شهریه مدارس غیرانتفاعی و تعرفه پزشکان انگار تابع هیچ قانون و قراری نیست. هر سال فصل ثبت‌نام مدارس که می‌رسد شهریه‌های رسمی از سوی سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش‌وپرورش اعلام می‌شود اما میان شهریه‌های اعلامی و شهریه‌های مدارس هیچ تناسبی وجود ندارد. هرچند سامانه‌ای برای شکایات مردمی طراحی شده و مسئولان امر تاکید می‌کنند دریافت شهریه‌های بالاتر تخلف است و مردم می‌توانند گزارش دهند و حتی سامانه‌ای برای این گزارش‌های مردمی طراحی شده اما واقعیت این است که مدارس غیرانتفاعی کارشان را خوب بلدند و با گزینه‌هایی همچون تغذیه، فعالیت‌های فوق‌برنامه، سرویس یا اردوهای آموزشی سقف شهریه‌های‌شان را تا سقف توان والدین بالا می‌برند.
والدین دانش‌آموزان هم ناگزیرند یا این شهریه‌ها را بپذیرند و بپردازند یا قید آموزش و تربیت فرزندان‌شان را بزنند و به مدارس دولتی مراجعه کنند.
احمد محمودزاده، معاون وزیر آموزش و پرورش دو روز قبل اعلام کرد کف شهریه‌های مدارس غیردولتی پنج میلیون و سقف آن ۴۸میلیون تومان است با این توضیح که هزینه‌هایی همچون فوق برنامه‌ها، غذا و ایاب و ذهاب به این نرخ‌ها اضافه خواهد شد. به این ترتیب گرچه آموزش و پرورش شهریه مصوبی را اعلام می‌کند ولی عملا دست مدارس برای بالا بردن این نرخ‌ها با عناوین مختلف کاملا باز است.
همین موضوع در کنار سایر ابهاماتی که درباره عملکرد و گاهی خودمختاری برخی مدارس غیردولتی وجود دارد، باعث شد تا رئیس سازمان مدارس غیردولتی و یکی از نمایندگان منتقد مجلس در برنامه‌ای تلویزیونی رو در روی هم بنشینند و ضمن طرح موضوع به ابهامات نیز پاسخ دهند. این درست در شرایطی است که رئیس دیوان عدالت اداری که تشکیلات متبوعش معمولا در این باره اظهار نظر نمی‌کند نیز وارد گود اظهارنظرها شود و شفاف شدن شهریه مدارس غیردولتی( هرچه که حق‌شان است) و توضیح آن به مردم را خواستار شود.
عدد واقعی شهریه‌ها چقدر است؟
رئیس سازمان مدارس غیردولتی می‌گوید برای تعیین شهریه این مدارس ۱۵۰شاخص وجود دارد ولی اغلب روی افزایش دستمزدها افزایش اجاره بهای ساختمان‌ها و میزان تورم و نقش آنها در تعیین شهریه‌ها تاکید دارد.
او در برنامه تلویزیونی‌اش اعلام کرد تا پارسال شهریه‌هایی تا زیر سه میلیون تومان هم وجود داشت که ترمیم شهریه برای این مدارس اتفاق افتاد به طوری که امروز شهریه‌ها به عدد حداقلی پنج میلیون و حداکثری ۴۸میلیون تومان رسیده است.
به گفته او حدود ۱۵هزار مدرسه زیر ۲۰میلیون تومان شهریه می‌گیرند. البته محمد حسن آصفری، نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی که مهمان دیگر این برنامه تلویزیونی بود گفت: من این مبالغ پنج تا ۴۸میلیون تومان را قبول ندارم، چراکه برخی مدارس غیرانتفاعی تا ۷۰میلیون تومان و بعضا ۱۰۰میلیون تومان از خانواده‌ها به بهانه‌های مختلف پول دریافت می‌کنند. همچنین یک‌سری از شخصیت‌های برجسته که بعضا رئیس جمهور بوده و یا جزو خانواده رئیس مجلس و وزرا و دیگر مسئولان بوده‌اند، مدرسه غیردولتی تاسیس کرده‌اند که سوالم این است که آموزش و پرورش تا چه اندازه بر این مدارس نظارت و بازرسی دارد؟
در پاسخ به این سؤال البته رئیس سازمان مدارس غیردولتی دست‌پر ظاهر شد و گفت که تاکنون به صورت سرزده از مدارس غیردولتی در استان‌های مختلف بازدید داشته و آنهایی که شهریه‌های بالاتر از نرخ‌های مصوب دریافت کرده‌اند، شناسایی و مجبور شده‌اند تا اولا شهریه مازاد را به خانواده‌ها برگردانند و ثانیا شهریه امسال آنها کمتر افزایش یافته است.
از شهریه دلاری تا تعارض منافع
این که برخی مدارس غیردولتی شهریه‌های خود را به صورت دلار دریافت می‌کردند نیز یکی از پرسش‌ها و ابهامات در سال‌های اخیر بوده است. محمودزاده اما می‌گوید که این موضوع مربوط به دولت‌های قبل بوده که به موسسان مدارس غیردولتی اجازه دریافت شهریه به صورت دلار را می‌داده‌اند؛ اجازه‌ای که به گفته او اکنون دیگر داده نمی‌شود و شهریه دلاری ممنوع شده است.
با وجود این توضیح اما آصفری، نماینده مجلس کوتاه نیامد و بر نظارت‌های آموزش و پرورش بر مدارس غیردولتی خرده گرفت. او مقابل دوربین‌های تلویزیونی اعلام کرد: «به نظر من وزارت آموزش و پرورش صلاحیت نظارت بر مدارس غیر انتفاعی را ندارد، چون تعارض منافع دارد» که تعارض منافع به معنی این است که همچنان کسانی در وزارتخانه صاحب مدرسه غیردولتی هستند و تصمیمات را براساس منافع خود می‌گیرند و نه مصالح مردم و اجتماع.
آصفری به همین علت تاکید کرد که نظارت بر این مدارس به غیر از برنامه‌های درسی و امتحانات باید در اختیار دستگاه‌هایی همچون تعزیرات باشد.
پاسخ رئیس سازمان مدارس غیردولتی به این گفته‌ها نیز البته معطوف به اصلاح قانون در مجلس شد، چراکه به گفته او اکنون مواد ۳۴ و ۳۵ قانون سازمان مدارس غیردولتی اجازه نظارت بر مدارس را به آموزش و پرورش می‌دهد اما اگر قانون تغییر کند، نظارت‌ها قوی‌تر خواهد شد.
اکنون قانون مدارس غیردولتی در حال بازنگری در مجلس است که آموزش و پرورش مصوبه‌ای بر آن اضافه کرده که «چنانچه مدرسه‌ای شهریه بالاتر از مصوب دریافت کند، با نظر اولیا می‌توان این شهریه مازاد را از حساب مدرسه برداشت کرد.»
پرونده‌ای که گشوده شد
سال گذشته شهریه ثابت مدارس غیردولتی حداقل چهارمیلیون تومان و حداکثر ۳۵میلیون تومان اعلام شد اما همان‌طور که قید شده این شهریه فقط قسمت ثابت شهریه است و متغیرهای گوناگونی بر این مسأله اثر می‌گذارند تا شهریه‌های دریافتی از والدین به مبالغ نجومی برسد. امسال اما شهریه‌های رسمی اعلام‌شده چیزی حدود ۲۵ درصد رشد داشته است با اعلام این شهریه‌ها هرچند انتظار می‌رود پرونده شهریه مدارس غیرانتفاعی برای سال آینده بسته شود اما در عمل از امروز مدارس غیرانتفاعی در سراسر کشور شهریه‌های جدیدشان را به والدین دانش‌آموزان اعلام می‌کنند و در این میان والدین می‌مانند و شهریه‌هایی که از سقف درآمد آنها بالاتر است و آینده فرزندان‌شان!
کافی است سری به مدارس غیرانتفاعی بزنید و پای درددل والدین بنشینید تا متوجه شوید این مدارس از مدت‌ها قبل شهریه‌های‌شان را برای سال تحصیلی جدید اعلام کرده‌اند. شهریه‌هایی که چیزی نزدیک به دوبرابر شده است.
خانم قاسمی دخترش در پایه دهم درس می‌خواند و ساکن منطقه شهرری است. وی سال تحصیلی گذشته ۳۵میلیون تومان بابت شهریه دخترش پرداخت می‌کرده اما امسال مدرسه اعلام کرده شهریه‌های سال تحصیلی آینده به ۷۰میلیون تومان افزایش یافته است!
آقای حسنی هم که فرزندش در پایه نهم درس می‌خواند به‌دلیل جابه‌جایی، مدرسه دخترش را تغییر داده است. حالا مدرسه جدید ۳۰میلیون تومان علی‌الحساب خواسته و قرار است بقیه شهریه در طول سال پرداخت شود.
خانم مهرانی هم دو فرزند دارد، یکی دومی و دیگری چهارمی؛ آن‌طور که این مادر می‌گوید شهریه مدرسه فرزندش که در پایه چهارم تحصیل می‌کند از مبلغ ۱۸میلیون تومان به ۴۵میلیون تومان رسیده است. ثبت‌نام دختر دیگرش در پایه دوم هم چیزی حدود ۴۰میلیون تومان آب می‌خورد.
سقف باز قانونی!
فلسفه فاصله معنادار میان شهریه‌های اعلامی و شهریه‌های دریافتی مدارس را می‌توان در سقف باز قانونی برای این مدارس جست‌وجو کرد. طبق قانون موجود شهریه‌های اعلامی فقط قسمت شهریه ثابت را شامل می‌شود و قانون با گزینه‌هایی همچون کلاس‌های فوق‌برنامه و موضوعات این‌چنینی، دست مدارس غیردولتی را برای رشد دلخواه شهریه‌ها باز گذاشته است. طبق اظهارات رسمی محمودزاده، در قانون سازمان مدارس و مراکز غیردولتی مصوب است که شهریه‌های مربوط به آموزش، پرورش و اوقات‌فراغت و برنامه‌های تابستانی باید در نظر گرفته شود. همچنین هزینه‌های مربوط به ارائه خدمات جانبی از قبیل سرویس ایاب‌وذهاب، میان‌وعده و ناهار و ... صرفا تابع نظام نرخ‌گذاری ستاد تنظیم بازار است. ۳۸ درصد شهریه فوق‌برنامه درسی، همراه با شهریه مکمل و برنامه‌های تابستانی که اختیاری هستند، به عدد شهریه مصوب اضافه می‌شود که این میزان را در سامانه مدارس و مراکز غیردولتی می‌توان مشاهده کرد.
نظارتی که نیست!
نظارتی دقیق بر گردش مالی مدارس غیرانتفاعی وجود ندارد بااین‌حال سال گذشته این رقم بیش از ۹۰۰۰ میلیارد در طول ۹ ماه سال تحصیلی اعلام شد. متولیان وزارت آموزش‌وپرورش می‌گویند بیش از ۵۰درصد از این مدارس طبق تعرفه‌های اعلام‌شده اقدام به جذب و نام‌نویسی دانش‌آموزان می‌کنند و برای رسیدگی به تخلفات دیگر مدارس نیاز به گزارش مستقیم از سوی والدین دانش‌آموزان داریم. والدین اما حاضرند برای آینده فرزندان خود از همه زندگی‌شان بزنند و شهریه مدرسه را جور کنند. به‌خصوص وقتی وضعیت نابسامان آموزش‌وپرورش در مدارس دولتی را مشاهده می‌کنند.
قصه قدیمی تعارض منافع
ماجرای تخلف مدارس غیرانتفاعی و دریافت شهریه‌هایی تا دوبرابر مقدار مصوب و پیگیری رسانه‌ها از این داستان آن‌قدر تکراری شده که نشان دهد این قصه در تعارض منافع ریشه دارد؛ مدیران مدارس غیرانتفاعی اغلب مدیران سابق و فعلی آموزش‌وپرورشند و بعضی هم چهره‌های شناخته‌شده سیاسی و فرهنگی. با چنین سازوکاری هرقدر هم دراین‌باره بگوییم و بنویسیم، به نتیجه نمی‌رسیم!
