بنفشه ولییان، فوق تخصص درد گفت: سلولهای بنیادی سلول‌هایی هستند که هنوز از هم متمایز نشده‌اند. این بدان معنا است که هنوز عملکرد خاصی در بدن به آنها اختصاص داده نشده است که دو استعداد بسیار ویژه دارند. آنها می‌توانند تقسیم و تمایز قائل شوند، بنابراین آنها می‌توانند نسخه‌های دقیق خود را ایجاد کنند. بعلاوه آنها می توانند در یک سلول مشخص تعریف شوند، بنابراین بافت را تشکیل می دهند یا ترمیم می کنند. امروزه ثابت شده است که سلولهای بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماری‌هایی چون پارکینسون، بیماری های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیبهای نخاعی و سکته در حال انجام است. برای استفاده از این روش درمانی باید به متخصص سلولهای بنیادی در تهران مراجعه نمایید.
منابع سلولهای بنیادی
سلولهای بنیادی را می توان بر اساس منشأ آنها بین اوایل جنینی و بالغ تقسیم کرد.
سلول های بنیادی جنینی: سلول های بنیادی جنینی در توده سلولی داخلی بلاستوسیست بعد از ۵ روز رشد یافت خواهد شد. این سلول ها جاودانه هستند و از جنین ها گرفته می شوند.
سلولهای بنیادی بالغ: سلولهای بنیادی بالغ سلول های تمایز نیافته ای هستند که توانا یا پرتوان هستند. این سلول ها در قسمت های مختلف بدن یافت می شوند و به حفظ تعداد سلول های سالم و دوباره پر کردن سلول های در حال مرگ یا زخمی کمک می کنند.
سلولهای pluripotent القایی: دسته جدیدی از سلول های بنیادی که از سلول های سوماتیک سرچشمه می گیرند که می توانند مجدداً برنامه ریزی شوند تا به مرحله pluripotent خود برسند. این کار با دستکاری بیان مجموعه ای از ژن ها انجام شد. از آنجا که سلول های سوماتیک در این گروه به سلولهای pluripotent تبدیل می شوند، اصطلاحاً به آنها سلولهای« pluripotent القا شده» گفته می شود.
کاربرد سلولهای بنیادی در پزشکی
سلول های بنیادی خون بند ناف در درمان بیش از ۱۰۰ بیماری کاربرد دارند. فهرستی از بیماری هایی که با استفاده از سلول های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل است:
اختلالات سلول های بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)
لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
لوسمی مزمن: CML
بیماری های نقص در تولید لنفوسیت ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
ناهنجاری های ارثی گلبول های قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی
اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
بیماری های ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
سایر بیماری ها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماری های کبدی، دیستروفی عضلانی
تزریق سلولهای بنیادی روش درمانی جدیدی برای رفع آسیب دیدگی های بدن خصوصا آسیبهای لیگامانها ، تاندونها و مفاصل میباشد. اگر دچار آسیب در لیگامانها، تاندونها یا عضلات در ناحیه ی زانو، شانه، مچ پا و مفاصل کمری هستید و تمایل به عمل جراحی ندارید یا شرایط جراحی را ندارید؛ می توانید از روش سلولهای بنیادی استفاده نمایید.
انواع سلولهای بنیادی
بر اساس پتانسیل تمایز سلول ها، سلول های بنیادی را می توان به ۴ دسته تقسیم کرد: توانمند (totipotent)، پرتوان (pluripotent)، چند توان (multipotent) و ناتوان (unipotent).
نحوه عملکرد سلولهای بنیادی
عملکرد سلول های بنیادی به این صورت است که این سلول ها از خود فاکتورهای رشد عصب، آنتی اکسیدان، آندروژنیک و عوامل ضدالتهابی برای ترمیم، بازسازی و نوزایی سیستم عصبی محیطی که در آن قرار گرفته اند ترشح می کند و کمک می کند که محیط آسیب دیده بهبود یابد. این سلول ها خود را به نواحی آسیب دیده می رسانند و می توانند در طولانی مدت بر روی بیمار تأثیر بگذارند. سلول ها در محل جراحت برای طولانی مدت زنده نمی مانند. در این مدت، سلول های سالم و آسیب دیده اعصاب را تحریک می کنند تا بتوانند فعالیت نمایند.
شناسایی سلولهای بنیادی
در نقاط مختلفی از فرآیند تولید سلولهای بنیادی، دانشمندان سلول ها را آزمایش می کنند تا ببینند آیا این سلول ها ویژگی های اساسی سلول های بنیادی را دارند یا خیر. این آزمایشات می تواند شامل موارد زیر باشد:
بررسی بیان ژن های متعددی که نشان داده شده است برای عملکرد سلول های بنیادی مهم هستند.
بررسی نرخ تولید
بررسی یکپارچگی ژنوم با بررسی کروموزوم های سلول های انتخاب شده
بررسی پتانسیل تمایز سلول‌ها با حذف سیگنال‌هایی که سلول‌ها را در حالت تمایز نیافته نگه می دارد که باعث تمایز خود به خودی سلول های بنیادی پرتوان می شود، یا با افزودن سیگنال‌هایی که سلولهای بنیادی بالغ را وادار به تمایز به فنوتیپ های سلولی مناسب می کند.
نحوه درمان با سلولهای بنیادی
درمان با سلولهای بنیادی یک فرایند سرپایی ساده است. پزشک توسط بی حسی موضعی در ناحیه لگن مقدار کمی مغز استخوان را از استخوان ران خارج می کند. پزشک نمونه مغز استخوان را در یک سانتریفیوژ پیشرفته قرار می دهد که نمونه را با سرعت زیاد می چرخاند تا سلول های بنیادی را از بقیه مغز استخوان جدا کند. سپس پزشک با استفاده از اشعه ایکس یا راهنمای سونوگرافی برای اطمینان از قرارگیری ایده آل، سلول های بنیادی را مستقیماً در ناحیه ای که آسیب دیده یا آسیب دیده اید، تزریق می کند. سلول های بنیادی در مدت ۲ تا ۶ هفته به کار خود ادامه می دهند و به فرد در بهبودی و کاهش درد کمک می کنند. همچنین فرد می تواند در اکثر موارد نتایج مداوم را تا یک سال یا حتی بیشتر انتظار داشته باشد.
موارد منع استفاده از سلول های بنیادی
موارد تشدید یافته التهاب رگی (Vasculitis) در هریک از مویرگها، وریدها و شریانها. (پس از گذشت 3 ماه از بهبود وضعیت حاد امکان انجام سلول درمانی در این دسته از بیماران وجود دارد).
ترومبوز حاد (سلول درمانی نباید زودتر از 3 تا 6 ماه پس از بهبود این وضعیت انجام شود.
هموفیلی حاد (حداقل تا 3 ماه)
بروز افزایش فشار ریوی ثانویه به ترومبوز، واسکولیت، ذات الریه و نیز ایجاد قلب ریوی به صورت حاد یا مزمن.
مرحله پایانی بیماری دیابت
ضایعات عفونی مزمن (ابتدا باید درمان مقدماتی انجام پذیرد).
عفونت های ویروسی مزمن (ابتدا باید درمان مقدماتی انجام پذیرد).
بیماری روانی
خانمی که در کمتر از یک سال قبل بارداری را تجربه کرده باشد و یا قصد بارداری در کمتر از یکسال آینده داشته باشد.
عوارض سلولهای بنیادی
در 24 تا 48 ساعت نخست پس از سلول درمانی در برخی از بیماران تهوع و استفراغ گزارش شده است. اگرچه نمونه های سلول تهیه شده پیش از تزریق به بیماران تحت آزمایشات دقیق پیشرفته از لحاظ انواع بیماریهای عفونی قرار می گیرند، با این حال ریسک ابتلا به عفونتهای ویروسی صفر نمی باشد.
هزینه سلول درمانی
هزینه سلول درمانی شامل هزینه فرآوری سلول، کلیه آزمایشات، ویزیت ها، دستمزد پزشک و ... میباشد.
