه دیگری به نام بازار ازدواج به ذهن می‌رسد، اظهار داشت: بازار ازدواج مشخصه معلول است و اینکه بازار جایی است که عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. ازدواج هم بازاری است که در آن عرضه و تقاضا هست. عرضه در جامعه ما اینطور است که زن عرضه می‌کند و مرد تقاضا می‌کند؛ یعنی تا تقاضای مرد وجود نداشته باشد، زن نمی‌تواند اقدامی انجام دهد.
این استاد جمعیت‌شناسی تاکید کرد: ما نباید مردان و زنان را در بازار ازدواج از هم جدا ببینیم. اینها دو چیز به هم پیوسته هستند. ازدواج مثل بازار است و باید مشخصه‌های آن را بدانیم تا بتوانیم سیاست‌گذاری درستی داشته باشیم.
شانس ازدواج دختران از ۲۵ تا ۴۰ سالگی چقدر است؟
دراهکی با طرح این موضوع که باید بررسی شود چه تغییراتی در بازار ازدواج رخ داده که در آینده می‌تواند از نظر جمعیتی و حمایت‌های اجتماعی برای جامعه مسئله‌ساز شود، گفت: در علم جمعیت‌شناسی دنیا ۳۰ سالگی به عنوان یک برش شناخته‌شده است. ۳۰ سالگی برشی به لحاظ جمعیتی است که به محض عبور از آن، به خصوص دختران، شانس یا احتمال ازدواج آنها به شدت کاهش پیدا می‌کند.
وی توضیح داد: احتمال اینکه یک دختر در ۳۰ تا ۳۴ سالگی ازدواج کند، نصف احتمال ازدواج دختر در ۲۵ تا ۳۰ سالگی است. یا احتمال اینکه دختری در ۳۵ تا ۴۰ سالگی ازدواج کند، یک‌پنجم دختری است که در ۲۵ تا ۳۰ سالگی است.
ازدواج ۸۰ درصد دختران تا ۲۵ سالگی در دهه۵۰
مدیر گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این پرسش که چه اتفاقی افتاده که الگوی همسرگزینی در ایران تغییر پیدا کرده است، اظهار داشت: ما باید دنبال علل باشیم. داده‌های آماری نشان می‌دهند در دهه ۵۰ خورشیدی ۸۰ درصد دختران ایرانی تا ۲۵ سالگی ازدواج کرده بودند در حالی که در سال ۱۳۹۵ ـ یعنی آخرین سرشماری رسمی ـ یک میلیون و ۴۳۰ هزار نفر از دختران ایرانی تا ۲۵ سالگی ازدواج نکرده بودند.
مردان تمایلی به ازدواج با همسن خود ندارند
مدیرگروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در بیان دلایلی که ازدواج دختران را به تاخیر می‌اندازد، اظهار داشت: امروز آن تقاضایی که از سوی مردان باید صورت پذیرد، کاهش یافته است. مردان ـ نه فقط در ایران بلکه در دنیا ـ با دخترانی ازدواج می‌کنند که از آنها جوان‌تر هستند؛ دخترانی که ۴ تا ۵ سال از مردان کوچک‌تر هستند.
دراهکی با بیان اینکه مردان تمایلی به ازدواج با همسن خود ندارند، افزود: مردی که سن او افزایش یافته، با دختری ازدواج نمی‌کند که در گروه سنی ۳۰ سالگی به بالاست و به همین دلیل عبور از مرز ۳۰ سالگی شانس ازدواج را برای دختران کاهش می‌دهد.
این استاد جمعیت شناسی یادآور شد: نکته‌ای که اینجا اهمیت دارد، این است که در گذشته به لحاظ جمعیتی مرگ مادران بالا بود و در کنار آن زنان بیوه نیز در جامعه وجود داشتند. هرچند آمار طلاق پایین بود، ولی زنان بیوه تمایلی به ازدواج مجدد نداشتند و اگر بچه داشت و بیوه می‌شد، با همین شرایط می‌ماند و فرزند خود را بزرگ می‌کرد.
وی افزود: در گذشته مردانی که بیوه می‌ماندند، با دخترانی ازدواج می‌کردند که در گروه سنی ۳۰ سال به بالا بودند.
شرط کاهش ریسک ازدواج برای زنان
وی با یادآوری اینکه همانقدر که طلاق افزایش پیدا کرده ازدواج مجدد هم افزایش پیدا کرده است، افزود: البته باید گفت یک مسأله فرهنگی نیز در جامعه رخ داده و آن ازدواج با زنانی است که طلاق گرفته‌اند؛ یعنی ازدواج مجدد هم افزایش یافته است که موجب می‌شود عمومیت ازدواج کاهش یابد.
دراهکی ادامه داد: مواردی از این دست باعث می‌شود شانس ازدواج برای دخترانی که از مرز ۳۰ سالگی عبور کرده‌اند، پایین بیاید و این شانس در گروه‌های دیگر افزایش یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: یکی از جمعیت‌شناسان بیان می‌کند که تغییر در الگوی سنی ازدواج مردان ریسک ازدواج یا مخاطره ازدواج را برای زنان پایین می‌آورد.
روابط پیش از ازدواج سبب تقدس‌زدایی از امر ازدواج شده است
مدیرگروه جمعیت‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه به تحولات فرهنگی در جامعه طی دهه‌های اخیر اشاره کرد و گفت: مطالعات نشان می‌دهد روابط دختر و پسر قبل از ازدواج به خصوص روابط پیشرفته ۲ سال میانگین سن ازدواج را افزایش داده است.
دراهکی تاکید کرد: روابطی که بین دختر و پسر در حال شکل‌گیری است، سبب تقدس‌زدایی از ازدواج در جامعه می‌شود، در حالی که معتقدم برخی مفاهیم باید مقدس باشد، همانطور که مادری مقدس بوده است.
این استاد جمعیت‌شناسی با بیان اینکه فرهنگ جدید چنین مفاهیمی را از حالت عرف و مقدس بیرون می‌آورد، اظهار داشت: اگر از نسل جوان بپرسید، می‌گویند چرا باید ازدواج مقدس باشد؟ چه کسی گفته مادری مقدس است؟ این باعث می‌شود این روابط خارج از ازدواج تمایل مردان را به ازدواج کاهش می‌دهد.
مجرد ماندن 20 درصد دختران دهه 60 تا سال 1430
وی با بیان اینکه شاید دخترانی که وارد این روابط می‌شوند تمایل به ازدواج داشته باشند، گفت: دختر و پسری با هم روابط دوستی می‌گیرند که همسن هستند اما در زمان ازدواج، مردها با دخترانی ازدواج می‌کنند که از نظر سنی کوچک‌تر هستند و در اینجا سن ازدواج دختر افزایش می‌یابد و مرز ۳۰ سالگی را رد می‌کند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: نکته اصلی در سیاست‌ها این است که به برش ۳۰ سالگی برای دختران توجه کنیم و اینکه چه چیزی باعث می‌شود سن ازدواج دختران افزایش یابد.
دراهکی افزود: نخستین تاثیری که افزایش سن ازدواج به خصوص برای دختران در آینده دارد، افزایش تجرد است که شانس ازدواج دختران ۳۰ سال به بالا را افزایش می‌دهد.
وی توضیح داد: وقتی الگوهای همسرگزینی را بر اساس شانس ازدواج بررسی می‌کنیم، احتمال اینکه در سال ۱۴۳۰ خورشیدی یک‌پنجم دختران دهه ۶۰ که به سن ۵۰ سال می‌رسند مجرد باشند، زیاد است. یعنی احتمال اینکه بیش از ۲۰ درصد اینها مجرد بمانند وجود دارد.
